Zawał płuca – przyczyny, objawy i leczenie

Do zawału płuca dochodzi bardzo rzadko. Wszystko dlatego, że płuca są bardzo dobrze ukrwionym narządem. Jednak u niektórych osób, zwykle tych z dysfunkcjami układu sercowo-naczyniowego, ryzyko zawału płuca znacznie wzrasta. Jakie są przyczyny i objawy zawału płuca? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Zawał płuca – przyczyny i czynniki ryzyka
2. Zawał płuca – objawy
3. Zawał płuca - diagnostyka
4. Zawał płuca - leczenie
5. Zawał płuca – jak zapobiegać?

Zawał płuca oznacza obumarcie całości lub części płuca na skutek ustania lub znacznego upośledzenie krążenia w płucach, które jest wynikiem niedrożności tętnic doprowadzających do niego krew - tętnic oskrzelowych i tętnicy płucnej (i/lub ich odgałęzień). Przyczyną tej niedrożności jest materiał zatorowy - najczęściej skrzeplina. Jednak może nim być także powietrze (np. przy wprowadzaniu cewnika do żyły), fragment tkanki tłuszczowej (np. po złamaniu kości długiej), płyn owodniowy (np. po przedwczesnym odklejeniu się łożyska) czy ciało obce. Materiałem zatorowym mogą być nawet komórki nowotworowe.

Zawał płuca – przyczyny i czynniki ryzyka

Do zawału płuca najczęściej dochodzi w wyniku zatoru tętnicy płucnej (zatoru w płucach), której przyczyną zwykle jest zakrzepica żył głębokich, najczęściej kończyn dolnych. Skrzeplina odrywa się od ściany żyły i z prądem krwi przedostaje się do prawej części serca, a następnie do tętnicy płucnej. Jednak tylko u 10-15 proc. osób z zatorowością płucną dochodzi do zawału płuca. Dzieje się tak dlatego, że płuca są ukrwione przez dwa odrębne układy tętnicze, tzn. krew dopływa do płuc z dwóch stron - przez tętnice oskrzelowe oraz przez tętnicę płucną. Jeśli jeden z tych układów jest niewydolny, drugi w pewnym stopniu kompensuje braki w dostawie zawartego we krwi tlenu. W praktyce oznacza to, że jeśli dojdzie do zatkania tętnicy płucnej, tętnice oskrzelowe zwiększają przepływ krwi (nawet aż trzykrotnie) i tym samym dotleniają płuca.

W związku z tym, aby doszło do zawału płuca, oba układy tętnicze doprowadzające krew do tego narządu muszą być częściowo lub całkowicie niedrożne. Ustalono, że najczęstszą przyczyną niedrożności tętnicy płucnej jest zator w płucach, z kolei do niedrożności tętnic oskrzelowych najczęściej dochodzi w wyniku miażdżycy.

Ponadto istnieją czynniki ryzyka, które zwiększają ryzyko rozwoju zawału płuca:

• przebyty incydent zakrzepicy żylnej;
• długotrwałe unieruchomienie – np. leżenie po operacji;
• choroby serca;
• choroby krwi, w przebiegu których dochodzi do zakrzepów, np. trombofilia;
• przyjmowanie leków, które zwiększają krzepliwość krwi, np. tabletki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza;
• palenie papierosów;
• złamania – szczególnie kości długich lub miednicy;
• współistnienie choroby nowotworowej;
• otyłość;
• ciąża i okres połogu;
• wiek (ryzyko jest duże u osób starszych);

Zawał płuca – objawy

W przypadku zawału płuca nagle pojawiają się:

• napad duszności
• płytki i przyspieszony oddech
• przyspieszony rytm serca
• suchy kaszel
• krwioplucie
• tępy ból w klatce piersiowej, zwykle za mostkiem
• zasinienie ciała
• silny niepokój

Może nawet dojść do omdlenia.

Zawał płuca - diagnostyka

W przypadku podejrzenia zawału płuca wykonuje się badania krwi i angio-TK (tomografię komputerową z podaniem środka cieniującego, czyli tzw. kontrastu, do żyły), która ukazuje dokładnie tętnice płucne oraz lokalizację materiału zatykającego naczynia. Ponadto lekarz może zlecić badanie elektrokardiograficzne (EKG). Przydatne i również często stosowane w diagnostyce zatorowości płucnej jest badanie echokardiograficzne (tzw. echo serca).

Zawał płuca - leczenie

Pacjentom z zatorowością płucną podaje się leki, których celem jest udrożnienie naczyń płucnych (antykoagulanty, heparyna), i preparaty "rozpuszczające" skrzeplinę (leki trombolityczne).

Jeśli terapia jest nieskuteczna lub istnieją przeciwwskazania dotyczące jej stosowania, konieczne może się okazać operacyjne usunięcie zatoru.

Niekiedy pozostaje tylko usunięcie płuca.

Zawał płuca – jak zapobiegać?

Aby zapobiec zawałowi płuca, należy dbać o właściwą dietę i znaleźć czas na wysiłek fizyczny. Ponadto należy unikać sytuacji, w których przepływ krwi jest zmniejszony, np. długotrwałego unieruchomienia. Z kolei u osób z dużym ryzykiem zatorowości płucnej, u których przeciwwskazane jest leczenie farmakologiczne, można zalożyć filtr do żyły głównej dolnej, „wyłapujący” większe materiały zatorowe.

Monika Majewska