Szczupłe osoby nie mogą mieć wysokiego cholesterolu. Prawda czy mit?

Weryfikacja

Autor: lek. Patryk Jasielski

Wysoki cholesterol, czyli inaczej hipercholesterolemia, to jedna z częstszych chorób w krajach rozwiniętych. Zazwyczaj kojarzona jest z osobami cierpiącymi na nadciśnienie tętnicze, nadwagę i otyłość. Jednak czy wysoki cholesterol może występować tylko u osób z nadmiarem kilogramów?

Spis treści

1. Przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu
2. Hipercholesterolemie pierwotne
3. Jak leczyć wysoki cholesterol i jak można mu zapobiegać?

W ludzkim organizmie, metabolizm cholesterolu zależy od skomplikowanych mechanizmów regulacyjnych. Głównymi cząsteczkami transportującymi go są lipoproteiny, czyli połączenia białka z tłuszczami. Wyróżnia się trzy typy lipoprotein:

• VLDL,
• LDL
• i HDL.

VLDL i LDL, czyli lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL) i o małej gęstości (LDL) uważane są za „zły cholesterol” czyli odpowiedzialny za powstawanie miażdżycy naczyń i rozwój chorób sercowo-naczyniowych. HDL, czyli lipoproteiny o dużej gęstości, to z kolei „dobry cholesterol”, gdyż odpowiada za usuwanie cholesterolu z krwi i zmniejsza ryzyko miażdżycy. Zebrany cholesterol jest metabolizowany w wątrobie i usuwany wraz z żółcią.

Według aktualnych wytycznych, hipercholesterolemia jest diagnozowana u osób bez chorób sercowo-naczyniowych, gdy stężenie LDL jest większe lub równe niż 115 mg/dl. Stężenie HDL z kolei powinno być wyższe niż 40 mg/dl u mężczyzn i 50 mg/dl u kobiet.

Przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu

Hipercholesterolemie dzieli się ze względu na przyczyny na kilka podtypów:

• Pierwotne – wysoki cholesterol jest pierwotnym objawem i nie towarzyszy innym chorobom. Tutaj wyróżnia się hipercholesterolemie rodzinną, wynikają z mutacji pojedynczych genów. Jest też hipercholesterolemia wielogenowa, najczęstszą w społeczeństwie. W tym przypadku, wysoki cholesterol spowodowany jest współistnieniem predyspozycji genetycznych z niewłaściwą dietą i nadwagą.
• Wtórne – wzrost cholesterolu jest następstwem innych chorób.

Hipercholesterolemie pierwotne

Hipercholesterolemia rodzinna

Jest to rzadka przyczyna wysokiego cholesterolu, związana z mutacjami genów receptora LDL, które czynią go nie aktywnymi. LDL więc nie może być metabolizowany i jego nadmiar zostaje we krwi.

Wyróżnia się postać homozygotyczną (ok. 1 przypadek na milion osób) i heterozygotyczną (1 przypadek na 250 osób).

W pierwszej postaci przebieg choroby jest bardzo ciężki. Już we wczesnym dzieciństwie poziom LDL jest ekstremalnie wysoki. Miażdżyca rozwija się bardzo szybko i takie osoby często umierają już w młodym wieku na zawał serca. Dieta tutaj nie poprawia stanu i osoby szczupłe mają też bardzo wysoki cholesterol.

W postaci heterozygotycznej poziom LDL również jest podniesiony, ale nie tak bardzo jak w pierwszej postaci. Miażdżyca rozwija się wcześniej i około 40. roku życia stwierdza się chorobę niedokrwienną serca. Zwiększone jest też ryzyko zawału serca.

Hipercholesterolemia wielogenowa

Jest to najczęstsza przyczyna wysokiego cholesterolu w populacji. Związane jest to z predyspozycjami genetycznymi do miażdżycy. Jednak tutaj, dużą rolę ma też styl życia. Nieprawidłowa dieta, bogata w cholesterol, nasycone kwasy tłuszczowe i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz brak aktywności fizycznej prowadzą do hipercholesterolemii.

