Skutki uboczne leków na nadciśnienie. Kardiolog ostrzega, które mogą być niebezpieczne

Na nadciśnienie choruje już co trzecia dorosła osoba w Polsce. Im starszy człowiek, tym wyższe prawdopodobieństwo, że choroba się rozwinie. Skutki nadciśnienia tętniczego to m.in. zwiększone ryzyko rozwoju niewydolności serca, zawału serca, miażdżycy. Dlatego kluczowe dla opanowania nadciśnienia jest właściwe leczenie tego schorzenia. Problem mogą stanowić skutki uboczne leków na nadciśnienie. Nie wszyscy pacjenci zdają sobie z nich sprawę i nie wszyscy kojarzą, że źródłem ich dolegliwości mogą być leki na nadciśnienie. Kardiolog mówi, na co zwrócić uwagę.

Leki na nadciśnienie - zastosowanie, wskazania i skutki uboczne 

Choroby serca i układu krążenia to dolegliwości, które dotyczą znacznej części społeczeństwa. Z powodu m.in. siedzącego trybu życia lub niewłaściwej diety, coraz młodsze osoby słyszą diagnozę nadciśnienia, miażdżycy lub doświadczają zawału. Z tego powodu po leki na nadciśnienie sięga spore grono osób. Część z nich doświadcza skutków ubocznych.

Leki na nadciśnienie, czyli leki hipotensyjne, jak wszystkie istniejące leki, mogą powodować skutki uboczne. A to z kolei utrudnienie w terapii. Bo w leczeniu – czy to nadciśnienia, czy innych schorzeń – chodzi nie tylko o poprawę stanu zdrowia pacjenta, ale i o zadbanie o jego ogólnie dobre samopoczucie, a także wygodę stosowania leku.

Taki idealny lek, to lek, który łatwo dawkować, jest skuteczny, bezpieczny i doskonale tolerowany przez organizm pacjenta, bez wpływu na sprawność fizyczną czy psychiczną – w szerokim znaczeniu tych słów. Ale w świecie trudno o ideały i tak też jest z lekami, chociaż stale trwają prace nad znalezieniem skutecznych i bezpiecznych terapii.

Czy leki na nadciśnienie mają skutki uboczne?

Dr n. med. kardiolog Andrzej Głuszak komentuje: - Działania niepożądane leków na nadciśnienie są dość częste. Niektóre są tylko dokuczliwe, ale mogą być też bardzo poważne i zagrażające życiu. Trzeba to odróżniać, bo te dokuczliwe skutki możemy w pewnym sensie tolerować, jeżeli nie są zbyt mocno nasilone. Natomiast jeśli chodzi o te zagrażające życiu, to trzeba terapię monitorować, żeby do nich nie doszło. Zbyt małe dawki leków nie spowodują prawidłowej kontroli ciśnienia. Zbyt duże, nadmiernie obniżając ciśnienie, zaburzą krążenie w wielu narządach.

Leki na nadciśnienie dzielimy na 5 głównych grup:

• betablokery,
• blokery kanału wapniowego,
• inhibitory enzymu konwertującego,
• sartany
• diuretyki

i kilka grup dodatkowych - znajdziemy tu leki zawierające:

• klonidynę,
• metyldopę,
• doksazosynę.

Działania uboczne czy niepożądane zależą od grupy leków.

Beta-blokery na nadciśnienie - skutki uboczne 

Beta -blokery preferowane są u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, z tendencją do przyspieszone pracy serca. Mogą być korzystne w terapii nadciśnienia, ale wśród takich bardzo ważnych działań ubocznych, niepożądanych, jest na przykład możliwość nadmiernego zwolnienia pracy serca, aż do bloków włącznie - podkeśla dr n. med. kardiolog Andrzej Głuszak. 

Pacjenta, któremu włączamy beta-bloker, należy przepytać na tę okoliczność. Czy nie ma jakichś w zahamowań, zwolnień pulsu? Bo wtedy taki lek jest niewskazany, może być powodem omdleń, zasłabnięć, wywołanych zbyt wolną akcją serca, blokowaniem impulsów.

Beta-blokery mogą być odpowiedzialne za zaostrzenie łuszczycy albo same czasami indukują łuszczycę. To jest dolegliwość dokuczliwa i dość rozpowszechniona, trzeba na to po prostu zwracać uwagę.

Nietypowe skutki uboczne leków na nadciśnienie

- Beta-blokery również mogą zaburzać krążenie obwodowe, czyli odpowiadać za problem zimnych rąk. U niektórych pacjentów wywołują zaburzenia snu, koszmarne sny. Podobnie mogą się pojawiać problemy, na przykład z astmą oskrzelową - zauważa dr n. med. Andrzej Głuszak.

