Zespół dziadka do orzechów: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół dziadka do orzechów to zespół ucisku lewej żyły nerkowej przez aortę i tętnicę krezkową górną. Zespół ten może dawać o sobie znać na wiele sposobów. Chory skarży się na bóle brzucha, czasem na żylaki. Bywa, że wciąż odczuwa zmęczenie. Postawienie diagnozy nie jest więc proste. Dowiedz się, czym jest zespół dziadka do orzechów, jakie jeszcze może mieć objawy oraz jak się go leczy.

Spis treści

1. Niejednoznaczne objawy
2. Na czym polega zespół dziadka do orzechów
3. Badania diagnostyczne
4. Jak się leczy zespół dziadka do orzechów

Zespół dziadka do orzechów czyli zespół ucisku lewej żyły nerkowej przez aortę i tętnicę krezkową górną diagnozuje się na każdym etapie życia, zarówno u dorosłych jak i u dzieci. Jest to wyjątkowo niewdzięczna choroba. Czasem lekarz musi przejść bardzo długą drogę polegającą na wykluczaniu po kolei innych problemów, zanim dokona właściwego rozpoznania. Tymczasem pacjent coraz gorzej się czuje. Zdarza się, że jest leczony np. z powodu kręgosłupa. Ma zalecone ćwiczenia, rehabilitację, fizjoterapię, a poprawa nie następuje. Na szczęście gdy już padnie diagnoza, dość szybko wraca się do zdrowia, ponieważ leczenie nie jest bardzo skomplikowane.

Niejednoznaczne objawy

Dolegliwości, na jakie skarżą się osoby dotknięte zespołem dziadka do orzechów, obejmują:

• bóle brzucha
• bóle pleców, głównie na odcinku lędźwiowym (w krzyżu)
• bóle nerki
• bóle podbrzusza
• objawy ze strony przewodu pokarmowego, przede wszystkim nudności, wymioty
• żylaki odbytu (hemoroidy)
• żylaki kończyn
• u mężczyzn żylaki powrózka nasiennego
• u kobiet żylaki splotów okołojajnikowych
• ogólne osłabienie
• krwiomocz (hematuria)

Na czym polega zespół dziadka do orzechów

Zespołu dziadka do orzechów nie można nazwać chorobą. Jest to raczej wada anatomiczna, wrodzona anomalia naczyniowa. Polega na poszerzeniu lewej żyły nerkowej z powodu ściśnięcia jej pomiędzy aortą brzuszną a tętnicą krezkową górną. Naczynia uciskają żyłę nerkową w sposób przypominający zasadę działania dziadka do orzechów (termin ten występuje także w gastroenterologii – przełyk typu dziadka do orzechów objawia się bolesnymi skurczami przełyku). W wyniku tego nacisku wzrasta ciśnienie żylne, co prowadzi do rozwoju krążenia obocznego – poprzez żyły nadnerczowe, lędźwiowe i narządów płciowych.

Badania diagnostyczne

Podejrzenie zespołu dziadka do orzechów może się nasunąć w momencie otrzymania wyników badania moczu. Wskazuje na to białkomocz, krwiomocz lub krwinkomocz. Hematuria pojawia się z powodu bezpośredniego połączenia pomiędzy zatokami żylnymi, które mają bardzo cienkie ściany, a przylegającymi do nich kielichami nerek. Kolejnym etapem diagnostyki jest badanie USG z dopplerem, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Zwykle te metody całkowicie wystarczają, by zyskać pewność, że u pacjenta występuje zespół dziadka do orzechów. W razie wątpliwości można jeszcze wykonać flebografię wsteczną lewej żyły nerkowej z jednoczesnym pomiarem ciśnienia w tej żyle przed zwężeniem i w żyle głównej dolnej. Jest to jednak już badanie inwazyjne.

Jak się leczy zespół dziadka do orzechów

Zdarza się, zwłaszcza w przypadku dzieci, nastolatków i młodych dorosłych, że zespół sam ustępuje. Związane jest to z procesami, które zachodzą w młodych organizmach – dzieci rosną, zmieniają się proporcje ciała, a więc i narządy wewnętrzne nieco zmieniają swoje położenie względem siebie. W pewnym momencie zacisk na lewej żyle nerkowej może się zmniejszyć lub w ogóle zniknąć.

W pozostałych przypadkach zespół dziadka do orzechów leczy się chirurgicznie. Operacja polega na udrożnieniu uciśniętego naczynia i przywróceniu prawidłowego przepływu. Często wymagane jest zastosowanie stentu w uciskanej żyle. Takie rozwiązanie daje dobre efekty, a uszkodzenia nerki występują bardzo rzadko. W wyjątkowo ciężkich przypadkach konieczne jest przeszczepienie nerki (oczywiście jej szypułę naczyniową umieszcza się już w bezpieczniejszym miejscu) lub nawet nefrektomia, czyli usunięcie nerki.

Po operacji należy systematycznie wykonywać USG nerek oraz badanie moczu.

Marta Uler