Boreliozowe zapalenie stawów - objawy i leczenie

Boreliozowe zapalenie stawów (borelioza stawowa) jest jedną z postaci boreliozy. Objawy boreliozowego zapalenia stawów, takie jak bóle stawów czy ich sztywność, mogą się pojawić dopiero po kilku miesiącach, a nawet po kilku latach od zakażenia, dlatego pacjent często nie kojarzą ich z ukłuciem przez kleszcza. A im dłużej choroba nie zostaje zdiagnozowana, tym trudniejsze leczenie.

Spis treści

1. Boreliozowe zapalenie stawów - przyczyny
2. Boreliozowe zapalenie stawów - objawy ostrej postaci choroby
3. Boreliozowe zapalenie stawów - objawy przewlekłej postaci choroby
4. Boreliozowe zapalenie stawów - diagnostyka
5. Boreliozowe zapalenie stawów - leczenie

Boreliozowe zapalenie stawów (borelioza stawowa) jest jedną z postaci boreliozy. Borelioza to przewlekła, wieloukładowa chorobą zapalna, wywołaną przez krętki z gatunku Borrelia.

Jednym z częstych objawów boreliozy jest zajęcie układu kostno-stawowego. Może ona przyjąć także postać skórną (tzw. rumień wędrujący), neurologiczną lub kardiologiczną. W Europie zapalenie stawów u chorych na boreliozę występuje rzadko (u 3–15 proc. chorych).

Boreliozowe zapalenie stawów - przyczyny

Przyczyną choroby są bakterie Borrelia burgdorferi, przenoszone przez kleszcze z rodzaju Ixodes. W okresie początkowym dochodzi do penetracji bakterii Borrelia burgdorferi drogą krwi do płynu stawowego, jak i do błony maziowej stawów.

Boreliozowe zapalenie stawów - objawy ostrej postaci choroby

W przebiegu boreliozy objawy ze strony układu mięśniowo-stawowego mogą występować w każdym stadium choroby.

Na samym początku choroby mogą występować przejściowe bólowe stawów, zwykle o słabym natężeniu, jako objaw towarzyszący rumieniowi wędrującemu. Ustępują one zwykle samoistnie i nie mają związku z późniejszym ujawnieniem się zapalenia stawów.

Borelioza stawowa przebiega pod postacią nawracających, krótkich epizodów obrzęku i bólu jednego lub rzadziej dwóch stawów utrzymujπcych się zwykle przez kilka tygodni. Zmiany są zwykle niesymetryczne i niezbyt bolesne.

Objawy stawowe najczęściej występują w okresie zakażenia rozsianego, które trwa od kilku dni do 10–12 miesięcy. W tym okresie chorzy zgłaszają bóle stawowo-kostne i mięśniowe oraz okolicy ścięgien i przyczepów ścięgnistych, które są:

• wędrujące (trudno do określenie jego umiejscowienia)
• zwykle są krótkotrwałe (od kilku godzin do kilku dni), ale ich nawracajπcy charakter daje poczucie choroby i znużenia
• cechuje tendencja do nawrotów i zmienna

Zajęcie stawów ujawnia się przeciętnie w ciągu 6 miesięcy (od 2 tygodni do 2 lat) po pierwszych objawach, wg. różnych autorów, występują one u około 20-60 proc. nieleczonych pacjentów i przybiera postać krótkich, nawracających epizodów bólu i obrzęku zazwyczaj jednego, rzadziej kilku stawów.

Dolegliwości te często są asymetryczne, niezbyt nasilone, najczęściej dotyczą stawów kończyn. Po kilku tygodniach trwania mogą ustępować samoistnie lub rozwinąć się w pełnoobjawowe ostre zapalenie stawów.

Ostre zapalenie stawów jest jednym z częstszych objawów boreliozy - dotyczy ok. 50–60 proc. nieleczonych chorych i ok. 30 proc. leczonych. Objawia się:

• bólem, obrzękiem, czasem dużym wysiękiem w stawie
• ociepleniem, ale zwykle bez wyraźnego zaczerwienienia okolicy stawu
• czasem pojawia się uczucie zmęczenia, rzadko niewielka sztywność poranna
• zapalenie stawów może trwać od kilku dni do kilku tygodni, a czasami nawet kilka miesięcy
• najczęściej procesem zapalnym zajęty jest jeden staw, rzadziej 2–3 staw
• najczęściej dolegliwości dotyczą stawów kolanowych (63 proc.), rzadziej skokowych, ramiennych i łokciowych, skroniowo-żuchwowych oraz stawów rąk. Zdarzajπ się też przypadki z zajęciem stawu biodrowego
• w przypadku zajęcia stawów kolanowych mogą rozwijać się także cysty Bakera wykazujące skłonność do pękania
• w okresach pomiędzy zaostrzeniami chorzy mogą nie zgłaszać żadnych dolegliwości ze strony narządu ruchu

Kolejne rzuty choroby są zwykle słabiej nasilone.

Boreliozowe zapalenie stawów - objawy przewlekłej postaci choroby

U około 10 proc. chorych, u których nie zastosowano wcześniej antybiotykoterapii, zapalenie stawów przechodzi w postać przewlekłą, która może mieć charakter zapalenia wielostawowego. Przewlekłe zapalenie stawów można rozpoznać w przypadku, gdy objawy zapalenia stawów o tej samej lokalizacji utrzymują się przynajmniej przez rok. Najczęściej dotyczy stawów kolanowych.

Może doprowadzić do rozwoju zmian destrukcyjnych w stawie, ale tylko sporadycznie zmiany prowadzą do trwałego uszkodzenia i unieruchomienia stawu. Przewlekłe zapalenie stawów bardzo rzadko przybiera postać zapalenia wielostawowego przebiegającego ze zwężeniem szpar stawowych oraz obecnością nadżerek, naśladując reumatoidalne zapalenie stawów.

Boreliozowe zapalenie stawów - diagnostyka

Diagnostyka postaci stawowej boreliozy opiera się na prawidłowo zebranym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz badaniach dodatkowych, polegających na stwierdzeniu w surowicy krwi chorego przeciwciał skierowanych przeciwko białkom powierzchniowym krętka B. burgdorferii.

W tym celu wykorzystuje się test imumnoabsorpcji enzymatycznej (ELISA), który z uwagi na ryzyko fałszywie dodatnich wyników należy potwierdzić metodą Western blot. Metodą o największej dokładności jest reakcja polimerazy łańcuchowej (PCR).

Borelioza jest chorobą wielonarządową, objawy stawowe są tyko jednymi z objawów występujących.

Boreliozowe zapalenie stawów - leczenie

Według zaleceń IDSA (Infectious Diseases Society of America), postać stawowa choroby może być skutecznie leczona przy użyciu doustnej antybiotykoterapii. U większości pacjentów pod wpływem antybiotyków stosowanych przez 2–4 tygodnie dochodzi do całkowitego ustąpienia zapalenia stawów, a także innych objawów ze strony układu ruchu. Według aktualnych zaleceń antybiotykoterapia w boreliozie nie powinna być powtarzana częściej niż 2–3 razy.

Pierwszy rzut zapalenia stawów, zgodnie z zaleceniami obowiązującymi w Polsce, należy leczyć antybiotykiem stosowanym doustnie przez 14–28 dni, natomiast w nawrocie zapalenia stawów zaleca się antybiotykoterapię dożylną również przez 14–28 dni.

W przypadku opornego na leczenie antybiotykami przewlekłego boreliozowego zapalenia stawów stosuje się leczenie objawowe - niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki modyfikujπce przebieg choroby (hydroksychlorochina) oraz dostawowe iniekcje glikokortykosteroidów.

Jeśli przewlekłe zapalenie stawów utrzymuje się ponad 12 miesięcy, zaleca się wykonanie artroskopowej synowektomii (operacja chirurgiczna polegająca na usunięciu zmienionej błony maziowej w obrębie stawu lub ścięgna).

Bibliografia:

1. Parada-Turska  J., Stawowa postać boreliozy – obraz kliniczny i leczenie, "Reumatologia" 2013

2. Boreliozowe zapalenie stawów, Rydz-Stryszowska I., Batko B., Krawiec P., Krzanowski M., Jurek Krawiec M., Skura A., "Przegląd Lekarski" 2007

Monika Majewska