Ten typ choroby występuję zazwyczaj u osób z nadwagą. Wynika to z tego, że nadwaga prowadzi do zaburzeń metabolizmu tłuszczów i tak zwanego zespołu metabolicznego.

Obniża się poziom lipoprotein HDL, czyli działających korzystnie na poziom cholesterolu, a zwiększa poziom VLDL i LDL, czyli złych cząsteczek.

Otyłość osłabia działanie insuliny (czyli prowadzi do stanu insulinoporności), hormonu regulującego poziom cukru we krwi i metabolizm tłuszczów.

Dodatkowo sama tkanka tłuszczowa jest aktywna hormonalnie, czyli wydziela różne hormony. Negatywnie oddziałują one na poziom cholesterolu we krwi, prowadząc do jego wzrostu. Wszystko to powoduje, że osoby z nadwagą i otyłością częściej mają wysoki cholesterol, zwłaszcza przy predyspozycjach genetycznych.

Hipercholesterolemie wtórne

O wtórnie wysokim poziomie cholesterolu mówimy, gdy stan ten jest spowodowany przez inną chorobę i należy do jej objawów. Do głównych przyczyń prowadzących do wysokiego poziomu cholesterolu należą:

• niedoczynność tarczycy (hormony tarczycy pobudzają metabolizm cholesterolu, ich niedobór więc zwiększa jego poziom),
• choroby wątroby (tutaj cholesterol jest metabolizowany),
• niektóre leki m.in. sterydy, leki moczopędne, beta-blokery.

Inne przyczyny to zespół Cushinga i zespół nerczycowy.

Część osób cierpiących na te schorzenia jest szczupła, lecz mimo tego będą one miały podwyższony cholesterol.

Czytaj też: Profil lipidowy: badanie poziomu cholesterolu - frakcji LDL, HDL i trójglicerydów

Jak leczyć wysoki cholesterol i jak można mu zapobiegać?

Wysoki cholesterol często przez długi czas nie daje żadnych objawów. Może to zniechęcać do podjęcia leczenia i zmian w swoim stylu życia. Należy jednak pamiętać, że hipercholesterolemia w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju miażdżycy naczyń.

Ta z kolei prowadzi do choroby niedokrwiennej serca, zawału serca czy udaru mózgu. Nieleczona hipercholesterolemia prowadzić może więc do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Część osób może wyleczyć wysoki cholesterol przy pomocy zmiany stylu życia. Ważne jest tutaj stosowanie odpowiedniej diety. Obecnie szczególnie polecana jest tzw. dieta śródziemnomorska. Jest to dieta oparta na pożywieniu zawierającym przede wszystkim wielonienasycone kwasy tłuszczowe, czyli tłuszcze roślinne, węglowodany złożone i chude mięsa.

Powinno się unikać tłuszczów zwierzęcych i cukrów prostych (takich jak słodycze i słodzone napoje). Ważne jest również uprawianie sportu. Co najmniej 5 razy w tygodniu 30 minut spaceru pomoże w utrzymaniu cholesterolu w normie.

Jeżeli takie postępowanie nie pomoże, to wówczas lekarz może przepisać leki. Najczęściej stosuje się statyny, rzadziej inne leki, takie jak ezetymib, żywice jonowymienne czy inhibitory PCSK9.

Podsumowując, szczupłe osoby mogą mieć wysoki cholesterol. Wynika to często z predyspozycji genetycznych lub różnych chorób, które predysponują do takiego stanu. Jednakże większość przypadków hipercholesterolemii wynika z nieprawidłowości w diecie i stylu życia.

Prowadzą one często do nadwagi i otyłości. Dlatego też hipercholesterolemia najczęściej występuje u osób z nadmiarem kilogramów. Niezależnie od tego, u każdej osoby wskazane jest stosowanie zdrowego stylu życia. Może on uchronić od wielu różnych chorób, nie tylko od wysokiego cholesterolu.

lek. Patryk Jasielski