Szpik kostny - tam, gdzie powstaje krew

Szpik kostny jest miękką tkanką wypełniającą wnętrze kości. Pełni w organizmie niezwykle ważną funkcję – wytwarza krew. Jakie są rodzaje szpiku kostnego, jak choruje i jakie są metody leczenia tej tkanki?

Spis treści

1. Szpik kostny - rodzaje
2. Szpik kostny - funkcje
3. Na czym polega badanie szpiku kostnego?
4. Choroby szpiku kostnego
5. Przeszczep szpiku kostnego

Szpik kostny jest miękką, a nawet galaretowatą i silnie ukrwioną tkanką, która znajduje się wewnątrz jam szpikowych kości długich, a także w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Zbudowany jest z tkanki siateczkowatej oraz naczyń włosowatych o specjalnej budowie - cienkich ścianach i zatokowych poszerzeniach. Tworzy coś w rodzaju sieci, w której oczkach zawieszają się komórki takie jak: erytroblasty, komórki tłuszczowe, megakariocyty, mielocyty, osteoblasty i osteoklasty.

Szpik kostny powstaje już pod koniec życia płodowego. Noworodki i dzieci aż do ok. 6-7 roku życia mają cały szpik czerwony. Wypełnia on prawie wszystkie kości (jest to związane z ogromnymi potrzebami szybko rosnącego i rozwijającego się organizmu), natomiast z wiekiem zaczyna przekształcać się w szpik żółty, a czerwonego robi się stopniowo coraz mniej.

U dorosłej osoby czerwony szpik występuje jedynie w kościach płaskich: mostku, żebrach, trzonach kręgów, kościach czaszki, łopatkach, kościach miednicy oraz w nasadach kości długich i stanowi tylko ok. 50% całego szpiku. U dorosłego człowieka waży ok. 2,5 - 4 kg, czyli ok. 5% wagi całego ciała.

Szpik kostny - rodzaje

Szpik kostny występuje w dwóch formach:

• Szpik kostny czerwony - jest miejscem produkcji i ciągłej odnowy komórek krwi. Powstają w nim: erytrocyty (krwinki czerwone, zawierające hemoglobinę i przenoszące tlen do mięśni, w tym do mięśnia sercowego, do mózgu, wątroby, nerek i innych narządów), leukocyty (krwinki białe, odpowiedzialne za naszą odporność, a więc za zwalczanie zarazków, takich jak wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty, toksyny, oraz rozpoznawanie i niszczenie nieprawidłowych komórek powstających w organizmie, w tym komórek nowotworowych), płytki krwi (biorące udział w procesie krzepnięcia).
• Szpik kostny żółty - składa się głównie z komórek tłuszczowych, nie produkuje elementów morfotycznych krwi. Ale w przypadkach zaburzeń, np. anemii, może przekształcić się w szpik czerwony.

Szpik kostny - funkcje

1. Produkcja elementów krwi (j.w.).
2. W szpiku znajdują się komórki macierzyste, które przez całe życie dbają, by nasza krew miała odpowiedni skład. Cyklicznie odtwarzają elementy morfotyczne krwi i produkują komórki układu immunologicznego, limfocyty B, które biorą udział w reakcji obronnej organizmu przed patogenami.
3. Utylizacja starych, uszkodzonych, niedziałających prawidłowo krwinek.
4. Gromadzenie żelaza z uszkodzonych krwinek.

Czytaj też: Transplantacja (przeszczep) szpiku kostnego: wskazania, przebieg, powikłania

Na czym polega badanie szpiku kostnego?

Jeśli zajdzie podejrzenie wystąpienia choroby związanej ze szpikiem kostnym, pacjent musi poddać się badaniom, takim jak mielogram, czyli mikroskopowe badanie rozmazu szpiku kostnego, czy badaniom cytochemicznym. Jeśli szpik trzeba pobrać do badania, wykonuje się to jednym z dwóch sposobów:

• biopsja aspiracyjna – za pomocą specjalnej strzykawki lekarz wprowadza igłę przez skórę do kości i pobiera niewielką ilość szpiku kostnego
• trepanobiopsja – zabieg polegający na wycięciu fragmentu kości wraz ze szpikiem w celu przeprowadzenia na nim badań histopatologicznym

Choroby szpiku kostnego

Choroby szpiku kostnego podzielić można na:

• zaburzenia niedoborowe - anemia spowodowana niedoborem witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza;
• zaburzenia niewydolnościowe - niedokrwistość aplastyczna, mielofibroza, trombocytopenia, niedobór granulocytów we krwi obwodowej;
• zaburzenia nowotworowe - białaczki.

Czytaj też: Późne wykrycie może mieć poważne konsekwencje. Jak rozpoznać zapalenie szpiku kostnego?

Przeszczep szpiku kostnego

Uszkodzony szpik kostny, np. przez nowotwór, stanowi zagrożenie dla życia. Odbudować go można poprzez wprowadzenie do organizmu nowych komórek macierzystych, które będą produkowały komórki krwi. Przeszczepia się albo szpik kostny, albo komórki macierzyste z krwi obwodowej lub pępowinowej.

Wyróżniamy przeszczep autologiczny i allogeniczny.

• Przeszczep autologiczny - dawcą jest sam pacjent. Zabieg polega na pobraniu szpiku, oczyszczeniu go i ponownym wprowadzeniu do organizmu. Ten rodzaj transplantacji jest stosowany po bardzo toksycznym leczeniu nowotworu, lekami, które powodują zniszczenie szpiku kostnego.
• Przeszczep allogeniczny - dawcą jest osoba (najlepiej z rodziny, siostra lub brat), zgodna pod względem tkankowym z biorcą. Transplantację przeprowadza się w przypadku białaczki limfatycznej i białaczki ostrej nielimfatycznej, w ciężkiej niedokrwistości aplastycznej, w ciężkich złożonych niedoborach odporności.

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Następne pytanie