Wyczuwasz coś pod kolanem? To może być torbiel Bakera

Cysta (torbiel) Bakera to zbiornik płynowy wyczuwalny w dole podkolanowym, czyli po stronie tylnej stawu kolanowego. Najczęściej pojawia się on u osób, które przeciążyły staw kolanowy, może dotykać intensywnie trenujących sportowców oraz osób z nadwagą i otyłością, choć może wystąpić także u niektórych osób z chorobami stawów, np. dną moczanową czy RZS. Jakie są przyczyny i objawy cysty (torbieli) Bakera? Jak przebiega leczenie i rehabilitacja? Kiedy konieczna jest operacja?

Spis treści

1. Cysta (torbiel) Bakera - przyczyny
2. Cysta (torbiel) Bakera  - objawy
3. Cysta (torbiel) Bakera  - diagnoza
4. Cysta (torbiel) Bakera  - leczenie i rehabilitacja

Cysta (torbiel) Bakera to zbiornik z płynem stawowym wyczuwalny powłokami skórnymi w dole podkolanowym. Torbieli Bakera tworzy płyn zgromadzony w kaletce brzuchato-półbłoniastej w okolicy tylnej stawu kolanowego stawu kolanowego. Często płyn stawowy zostaje „uwięziony” w zbiorniku płynowym, trafia tam na zasadzie mechanizmu zastawkowego, co oznacza, że nie może wrócić do stawu. 

Torbiel podkolanowa to jeden ganglionów. Klasyfikuje się ją jako nieszkodliwą, często ulega samoistnemu wchłonięciu.

Cysta (torbiel) Bakera - przyczyny

Tworzenie się torbieli podkolanowej u dorosłych ma związek ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu, lub chorobami zapalnymi. U dzieci przyczyny jej powstawania są niejasne. Jednak istnieje wiele czynników ryzyka. Jednym z nich są przeciążenia i urazy stawu kolanowego, dlatego na rozwój cysty Bakera najbardziej narażone są osoby aktywne fizycznie (np. sportowcy) oraz osoby z nadwagą i otyłością - na co dzień przeciążające stawy kolanowe.

Prawdopodobieństwo wystąpienia torbieli Bakera jest wysokie także u osób z:

• chorobami stawów (np. reumatoidalne zapalenia stawów, dna moczanowa)
• stanami zapalnymi stawu kolanowego
• chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych
• przebytym uszkodzeniem łąkotek

Cysta (torbiel) Bakera  - objawy

• wyczuwalny zbiornik płynowy w dole podkolanowym
• zaczerwienienie i ocieplenie skóry w okolicy torbieli
• obrzęk stawu kolanowego
• utrudnione zginanie nogi w kolanie (nie można wykonać pełnego zgięcia)
• ból podczas całkowitego wyprostu stawu kolanowego
• ból stawu kolanowego, który nasila się przy dłuższym chodzeniu
• może być wynikiem ucisku na przebiegające w jej okolicy naczynia krwionośne i nerwy
• objawy drętwienia łydki, które mogą się pojawić po pęknięciu i wylaniu się zawartości cysty do otaczających tkanek.

Cysta (torbiel) Bakera  - diagnoza

Objawy i wywiad z pacjentem zwykle wystarczają do postawienia diagnozy. W przypadku wątpliwości wykonuje się badanie USG. Często asymptomatyczna torbiel Bakera uwidoczniana jest podczas badania rezonansu magnetycznego kolana w celu diagnostyki innego problemu.

Zdaniem eksperta

lek. Tomasz Szymański – ortopeda z Carolina Medical Center w Warszawie

Torbiel Bakera jest to przykład ganglionu, torbieli galeretowatej lokalizującej się w dole podkolanowym w miejscu kaletki brzuchato-półbłoniastej. Najczęściej występuje w dwóch grupach wiekowych: u dzieci 4-7 r.ż. oraz u dorosłych powyżej 35 r.ż.

Jest wiele możliwych przyczyn powstawania tego zbiornika płynowego, jednak najczęściej jest to przeciążenie stawu z nadmierną nadprodukcją płynu stawowego. Zwiększona ilość płynu powoduje większe ciśnienie w stawie, które wypycha płyn do kaletki brzuchato-półbłoniastej, uniemożliwiając jego powrót do stawu, jest to mechanizm zastawkowy.

