Wazodylatacja i wazodylatory

Wazodylatacja to zjawisko kluczowe w zachowaniu równowagi organizmu, polega ono na rozszerzeniu światła naczyń krwionośnych, szczególnie tętnic. Zachodzi przy udziale różnych substancji – części produkowanych przez sam organizm, a części pochodzenia zewnętrznego. Wazodylatory zaś mają za zadanie rozszerzanie naczyń krwionośnych.

Spis treści

1. Rola wazodylatacji
2. Wazodylatory - kiedy stosować?
3. Wazodylatory - rodzaje
4. Wazodylatory produkowane przez organizm

Wazodylatacja to zjawisko rozszerzania światła naczyń krwionośnych, jego efektem jest spadek ciśnienia tętniczego, ponieważ przy stałej objętości krwi krążącej powiększa się objętość układu krążenia - zbiornika, w którym krew się znajduje. Za efekt ten odpowiadają mięśnie gładkie znajdujące się w ścianie naczyń krwionośnych - głównie tętnic.

Rola wazodylatacji

Zmiana średnicy naczynia, a co za tym idzie objętości przepływającej krwi ma bardzo duże znaczenie dla naszego organizmu. Proces ten może zachodzić ogólnoustrojowo lub miejscowo - regulując dopływ krwi do konkretnego narządu, czy tkanki.

Rozkurcz naczyń krwionośnych następuje, gdy wzrasta zapotrzebowanie na tlen i substancje odżywcze w danym obszarze organizmu. Dzięki temu jest on zaopatrywany przez większy strumień krwi. Wazodylatacja odpowiada między innymi za:

• regulację ciśnienia krwi
• regulację temperatury organizmu (rozszerzania naczyń w skórze powoduje oddawanie ciepła)
• regulację przepływu krwi przez narządy - np. rozszerzenie naczyń zaopatrujących mięśnie po wysiłku, czy jelit po posiłku

Wazodylatory - kiedy stosować?

Wazodylatory to substancje, które powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych: zarówno żylnych, jak i tętniczych. Działanie takie wykazuje szereg związków, produkowanych przez organizm człowieka, ale i uzyskiwanych laboratoryjnie. Mają one różną siłę i mechanizmy działania. Część z nich pełni zupełnie inną rolę niż rozszerzanie naczyń, a ten efekt w takich przypadkach jest niezbyt silny (np. papaweryna).

Co więcej zdarza się, że jedna substancja rozszerza jedne naczynia, a kurczy inne (np. adrenalina i noradrenalina) lub efekt działania zależy od dawki - niewielkie rozszerzają, a duże kurczą (np. dopamina).

Wykorzystanie wazodylatorów w medycynie to terapia chorób przewlekłych, między innymi leczenie:

• nadciśnienia tętniczego
• chorób tętnic obwodowych
• choroby niedokrwiennej serca – tak zwanej dławicy piersiowej

Stosuje się je także w stanach ostrych:

• niewydolności serca
• obrzęku płuc
• zawale serca
• przełomie nadciśnieniowym
• rzucawce ciężarnych

Wazodylatory - rodzaje

Oczywiście dobór wazodylatorów - ich siły i dynamiki działania jest różny w zależności od stanu pacjenta. Najsilniejsze to:

• nitroprusydek sodu
• nitrogliceryna
• nikarnidypina
• enalaprylat
• fenoldopam
• urapidyl
• labetalol

Słabiej działające stosowane w leczeniu schorzeń kardiologicznych (przede wszystkim nadciśnienia) to między innymi:

• blokery kanałów wapniowych (np. amlodypina)
• inhibitory konwertazy angiotensyny (np. ramipril)
• blokery receptora angiotensyny (np. losartan)
• leki blokujące receptory adrenergiczne - tak zwane nowe beta-blokery (nebiwolol i karwedilol), klonidyna
• niektóre leki moczopędne

Nitroglicerynę stosuje się także w formie aerozolu w chorobie niedokrwienne serca, ponieważ rozszerza ona tętnice wieńcowe. Przykłady substancji wazodylatacyjnych, których zastosowanie praktyczne jest inne niż rozszerzenie naczyń to: adenozyna i papaweryna.

Wazodylatory produkowane przez organizm

Produkowane przez organizm substancje rozszerzające naczynia, których nie używa się na szeroką skalę w medycynie to między innymi:

• bradykinina
• inozyna
• czynnik aktywujący płytki
• prostacyklina i prostaglandyny
• neurotensyna
• histamina
• tlenek azotu

Szczególnym wazodylatorem jest ostatni z wymienionych, ponieważ ma on bardzo różnorodne działania, jak np. wpływ na pamięć, pracę przewodu pokarmowego, czy płytek krwi. Samego tlenku azotu nie stosuje się w medycynie, ale szeroko wykorzystuje się jego prekursory - substancje, które po wchłonięciu do organizmu przekształcają się w NO.

Warto także wspomnieć o histaminie - jest ona stale produkowana przez organizm w niewielkich ilościach i w takim wypadku zupełnie niegroźna. Jednak u osób z reakcjami uczuleniowymi – dochodzi do jej dużej nadprodukcji w odpowiedzi na antygen, co jest jednym z głównych czynników odpowiadających za wstrząs anafilaktyczny.

Poza wymienionymi substancjami napięcie mięśni gładkich naczyń regulowane jest także przez inne czynniki:

1. autonomiczny układ nerwowy - działa on niezależnie od naszej woli i reguluje gospodarkę wewnętrzną organizmu. Część przywspółczulna odpowiada za wazodylatację
2. baroreceptory - zlokalizowane w tętnicy szyjnej, na zasadzie odruchu powodują rozszerzenia naczyń przy zbyt dużym ciśnieniu krwi

Wazodylatacja to rozszerzanie naczyń krwionośnych kluczowe dla zachowania równowagi organizmu i zapewnienia prawidłowej dystrybucji krwi. Jej przeciwieństwem jest wazokonstrykcja, czyli zwężanie światła naczynia.

Poza licznymi substancjami, za wazodylatację odpowiadają baroreceptory i układ nerwowy. Część wazodylatorów udało się wykorzystać w medycynie, stąd wiele leków stosowanych w kardiologii opera swoje działanie na tym właśnie mechanizmie.

Czytaj też: Wazokonstrykcja - skurcz naczyń krwionośnych

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Czytaj więcej artykułów tego autora

lek. Maciej Grymuza