Artropatia neurogenna (neuroartropatia) czyli staw Charcota

Neuroartropatia (artropatia neurogenna, staw Charcota) jest bezbolesnym i stale nasilającym się zwyrodnieniem pojedynczego stawu lub wielu stawów, najczęściej stóp, wynikającym z uszkodzenia unerwienia. Najczęściej rozwija się po wielu latach trwania cukrzycy. Może też być wywołana takimi chorobami jak kiła trzeciorzędowa, trąd, jamistość rdzenia, niedokrwistość Addisona-Biermera, stwardnienie rozsiane i wiele innych.

Spis treści

1. Staw Charcota: objawy
2. Neuroartropatia: diagnoza
3. Artropatia neurogenna: różnicowanie
4. Stopa Charcota: zapobieganie, leczenie, rokowania

Neuroartropatia (artropatia neurogenna, staw Charcota, stopa Charcota) zlokalizowana jest najczęściej jednostronnie, w stawach skokowych, śródstopnych i śródstopno-paliczkowych. Występuje z częstością 1 przypadek na 500 chorych na cukrzycę. Pojawia się niezależnie od wieku i w równym stopniu dotyczy kobiet jak i mężczyzn.

Początkowe zmiany w stawach wynikają z uszkodzenia włókien nerwowych, co objawia się może zaburzeniami w obrębie czucia bólu, czucia głębokiego i aktywności współczulnej. Z tego powodu zakres ruchów w stawach staje się nadmierny i nie podlega ochronie wynikającej z ich odczuwania. Dodatkowo, niekorzystnie mogą działać urazy zewnętrzne doprowadzając do tego, że torebka stawowa i więzadła ulegają rozciągnięciu i zwyrodnieniu. Pojawiają się nieodczuwane przez chorego nadwichnięcia.

• Artropatie – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Wraz z upływem czasu niewłaściwie ustawione powierzchnie stawowe przenoszą na przyległe części kostne nieprawidłowe wektory sił tarcia, ciśnienia i naprężenia, co doprowadza do zwłóknienia chrząstek stawowych, ich rozpadu i osteolizy. Pojawia się przekrwienie czynne (aseptyczny odczyn zapalny), które pobudza resorpcję uszkodzonej kości i kości uprzednio prawidłowej. Wskutek tego dochodzi do rozwoju osteoporozy i wystąpienia z nią związanych powikłań - złamań kości, ich zakażenia i amputacji.

Staw Charcota: objawy

Początkowy okres choroby to okres destrukcji, w którym dochodzi do tworzenia się zmian zwyrodnieniowych, nadwichnięć, uszkodzenia chrząstek stawowych i pojawienia się ich szczątków w jamie stawu. Biopsja torebki stawowej w tym okresie wykazuje jej zwłóknienie, pogrubienie, a w wycinkach zatopione są drobne fragmenty odrywających się kości.

Drugi okres charakteryzuje się resorpcją drobnych fragmentów kostnych oraz zlewaniem się uprzednio powstałych większych odłamów kostnych. Ostatni okres choroby to okres rekonstrukcji – dochodzi do rewaskularyzacji i procesu gojenia się wraz z tworzeniem nowego, nieprawidłowego stawu.

Do typowych objawów w stopie cukrzycowej zależnej od neuropatii należą:

• utrzymanie względnie dobrego stanu odżywienia tkanek
• obecność tętna na tętnicach grzbietowych stopy i tętnicy piszczelowej tylnej
• zmniejszenie lub brak czucia dotyku, temperatury, bólu, wibracji
• brak odruchów ścięgnowych w kończynach dolnych
• powstawanie palców młoteczkowatych i wysokiego łuku sklepienia stóp
• modzele w punktach podparcia stóp
• zniekształcenie stawów
• opadanie stóp w przypadkach nasilonych
• nakładanie się na objawy wymieniony wyżej objawów infekcji, owrzodzeń i zapalenia kości

Warto mieć na uwadze to, że u chorych na cukrzycę z neuroartropatią zajęte są szczególnie stawy śródstopno-paliczkowe.

Neuroartropatia: diagnoza

Powodem zgłoszenia się chorego do lekarza jest zwykle mało bolesny obrzęk stawu. Możliwe jest współwystępowanie dodatkowych objawów infekcji, np. neuropatycznego owrzodzenia podeszwy stóp.

W badaniu radiologicznym widoczne są zwyrodnieniowe, destrukcyjne zmiany. Ich rodzaj zależny jest od okresu rozwoju choroby. Początkowo stwierdza się cechy uszkodzenia powierzchni stawowych, nadwichnięcia, stwardnienia podokostnowe i wyrośla brzegowe. W drugim okresie w radiogramach zaobserwować można zupełną destrukcję, osteolizę i resorpcję całych odcinków kości i członów palców lub śródstopia, aseptyczne martwiaki, osteoporozę i ogniska osteosklerozy. W ostatnim stadium dochodzi do odbudowy zniszczonej kości.

Artropatia neurogenna: różnicowanie

Chorobę różnicuje się z uogólnionymi chorobami zapalnymi (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń trzewny, twardzina, kolagenozy mieszane), spondyloartropatiami, artropatiami rozwijającymi się na tle metabolicznym, zwyrodnieniowym, infekcyjnym oraz przystawowymi zmianami reumatycznymi.

Stopa Charcota: zapobieganie, leczenie, rokowania

Wczesne rozpoznanie artropatii umożliwia ochronę stopy przed urazami. Leżenie w łóżku celem odciążenia stopy ogranicza destrukcję kości i ułatwia jej regenerację. Przy bardziej nasilonych zmianach, w których doszło do zniszczenia kości i jej złamania, zalecane jest założenie lekkiego opatrunku gipsowego, który odciąży stopę. Możliwe jest to po wyleczeniu obrzęku stawu i ewentualnej infekcji.

Należy pamiętać o tym, że opatrunek gipsowy u chorego z upośledzonym czuciem może łatwo spowodować powstanie owrzodzenia. Właściwy sposób jego założenia, odpowiednie podłożenie bandaża i gazy pod gips oraz ciągła kontrola zapobiegają temu niepożądanemu skutkowi. Po poprawie chory może zacząć chodzić o kulach – zakłada się opatrunek gipsowy przystosowany do chodzenia.

Po ustabilizowaniu się zmian chorobowych zaleca się stosowanie indywidualnie uformowanego skórzanego, sprężystego obuwia z wkładką z odpowiedniej gąbki.

Rokowanie w stawie Charcota, jest zależne od rozległości zmian destrukcyjnych powstałych w pierwszym okresie. Jeśli chorobę rozpozna się odpowiednio wcześnie, a stopę odciąży poprzez leżenie w łóżku i ochroni przed innymi urazami, zwiększają się szanse na stabilną fuzję części kostnych i samoistną rekonstrukcję.