Torbiel dołu podkolanowego ma tendencję do samoistnego zaniku, jak większość ganglionów. Często pomaga oszczędzanie kończyny, wysokie ułożenie, chłodzenie, a także leki przeciwzapalne. Pomocna może być rehabilitacja.

W niektórych przypadkach torbiel ulega pęknięciu, obserwujemy wówczas obrzęk i zaczerwienienie łydki oraz dolegliwości bólowe i tkliwość palpacyjną mięśni tylnego przedziału podudzia. Dosyć charakterystyczne objawy łatwo mogą nakierować na prawidłową diagnozę, jednak dla jej potwierdzenia zalecam wykonanie badania obrazowego - USG lub rezonansu magnetycznego. Warto wykonać zdjęcia RTG, które są podstawą diagnostyki i mogą dać nam kolejne informacje.

Torbiel Bakera, szczególnie u dorosłych jest objawem, a nie chorobą samą w sobie. Powtarzający się problem wymaga wykonania rezonansu magnetycznego, który pozwoli nam zdiagnozować chorą strukturę, która może powodować zapalenia błony maziowej, drażnienie innych struktur, nadprodukcję płynu i w konsekwencji torbiel podkolanową. Czasem wykonuję się nakłucie torbieli, ewakuację płynu i iniekcję sterydową, zwykle pod kontrolą USG, aby nie uszkodzić ważnych struktur leżących nieopodal. Jednak procedura ta, często obarczona jest ryzykiem nawrotu objawów.

Pacjentów z nawracającym problemem torbieli podkolanowej, po wyczerpaniu metod leczenia mniej inwazyjnego kwalifikuje do leczenia operacyjnego, zawsze na podstawie RM. Operacja polega na artroskopii stawu kolanowego opracowaniu uszkodzonych struktur i otwarciu wrót torbieli, a także jej oczyszczeniu i usunięciu przerośniętej błony maziowej. Rezonans magnetyczny pozwala zróżnicować torbiel z podobnie przebiegającymi wiele groźniejszymi chorobami; takim jak zakrzepica żył głębokich, zmiany rozrostowe jak np. mięsak, czy tętniak tętnicy podkolanowej.

Cysta (torbiel) Bakera  - leczenie i rehabilitacja

• We wczesnym stadium rozwoju, kiedy torbiel jest nieznacznej wielkości, nie pojawiają się dolegliwości bólowe i nie dochodzi do ograniczenia ruchomości i utraty funkcji stawu kolanowego, należy ograniczyć wysiłek fizyczny i odciążyć staw kolanowy.
• Leki przeciwzapalne (NLPZ)
• Można także stosować zabiegi fizjoterapeutyczne (jonoforezę, krioterapię, pole magnetyczne, laseroterapię i ultradźwięki), a także zabiegi z terapii powięziowej - terapia FM (Fascial Manipulation - manipulacje powięzi), ćwiczenia wzmacniające, masaże oraz kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne).
• W cięższych przypadkach konieczne może być nakłucie torbieli i odessanie zalegającego w niej płynu (punkcja) oraz iniekcji środka sterydowego, który złagodzi stan zapalny. Niestety, pojedyncze nakłucie torbieli często nie przynosi rezultatów.
• Jeśli leczenie nie przyniesie trwałej poprawy lub torbiel pod kolanem jest znacznych rozmiarów, lekarz może podjąć decyzję o artroskopii kolana. Jest to zabieg, podczas którego usuwa się torbiel. Wykonuje się go w znieczuleniu podpajęczynówkowym, czyli pacjent znieczulany jest od pasa w dół. Hospitalizacja trwa 1-2 dni.

Czytaj też: 

• Pierwsza pomoc i rehabilitacja w przypadku uszkodzenia stawu kolanowego
• Chondromalacja rzepki – uszkodzenie powierzchni stawowej rzepki
• Zapalenie gęsiej stopki - przyczyny, objawy i leczenie
• Zapalenie stawu rzepkowo-udowego (kolano kinomana) - przyczyny, objawy i leczenie

Monika Majewska

Konsultacja: lek. Tomasz Szymański – ortopeda z Carolina Medical Center w Warszawie