- Nieselektywne beta-blokery mogą zaostrzać objawy astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Również wpływają na regulację gospodarki cukrem. Ostrzeżenia dla pacjentów, którzy leczą się z powodu cukrzycy.

Inhibitory konwertazy angiotensyny na nadciśnienie - skutki uboczne

- Druga ogromna grupa leków to bardzo popularne, tak zwane inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I), bardzo rozpowszechnione, klasyczny lek to kaptopryl. 

Jak zauważa dr n. med. Andrzej Głuszak: - Tutaj takim podstawowym działaniem ubocznym jest kaszel. Można powiedzieć, że co piąta osoba biorąca taki lek będzie miała kaszel. Spotkałem się z tym, że pacjenci biorą antybiotyki, biorą leki od uczuleń, leczą się na oskrzela, a powodem tego uporczywego, silnego kaszlu było stosowanie leków od nadciśnienia. Ten kaszel może być bardzo silny, aż do objawów astmatycznych. Lekki, dyskretny kaszel, pokasływanie po tych lekach, można tolerować, będzie to sprzyjać tak zwanej „toalecie drzewa oskrzelowego”.

Na tym nie koniec potencjalnych skutków ubocznych omawianej grupy leków: 

- U pewnej grupy pacjentów te leki mogą dawać podwyższony poziom potasu (podobnie działają sartany). Istotnie podwyższony poziom potasu stanowi zagrożenie dla życia i dlatego po włączeniu takich preparatów należy go kontrolować. Po ACE-I mogą występować reakcje alergiczne, w tym obrzęk warg.

Blokery kanału wapniowego - skutki uboczne 

- Leki z grupy blokerów kanału wapniowego, do których należy amlodypina, są w sensie metabolicznym bezpieczne. U kilkunastu procent pacjentów amlodypina daje objaw obrzęków kończyn dolnych. W sytuacji, gdy te obrzęki są mocno nasilone, po prostu należy zmienić lek. Można nawet w obrębie tej grupy znaleźć preparaty, po których nasilenie obrzęków jest mniejsze. Bloker kanału wapniowego - werapamil jest preparatem, który podobnie jak betablokery może zwalniać pracę serca - podkreśla dr n. med. Andrzej Głuszak.

Leki moczopędne na nadciśnienie - skutki uboczne 

- Leki moczopędne (diuretyki), mogą dawać zaburzenia elektrolitowe - obniżać poziom sodu, poziom potasu. To czasami powoduje życiowe zagrożenia, bo obniżony poziom potasu bywa powodem arytmii, a niski sód zaburza funkcje mózgu. W obrębie tej grupy są też leki zatrzymujące potas w organizmie i łącząc je z sartanami lub ACE-I należy zachować szczególna ostrożność - zwraca uwagę kardiolog.

- Diuretyki tiazydowe niekorzystnie działają na gospodarkę cukrową, mogą podwyższać poziom kwasu moczowego we krwi.W leczeniu nadciśnienia tętniczego ważne są wizyty kontrolne- oprócz kontroli parametrów typu ciśnienie tętnicze i akcja serca, należy zwrócić uwagę na ewentualne działania niepożądane leków (w ulotkach znajdziemy ich dużą ilość i różnorodność) - zauważa lekarz.

Rodzaje leków na nadciśnienie. Sposób działania leków na nadciśnienie

• Diuretyki, czyli leki moczopędne dzięki zwiększeniu ilości wydalanego moczu, zmniejszają ilość płynów krążących w naczyniach, przez co obniżają ciśnienie krwi. Diuretyki to: tiazydy (hydrochlorotiazyd),leki tiazydopodobne (chlortalidon, indapamid, klopamid), diuretyki pętlowe (furosemid), diuretyki oszczędzające potas (spironolakton, triamteren, amilorid).
• ß–blokery (beta blokery) to m.in. metoprolol, bisoprolol, labetalol, karwedilol, nebiwolol. Blokują receptory ß układu adrenergicznego, który jest odpowiedzialny m.in. wzrost ciśnienia tętniczego.
• Blokery kanałów wapniowych, czyli antagoniści wapnia powodują zmniejszenie napływu wapnia do komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych, co sprzyja rozszerzeniu naczyń krwionośnych i obniżeniu ciśnienia. Mogą to być: pochodne dihydropirydyny; amlodypina, lacypidyna,lerkanidypina i leki niedihydropirydynowe; diltiazem, werapamil
• Inhibitory konwertazy angiotensyny, jak m.in. kaptopril, ramipryl, peryndopryl, enalapril, hamują aktywność enzymu konwertazy angiotensyny sprzyjając obniżeniu ciśnienia
• Blokery receptora angiotensynowego, to relatywnie nowa grupa leków, do której należą sartany, o podobnych właściwościach do Inhibitorów konwertazy angiotensyny

Jak zapobiegać nadciśnieniu tętniczemu

Zobacz galerię 6 zdjęć

Typy leków na nadciśnienie a skutki uboczne 

W zależności o typu leków na nadciśnienie mogą się pojawiać różne skutki uboczne:

• Leki moczopędne: nadmierne oddawanie moczu, zaburzenia erekcji, skurcze, osłabienie i zmęczenie nieuzasadnione innymi czynnikami, bóle stóp.
• Beta-blokery – zaburzenia erekcji, zaburzenia snu, zimne dłonie i stopy, stany depresyjne, astma
• Inhibitory konwertazy angiotensyny – uporczywy kaszel, zmiany skórne, zmiana smaku
• Blokery receptora angiotensyny II - zawroty głowy
• Alfa-blokery – zawroty głowy, osłabienie, przyspieszenie tętna
• Agonista receptora alfa-2 – zawroty głowy, senność
• Alfa-beta-blokery – zawroty głowy, osłabienie
• Centralni agoniści – zawroty głowy, senność, zaparcia, suchość w ustach, anemia, zaburzenia erekcji
• Obwodowe inhibitory adrenergiczne – zawroty głowy, biegunki, zaburzenia erekcji, zgaga
• Leki rozszerzające naczynia krwionośne – bóle głowy, zatrzymanie wody w organizmie, obrzęki, bóle stawów, zaburzenia rytmu serca.
• Blokery kanałów wapniowych (CCB) – zawroty głowy, bóle głowy, zaparcia, obrzęki nóg, kołatanie serca, zaczerwienienie twarzy i kończyn dolnych, uczucie ciepła i pieczenia twarzy i kończyn dolnych

Najczęstsze skutki uboczne leków na nadciśnienie 

Jakie są najczęstsze skutki uboczne leków na nadciśnienie? Lista możliwych skutków leków na nadciśnienie:

• Hipokaliemia wskutek utraty potasu wraz z moczem, możliwa po diuretykach tiazydowych oraz diuretykach pętlowymi. Skutkiem mogą być zaburzenia rytmu serca, udar mózgu, nagła śmierć sercowa.
• Hiperkaliemia – może występować wskutek terapii spironolaktonem, eplerenonem, a także rzadziej sartanami i inhibitorami ACE. Szczególnie narażeni są pacjenci z niewydolnością nerek i pacjenci z cukrzycą.
• Zaburzenia metaboliczne są możliwe w przebiegu leczenia β-adrenolitykami oraz diuretykami
• Zaburzenia gospodarki lipidowej w przebiegu leczenia β-adrenolitykami oraz diuretykami - wzrost całkowitego stężenia cholesterolu, trójglicerydów, cholesterolu LDL, spadek stężenia cholesterolu HDL
• Zaburzenia gospodarki węglowodanowej - insulinoopornosć albo wzrost stężenia glukozy - w przebiegu leczenia β-adrenolitykami oraz diuretykami
• Ryzyko hiperurykemii i dny moczanowej u pacjentów leczonych diuretykami tiazydowymi i pętlowymi
• Dysfunkcja seksualna w postaci zaburzeń erekcji i obniżenia libido u pacjentów stosujących diuretyki, spironolakton, β-adrenolityki oraz α-adrenolityki
• Obrzęki kończyn dolnych, szczególnie w okolic kostek - u pacjentów leczonych dihydropirydynowymi antagonistami wapnia
• Zawroty i bóle głowy, zaczerwienienia skóry twarzy, zaczerwienienia skóry dekoltu, hipotonia, uderzenia gorąca, u pacjentów leczonych dihydropirydynowymi antagonistami wapnia
• Równoczesne stosowanie sartanów albo inhibitorów konwertazy angiotensyny zmniejsza nasilenie i częstość obrzęków
• Zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa w sercu u pacjentów leczonych ß-adrenolitykami, a także niedihydropirydynowymi antagonistami wapnia (diltiazem, werapamil). Terapia skojarzona lekami z tych dwóch grup ma wysokie ryzyko skutków ubocznych.
• Męczący, suchy i nieproduktywny kaszel może być skutkiem ubocznym inhibitorów konwertazy angiotensyny
• U pacjentów z astmą albo POChP należy zachować ostrożność, jeśli chodzi o ß-adrenolityki, a także diuretyki, gdyż mogą powodować nasilenie objawów.
• Zaburzenia hormonalne u pacjentów leczonych diuretykami, antagonistami aldosteronu.
• Spironolakton może być przyczyną ginekomastii u mężczyzn oraz zaburzeń miesiączkowania u kobiet
• Zaburzenia endokrynologiczne i ginekomastia u pacjentów leczonych z zastosowaniem antagonistów wapnia 

Katarzyna Głuszak

dr n. med. Andrzej Głuszak,