UDAR MÓZGU - jak się przed nim uchronić

W momencie, gdy nastąpił udar mózgu, liczy się każda minuta. Od tego jak szybko chory uzyska pomoc, zależy jego dalsze życie, a także możliwość powrotu do pełnej sprawności. Co zrobić, żeby się przed nim uchronić? Jak sprawdzić, czy jesteś narażony na udar mózgu?

Udar mózgu niszczy neurony - w każdej minucie od rozpoczęcia ostrego udaru mózgu zniszczeniu ulega 2 miliony neuronów, czyli komórek układu nerwowego, 14 miliardów synaps, czyli połączeń nerwowych i prawie 12 kilometrów włókien nerwowych przewodzących sygnały nerwowe. W efekcie aż 40 proc. osób, które przeszły udar, ma uszkodzenia wymagające specjalistycznego leczenia i rehabilitacji.

To, co potocznie nazywamy udarem mózgu jest naprawdę nagłym upośledzeniem dopływu krwi do mózgu. W większości przypadków (80 proc.) jest to wywołane zamknięciem tętnicy doprowadzającej krew do mózgu przez zakrzep lub zator (tzw. udar niedokrwienny). Pozostałe 20 proc. stanowią udary krwotoczne, których przyczyną jest pęknięcie naczynia krwionośnego i wylew krwi do mózgu. I choć udar dotyczy najczęściej osób starszych, coraz częściej ofiarą padają 30- i 40-latkowie.

Nie zwlekaj, zbadaj się - sprawdź ryzyko udaru mózgu

Na ryzyko udaru siedmiokrotnie częściej narażone są osoby cierpiące na migotanie przedsionków serca - mówi prof. dr hab. med. Janina Stępińska z Instytutu Kardiologii w Aninie. To schorzenie stanowi najczęstszy typ zaburzeń rytmu serca, a jego typowe objawy to kołatanie serca, zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy, omdlenia, duszność i ból w klatce piersiowej. Niekiedy choroba nie daje żadnych wyraźnych objawów, co stwarza dodatkowe ryzyko. Na czym polega jej istota? Otóż przedsionki serca (górne jamy serca) nie przepompowują całej krwi do komór serca (dolnych jam serca), co powoduje jej zaleganie. Warunki te sprzyjają powstawaniu zakrzepów krwi w przedsionkach. Jeśli zakrzep się oderwie i popłynie wraz z krwią do mózgu, może dojść do udaru. 
Wśród podstawowych czynników ryzyka udaru lekarze wymieniają otyłość, papierosy, cukrzycę, nadciśnienie, wiek. Bo z upływem lat przy istnieniu wymienionych powodów wzrasta groźba zachorowania, przy czym zmiany w mózgu są większe, a powrót do sprawności trudniejszy.Dlatego przy pierwszych, pozornie błahych objawach takich jak zawroty głowy, kłopoty z koncentracją, zdarzające się od czasu do czasu podwójne widzenie, drętwienie kończyn czy twarzy, należy bezwzględnie udać się do lekarza. Badania krwi pozwolą ustalić przyczynę i dobrać leki.

Jak się leczyć, gdy jest ryzyko udaru?

Pacjentom obciążonym niskim ryzykiem udaru zaleca się zażywanie od czasu do czasu kwasu acetylosalicylowego (ASA), czyli popularnej aspiryny, ale długotrwale jej zażywanie uszkadza błonę śluzową żołądka i może wywołać krwawienia. Bardziej bezpieczna jest aspiryna dojelitowa, ale rynek oferuje także wiele innych preparatów zawierających kwas ASA. Są to polopiryna, acard, encorpin, aspiryna protect, ale zawsze o wyborze decyduje lekarz. Pacjentom z umiarkowanym lub wysokim ryzykiem zachorowania podawano do niedawna inne leki, antagonistyczne w stosunku do witaminy K, np. warfarynę. Niedawno pojawił się nowy, doustny, a więc wygodniejszy w stosowaniu dla pacjentów lek etelksylan dabigatranu. Preparat, co potwierdziły międzynarodowe badania przeprowadzone na ok. 19 tysiącach pacjentów w sposób istotny zmniejsza ryzyko udarów i zatoru, powoduje też mniej krwawień, w tym tych zagrażających życiu i śródczaszkowych. Zmniejsza też liczbę zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych.
Inne środki proponuje medycyna naturalna. Dr Jadwiga Górnicka starszym pacjentom zaleca zażywanie preparatu homeopatycznego Lymphomyosot 3 razy dziennie pod język po jednej tabletce, 20 minut przed jedzeniem (aby osiągnąć rezultat, należy zużyć dwa opakowania preparatu). Pomocne jest także dodatkowe zażywanie pasty ziołowej Fitoven 3 razy dziennie po pół łyżeczki rozpuszczone w jednej czwartej szklanki ciepłej wody. Takie samo działanie rozrzedzające krew i poprawiające pracę serca ma picie nafty destylowanej lub homeopatycznej (w aptekach). Pijemy ją dwa razy dziennie po 60 kropli z niewielką ilością wody pół godziny przed jedzeniem. Naftę zażywa się przez 14 dni, potem 7 dni przerwy i ponownie wrócić do picia nafty. Kuracja powinna trwać 3 miesiące. 
Zarówno leki homeopatyczne, naftę oraz mieszankę ziołową warto zażywać profilaktycznie, np. raz w roku po 40. roku życia.

Dieta w profilaktyce udaru mózgu

Koszty leczenia udaru mózgu, także te bezpośrednio obciążające pacjentów i ich opiekunów są wysokie i wynoszą ok. 3000 euro rocznie. Dlatego najtańsze jest zapobieganie temu schorzeniu, także innym cywilizacyjnym oraz ich groźnym powikłaniom. Ich główna przyczyną jest nieprawidłowe odżywianie, zawierające za dużo tłuszczów i białka zwierzęcego, a za mało warzyw, owoców, błonnika. Negatywne skutki nawyków jedzeniowych potęguje brak aktywności fizycznej, stres, palenie tytoniu. Podstawowym warunkiem zachowania zdrowia - twierdzą specjaliści z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie - jest zmiana sposobu odżywiania i przejście na tzw. dietę śródziemnomorską. Nie ma ona nic wspólnego z umartwianiem, przeciwnie jest smaczna i obfita, ale zakłada wyeliminowanie tłuszczów zwierzęcych na rzecz roślinnych, ograniczenie białka zwierzęcego i jednoczesne zwiększenie ilości ryb oraz jarzyn i owoców. Mamy do tego doskonale warunki - mówi prof. dr hab. Barbara Cybulska. I tak do smażenia i na surowo do sałatek używamy oleju rzepakowego, który jest tańszy, a tak samo wartościowy jak oliwa, ponieważ ma podobną ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Natomiast oleju sojowego, słonecznikowego czy kukurydzianego używaj najlepiej  na surowo, ponieważ podczas ogrzewania powstają z nich szkodliwe substancje. Dziennie spożywaj 4 porcje warzyw (40 dag), 5 porcji produktów zbożowych, np. ciemne pieczywo lub płatki owsiane do śniadania, kaszę gryczaną, jęczmienną do obiadu. Zamiast słodyczy na drugie śniadanie czy podwieczorek zjadaj codziennie 30 dag owoców (np. 3 duże jabłka). Dwie duże szklanki mleka i kawałek serca zapewnią odpowiednia ilość wapnia i białka. Pozostałą ilość potrzebnego białka dostarczy dziennie jedna porcja ryby, drobiu, grochu, fasoli lub mięsa.

Pij mleko, będziesz zdrowy

Badania dowiodły, że mleko i jego przetwory mające przez lata fatalną opinię, stanowią niezbędny składnik prawidłowego menu i odgrywają ogromna rolę w zapobieganiu schorzeniom cywilizacyjnym. Na początku 2000 roku zostały opublikowane wyniki wieloletnich międzynarodowych badań o ochronnym wpływie mleka w zapobieganiu niedokrwiennej choroby serca i stwierdzono, że dieta bogata w warzywa, owoce oraz produkty mleczne obniża nadciśnienie i pozwala zapobiec zawałom serca oraz udarom niedokrwiennym mózgu. Jedno z takich badań przeprowadzono w USA. Polegało ono na tym, ze podzielono uczestników eksperymentu na dwie grupy. Pierwsza spożywała zwiększoną ilość warzyw i owoców, druga oprócz tych składników, zjadała produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu. Te dietę określono jako dietę kombinowaną. Zaskoczeniem dla naukowców był fakt, ze najwyższy spadek ciśnienia zaobserwowano u osób pozostających na diecie kombinowanej, przy czym pierwsze efekty zaobserwowano już po dwóch tygodniach, co można porównać z działaniem środków farmakologicznych. Analiza wyników wykazała też, że połączenie w menu owoców, warzyw i mleka obniża również poziom homocysteiny, której zbyt wysoki poziom prowadzi do miażdżycy.
Kolejnym tematem interesującym dla naukowców był wpływ mleka oraz jego produktów na inne schorzenia cywilizacyjne, a mianowicie nadwagę i otyłość. I okazało się, że podwyższenie u otyłych Afroamerykanów spożycia wapnia pochodzącego z mleka skutkowało spadkiem masy ciała. Podobnym tematem zainteresowali się naukowcy francuscy i wykazali, że niskotłuszczowe mleko i jogurt w codziennym menu zmniejszają ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego u osób z otyłością brzuszną. Pod tą nazwą kryją się takie schorzenia jak: nadciśnienie tętnicze, podwyższony poziom cukru, wysoki poziom „złego” cholesterolu i trójglicerydów oraz niski „dobrego” cholesterolu.