STATYNY rozprawiają się z wysokim poziomem cholesterolu

Statyny poprawiają profil lipidowy, czyli obniżają poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, podwyższają HDL oraz umiarkowanie obniżają stężenie trójglicerydów. Podwyższony poziom cholesterolu we krwi sprzyja chorobom układu krążenia, a nie zawsze udaje się go obniżyć tylko dzięki niskotłuszczowej diecie i większej aktywności fizycznej. Czasem jedynym wyjściem jest przyjmowanie statyn.

Spis treści

1. Przekroczone normy cholesterolu
2. Statyny - chemiczna blokada
3. Sporo zalet i trochę wad statyn

Statyny to leki obniżające poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol to związek tłuszczowy, który nie rozpuszcza się we krwi. Jest niezbędny do budowy błon komórkowych, dobrego trawienia, wytwarzania i przyswajania witaminy D. Aby mógł się przemieszczać po organizmie, musi połączyć się ze specjalnymi białkami transportującymi. Powstają cząsteczki tłuszczowo-białkowe, które różnią się proporcją składników, tworząc w ten sposób dwie frakcje cholesterolowe. Cząsteczki składające się z dużej ilości cholesterolu o małej gęstości w cienkiej białkowej otoczce to cholesterol LDL; te zaś, w których jest więcej białka, a mniej cholesterolu o dużej gęstości, tworzą frakcję HDL.

Przeczytaj: W pułapce cholesterolu

Cząstki LDL nazywane są często złym cholesterolem, bo łatwo przenikają do krwi i odkładają się na ścianach tętnic w postaci złogów. Tworzą tam blaszkę miażdżycową, która zwęża i usztywnia tętnice. Początkowo skutki tego procesu nie są odczuwalne, ale z czasem tętnice coraz bardziej zarastają blaszką i krew nie może swobodnie przepływać. Rozwijają się schorzenia układu krążenia i dramatycznie zwiększa się ryzyko zawału mięśnia sercowego oraz udaru mózgu.

Zobacz galerię 7 zdjęć

Przekroczone normy cholesterolu

Poziom cholesterolu we krwi zależy od wielu czynników, m.in. wieku, diety, aktywności fizycznej, niektórych schorzeń. W krajach europejskich przyjęto, że pożądana wartość cholesterolu całkowitego u dorosłego człowieka powinna utrzymywać się na poziomie 190 mg/dl, ale za poprawne uważa się też stężenie ok. 200 mg/dl. Jeżeli więc kolejne badania wykażą przekroczenie tej normy, choćby tylko o 25 mg/dl, trzeba dążyć do obniżenia cholesterolu. Osoby, które nie mają innych obciążeń, np. nadciśnienia tętniczego, mogą ograniczyć się do diety, zwiększenia aktywności fizycznej i korzystać z preparatów obniżających poziom cholesterolu dostępnych bez recepty. Gdy to nie pomaga i hipercholesterolemia się utrzymuje, lekarz może zalecić statyny w mikrodawce – skutecznie obniżają one poziom cholesterolu we krwi. Bez zwłoki podaje się je także osobom, które przeszły zawał serca lub udar albo u których z powodu wysokiego stężenia cholesterolu doszło do uszkodzenia nerek.

Statyny - chemiczna blokada

Mechanizm działania statyn polega na hamowaniu wytwarzania cholesterolu w wątrobie poprzez blokowanie enzymu, który umożliwia syntezę, czyli łączenie się cząsteczek cholesterolu z białkami transportującymi. Kolejną cechą tej grupy leków jest wychwytywanie niekorzystnej frakcji LDL i odsyłanie jej do wątroby, skąd zostaje wydalona z organizmu. Z wielu badań klinicznych wynika, że stosowanie statyn obniża poziom LDL we krwi średnio o 18–55 proc., a trój-glicerydów o 7–30 proc. i jednocześnie podwyższa stężenie HDL o 5–15 proc. Leki działają też przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo, zapobiegają zawałom – zarówno temu pierwszemu, jak i kolejnym.

Sporo zalet i trochę wad statyn

Zażywanie statyn poprawia profil lipidowy, czyli obniża poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, podwyższa HDL oraz umiarkowanie obniża stężenie trójglicerydów. Daje to wymierne efekty dla zdrowia:

• zahamowany zostaje proces rozwoju blaszki miażdżycowej lub następuje nawet całkowity jej zanik;
• o ok. 25 proc. zmniejsza się ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych u chorych na cukrzycę. U osób bez cukrzycy zapobiegawcze działanie statyn jest mniej spektakularne. Ryzyko powikłań zmniejsza się zwykle o 15–20 proc.;
• u osób zagrożonych kamicą żółciową długofalowe stosowanie statyn istotnie obniża ryzyko tworzenia się kamieni, a więc w rezultacie także konieczność przeprowadzenia operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego.

Niestety, statyny mogą mieć działania niepożądane, które występują głównie podczas przewlekłego leczenia dużymi dawkami. Zazwyczaj są to dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, bóle głowy, stawów, zmęczenie, bezsenność i reakcje alergiczne. Najczęściej występującym poważnym działaniem niepożądanym jest upośledzenie czynności wątroby. Dopóki aktywność enzymów wątrobowych (aminotransferaz AlAT, AspAT) nie przekracza trzykrotnie górnej granicy normy, można ostrożnie kontynuować leczenie pod kontrolą stężenia we krwi aminotransferaz.

Leki z grupy statyn najlepiej przyjmować podczas wieczornego posiłku lub przed snem. Najlepiej popijać je wodą. Uwaga! Picie soku grejpfrutowego i jedzenie surowych grejpfrutów podwyższa stężenie statyny we krwi i może zwiększać ryzyko działań ubocznych.

Najpoważniejszym działaniem niepożądanym związanym ze stosowaniem statyn jest miopatia (uszkodzenie mięśni prążkowanych), objawiająca się osłabieniem i/lub bólem mięśni. Objawom tym towarzyszy wzrost aktywności fosfokinazy kreatynowej (CPK) dziesięciokrotne powyżej górnej granicy normy. Jeśli statyna nie zostanie odstawiona, może dojść do rabdomiolizy, czyli nadmiernego wzrostu stężenia mioglobiny – białka uwalnianego z komórek mięśni i filtrowanego w kłębuszkach nerkowych, co może prowadzić do ostrej niewydolności nerek.

Dlatego statyny wprowadza się do leczenia dopiero wtedy, gdy nie udaje się obniżyć poziomu cholesterolu do pożądanego stężenia poprzez zmianę diety i stylu życia czy zastosowanie steroli roślinnych lub naturalnychsubstancji wspomagających obniżenie cholesterolu (patrz ramka obok). Decydując się na leczenie statynami, lekarz musi mieć zawsze na uwadze choroby towarzyszące (np. cukrzycę, schorzenia wątroby, dróg żółciowych, nerek), a także monitorować czynność wątroby poprzez regularne oznaczanie stężenia aminotransferaz we krwi i lipidogramu, a w przypadku wystąpienia bólów lub osłabienia mięśni – oznaczyć aktywność fosfokinazy kreatynowej (CPK).

Przeciwwskazaniami do leczenia statynami są m.in. przewlekłe choroby wątroby, ciąża i okres karmienia, stosowanie leków przeciwgrzybiczych oraz antybiotyków metabolicznych, czyli takich, które wpływają na procesy metaboliczne lub budowę drobnoustrojów chorobotwórczych.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Joanna Anczura

Konsultacja: Małgorzata Żuławnik