Wstrząs hipowolemiczny: przyczyny, objawy, leczenie

Wstrząs hipowolemiczny to nagły kliniczny stan zagrożenia życia. Podczas wstrząsu hipowolemicznego dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia, a dalej do niedotleniania narządów. Jakie są przyczyny i objawy wstrząsu hipowolemicznego? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Wstrząs hipowolemiczny: przyczyny
2. Wstrząs hipowolemiczny: objawy
3. Wstrząs hipowolemiczny: pierwsza pomoc
4. Wstrząs hipowolemiczny: rokowanie

Wstrząs hipowolemiczny spowodowany jest względnym lub bezwzględnym obniżeniem objętości krwi krążącej. Utrata ponad 20 procent (jednej piątej) objętości krwi lub płynów jest to stan zagrażający życiu. Tak poważna utrata płynów uniemożliwia sercu efektywne pompowanie krwi. Dochodzi do masywnego obniżenia skurczowego ciśnienia tętniczego poniżej 90 mmHg (prawidłowo wynosi ono ok. 120 mmHg). Aby pacjent mógł przeżyć konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna!

Wstrząs hipowolemiczny: przyczyny

• utrata pełnej krwi - krwawienie, krwotok – WSTRZĄS KRWOTOCZNY
• zmniejszenie objętości osocza wskutek:

- ucieczki osocza do zmiażdżonych tkanek (obrażenia) lub jego utraty z powierzchni skóry (oparzenia, zespół Lyella, zespół Stevensa i Johnsona, złuszczające zapalenie skóry)- zmniejszenia objętości płynu pozakomórkowego (stany odwodnienia) wynikające albo ze zmniejszonej podaży wody – najczęściej u osób starszych (z upośledzonym pragnieniem) i niesamodzielnych, albo ze zwiększonej utraty wody i elektrolitów przez przewód pokarmowy (biegunka i wymioty), nerki (diureza osmotyczna w kwasicy cukrzycowej ketonowej i nieketonowej hiperglikemii hiperosmolarnej, wielomocz i nadmierne wydalanie sodu w niedoborze gliko- i mineralo kortykosteroidów, rzadko moczówka prosta podwzgórzowa i nerkowa), skórę (gorączka, hipertermia) lub ucieczki płynów do tzw. trzeciej przestrzeni – światła jelit (niedrożność porażenna lub mechaniczna), rzadziej jam surowiczych (otrzewnej - wodobrzusze)czy też ze zwiększenia przepuszczalności ściany naczyniowej we wstrząsie anafilaktycznym i wstrząsie septycznym.

Wstrząs hipowolemiczny: objawy

Objawy wstrząsu hipowolemicznego różnią się w zależności od tego, jak poważna jest utrata płynów i/lub krwi. Objawy krwawienia wewnętrznego mogą być trudne do rozpoznania przed pojawieniem się objawów wstrząsu. Krwawienie zewnętrzne będzie jednakże widoczne. Objawy wstrząsu krwotocznego mogą pojawić się z opóźnieniem. U starszych osób dorosłych objawy mogą wystąpić dopiero po osiągnięciu przez wstrząs zaawansowanego stadium. Główne objawy to:

• osłabienie
• pragnienie
• bladość
• skurczowe ciśnienie tętnicze <90 mmHg
• tachykardia
• przyspieszenie i spłycenie oddechu (tachypnoe)
• zimna, wilgotna skóra (powrót kapilarny>2 sek.)
• zmniejszone wydzielanie moczu
• splątanie, lęk

Do objawów krwotoku wewnętrznego należą:

• ból brzucha
• krew w kale
• krwiomocz
• krwawienie z pochwy (silne, zazwyczaj większe niż w czasie prawidłowej miesiączki)
• wymiotowanie krwią
• ból w klatce piersiowej
• obrzęk jamy brzusznej

Wstrząs hipowolemiczny: pierwsza pomoc

Wstrząs jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i w każdym przypadku podejrzenia jego wystąpienia należy wezwać pomoc medyczną. Nie należy samemu prowadzić samochodu w przypadku obfitego krwawienia lub wystąpienia objawów wstrząsu. Nie należy podawać choremu żadnych leków ani płynów doustnie. We wstrząsie hipowolemicznym spowodowanym krwawieniem zewnętrznym należy spróbować zatamować lub ograniczyć krwawienie. Jeśli chory traci przytomność, trzeba ułożyć go w pozycji bezpiecznej tzw. bocznej ustalonej. Warto zabezpieczyć go przed wychłodzeniem (np. poprzez okrycie kocem termicznym). Jednocześnie należy być gotowym do rozpoczęcia resuscytacji (masażu serca naprzemiennie ze oddychaniem usta-usta), jeśli doszłoby do zatrzymania krążenia. Czynności te nie mogą jednak w żaden sposób opóźnić wezwania wykwalifikowanej pomocy lub przewiezienia chorego do szpitala.

Wstrząs hipowolemiczny: rokowanie

Wstrząs hipowolemiczny bez interwencji medycznej prowadzi do zgonu. Niedobór krwi lub płynów w organizmie może spowodować uszkodzenie narządów takich jak nerki czy mózg. Może dojść do gangreny kończyn, zawału serca. Skutki wstrząsu hipowolemicznego zależą od ilości utraconej krwi i/lub płynów, tego jak szybko to następuje oraz rozległości uszkodzeń. Na szanse przeżycia wpływa też szybkie udzielenie fachowej pomocy. Przewlekłe choroby takie jak cukrzyca, choroby serca, płuc czy nerek również mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań.