Skąd bierze się miażdżyca? Przyczyny i czynniki ryzyka miażdżycy

Miażdżyca to choroba przewlekła, która prowadzi do zmian zwyrodnieniowych w obrębie tętnic okalających serce, ale także mózgowych oraz kończyn. Jest jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju choroby niedokrwiennej serca, a konsekwencji, zawału mięśnia sercowego. Jakie są przyczyny miażdżycy?

Spis treści

1. Przyczyny miażdżycy a rozwój choroby
2. Przyczyny miażdżycy, na które nie mamy wpływu
3. Modyfikowalne przyczyny miażdżycy
4. Potencjalne przyczyny miażdżycy

Przyczyny miażdżycy a rozwój choroby

Proces powstawania i rozwoju miażdżycy nie jest do końca zrozumiały. Do niedawna sądzono, że ta choroba dotyka wyłącznie osoby w podeszłym wieku lub z wieloma chorobami współistniejącymi. Dzisiaj wiadomo już, że zmiany (pasma tłuszczowo-lipidowe) mogą pojawić się również u dzieci. W zależności od obszaru, w obrębie którego dochodzi do zaburzenia krążenia krwi, miażdżyca może prowadzić do niedotlenienia serca, udaru mózgu i paraliżu lub niewydolności nerkowej.

Przyczyny miażdżycy dzieli się na niemożliwe do modyfikacji, modyfikowalne oraz te o niepewnym wpływie na zdrowie osoby chorej.

Przyczyny miażdżycy, na które nie mamy wpływu

Do niemodyfikowalnych przyczyn miażdżycy zalicza się przede wszystkim:

• południowoazjatyckie pochodzenie;
• zaawansowany wiek;
• mutacje genetyczne predestynujące do zmian miażdżycowych (mutacja genu CEPT, polimorfizm proteiny GPIIIa);
• przypadki miażdżycy występujące w rodzinie;
• specyficzna budowa mięśnia sercowego lub układu krwionośnego.

Miażdżyca może rozwijać się przez wiele lat bez negatywnych objawów u osoby chorej. Często o niewydolności mięśnia sercowego dowiadują się dopiero osoby starsze.

Modyfikowalne przyczyny miażdżycy

Choć na niektóre przyczyny miażdżycy nie mamy wpływu, wiele czynników ryzyka można wykluczyć lub przynajmniej kontrolować. Które z nich są szczególnie istotne?

Na plan pierwszy wysuwa się nieprawidłowo zbilansowana dieta, bogata w tłuszcze nasycone, izomery trans kwasów tłuszczowych, cukry proste oraz żywność przetworzoną (tzw. western-pattern diet).

Spożywanie takich pokarmów nie tylko dostarcza ogromne ilości kilokalorii i sprzyja przyrostowi masy ciała, ale także przyczynia się do stopniowego odkładania się blaszek miażdżycowych. Z biegiem czasu stan zapalny naczyń krwionośnych stopniowo się pogłębia, a zmiany w coraz większym stopniu zwężają światło tętnic.

Inną przyczyną miażdżycy jest otyłość brzuszna (a nawet nadwaga). Gromadząca się w rejonie korpusu tkanka tłuszczowa przyczynia się do pogłębiania ogólnoustrojowego stanu zapalnego. Za nadwagę uważa się BMI między 25 a 29,9. Powyżej tej wartości u pacjentów stwierdza się otyłość (BMI 30 i więcej).

Czynnikami zwiększającymi ryzyko miażdżycy jest też insulinooporność oraz cukrzyca, która często jest jej bezpośrednim następstwem. O insulinooporności można mówić, kiedy organizm osoby chorej produkuje hormon pomimo jego prawidłowego lub podwyższonego stężenia. Z kolei cukrzyca objawia się nieprawidłowym metabolizmem cukrów oraz niewydolnością trzustki.

Przyczyną miażdżycy może okazać się także dyslipidemia. To grupa schorzeń, które skutkują zaburzeniami stężenia lipidów oraz lipoprotein we krwi. Wśród dyslipidemii można wyróżnić m.in. hipercholesterolemię, objawiającą się wysokim poziomem lipoprotein o niskiej gęstości. Za czynnik, który wspiera rozwój miażdżycy uważa się również nadciśnienie.

Wśród innych, modyfikowalnych przyczyn miażdżycy wyróżnia się palenie tytoniu oraz niektóre zakażenia bakteryjne i wirusowe (np. HIV).

W większości przypadków te czynniki ryzyka mogą zostać całkowicie wykluczone (np. spożycie tłuszczy trans), jak i silnie ograniczone (np. poprzez odpowiednią modyfikację diety lub eliminację czynnego palenia tytoniu).

Potencjalne przyczyny miażdżycy

Oprócz modyfikowalnych i niemodyfikowalnych przyczyn miażdżycy lekarze wymieniają również szereg czynników, które hipotetycznie mogą mieć wpływ na pojawienie się i rozwój choroby, choć brakuje na to jednoznacznych dowodów.

Wśród czynników ryzyka zwraca się uwagę na diety zawierające duże ilości węglowodanów oraz tłuszczów nasyconych. Obecnie coraz częściej wskazuje się na istotną rolę, jaką w profilaktyce chorób serca odbywa jadłospis bogaty w tłuszcze nienasycone, warzywa i owoce oraz węglowodany złożone.

Za istotną przyczynę miażdżycy uważa się siedzący tryb życia i brak regularnej aktywności fizycznej. Pomocne w tym zakresie mogą okazać się wytyczne WHO, które przewidują normy aktywności z podziałem na wiek oraz intensywność uprawianego sportu. Zdrowe osoby dorosłe powinny poświęcić na ruch o umiarkowanej intensywności minimum 150 do 300 minut tygodniowo. W przypadku wysiłku o wysokiej intensywności wystarczy połowa tego czasu.

Do innych czynników, które mogą przyczynić się do pojawienia się i rozwoju choroby zalicza się:

• nadczynność tarczycy;
• przewlekły stres;
• choroby przyzębia;
• ograniczenie snu;
• nadmierne spożycie alkoholu.

Potencjalnych przyczyn miażdżycy jest bardzo wiele, dlatego warto usiłować ograniczyć je w jak największym stopniu. Jest to tym ważniejsze, że według obecnego stanu wiedzy raz zapoczątkowanych zmian miażdżycowych nie da się cofnąć. Można jedynie spowolnić rozwój choroby poprzez zmianę stylu życia oraz stosowanie odpowiednich leków i suplementów.