Przedawkowanie leków na nadciśnienie – skutki. Kardiolog wyjaśnia, jakie są objawy po zbyt dużej dawce

Przedawkowanie leków na nadciśnienie jest relatywnie rzadkie, biorąc pod uwagę skalę rozpowszechnienia choroby. W jakich sytuacjach może dojść do przedawkowania leków na nadciśnienie? Jakie objawy mogą towarzyszyć przedawkowaniu leków na nadciśnienie? Co zrobić, jeśli dojdzie do takiej sytuacji? Kardiolog dr n. med. Andrzej Głuszak wyjaśnia wątpliwości.

Co się dzieje po przedawkowaniu leków na nadciśnienie

Przedawkowanie leków na nadciśnienie, jak i każdych innych leków, może się zdarzyć. Zwykle - nieintencjonalnie, chociaż są też pacjenci, którzy w swoim mniemaniu "wiedzą lepiej" i dlatego nie stosują się do zaleceń lekarzy w kwestii dawek, ale dawkują "po swojemu".

Skutki? Mogą być różne, w zależności od dawki, rodzaju substancji leczniczej, ogólnego stanu zdrowia pacjenta. O tym, co się stanie po przedawkowaniu leków na nadciśnienie tętnicze, rozmawiamy z kardiologiem, dr n. med. Andrzejem Głuszakiem. 

- Przedawkowanie leków na nadciśnienie może się zdarzyć przypadkowo, w kilku sytuacjach. Przykład: pacjent zapomniał, czy wziął leki i powiela dawkę - mówi kardiolog.

Czy w takiej sytuacji są powody do obaw, gdy osoba weźmie dodatkową dawkę przyjmowanego na stałe leku?

- Z reguły, jeżeli to jest przewlekła terapia, to nie powinno wywołać ciężkich skutków w organizmie – mówi kardiolog dr Głuszak. - Nawet podwojenie dawki dla większości grup leków, nie obniży nadmiernie ciśnienia. Natomiast może się zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Szczególnie dotyczy beta-blokerów i takich skutków jak nadmierne zwolnienie pracy serca. 

Jeżeli chodzi o spadek ciśnienia tętniczego, to inhibitory enzymu konwertującego i sartany, nawet podwojone, raczej nie powinny prowadzić do krytycznych, zagrażających życiu wartości.

- Natomiast dodatkowe leki moczopędne, klonidyna, metyldopa, doksozasyna czy doraźnie kaptopryl mogą działać nadmiernie silnie - ostrzega kardiolog. - Chodzi nie tyle o fakt obniżenia ciśnienia, co tempo obniżenia. Organizm sobie radzi, jeżeli coś się dzieje w miarę powoli. Natomiast jeżeli zachodzą szybkie zmiany, czyli gwałtowny spadek ciśnienia, to wtedy pogarsza się krążenie mózgowe, może nastąpić zaburzenie przepływu w nerkach czy w krążeniu wieńcowym. Natomiast leki, które działają powoli, umożliwiają reakcję, a ponadto nie powodują takich cięższych skutków ubocznych. 

Czy można wziąć podwójną dawkę leku na nadciśnienie

- Inna sytuacja, w której zdarza się, że pacjent podwoi dawkę, to okoliczność, gdy dostał od lekarza nową porcję leków pod nową nazwą, podczas gdy już zażywa leki pod starą nazwą handlową, ale są to te same preparaty - zauważa dr Głuszak.

Pacjent podwaja dawkę, bo kontynuuje zażywanie wcześniejszych leków, a przyjmuje też nowe. Lekarzom wydaje się, że to jest jednoznaczne dla pacjenta, że ma zażywać tylko nowe leki, ale problem odbioru treści medycznych nie jest marginalny.

Tu również stan pacjenta i skutki przedawkowania będą zależały od grupy leków. Jak objaśnia dr n. med. Andrzej Głuszak:

- To wcale nie tak rzadko się spotyka, że pacjent bierze ten sam lek pod różnymi nazwami. Można to tolerować, jeśli pacjent dobrze się czuje. Np. bierze rano lek, a wieczorem kolejny, pod inną nazwą, ale jest to ten sam lek. Jeśli skutek jest prawidłowy, można utrzymać tę terapię, natomiast trzeba poinformować, że to jest jeden i ten sam lek, a stosowaną dawkę należy liczyć łącznie.

Na tym nie koniec potencjalnych przyczyn przyjmowania przez pacjentów nieprawidłowych dawek leków na nadciśnienie: 

- Jeszcze jedną trzecią sytuację kliniczną trzeba byłoby podkreślić, gdy pacjent ma prawidłowe albo wręcz niskie ciśnienie - według niego samego, czyli np. 115/75. W związku z czym, bojąc się, że kolejna dawka obniży jeszcze bardziej ciśnienie, nie przyjmuje tych leków, które miał zalecone - mówi kardiolog.

Tymczasem właśnie to jest prawidłowe leczenie, jeżeli osiągamy optymalnie niskie wartości, to należy tę terapię kontynuować. Bardzo często się zdarza, że pacjent informuje nawet: „jak mam niskie to nie biorę”. Stwarza to „huśtawkę”, bo z reguły po kilku godzinach ciśnienie zaczyna rosnąć.

Pacjent, zaniepokojony, łyka swoją dawkę, którą miał wcześniej zapisaną, ale oczywiście w ciągu 15-20 minut ciśnienie nie spadnie. W związku z tym pacjent bierze kolejne dawki i potem mamy takie zdarzenia, że ciśnienie spada nadmiernie, bo było prawidłowe przy podstawowej dawce.

4 najczęstsze objawy stanu przedzawałowego. Co powinno zaalarmować?

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Jak szybko obniżyć ciśnienie

- Jeśli chcemy doraźnie obniżyć ciśnienie, ważna informacja, nie należy się spieszyć. Do normalizacji potrzebujemy godzin, a nie minut - podkreśla kardiolog, dr n. med. Andrzej Głuszak.

- Jest tylko kilka szczególnych sytuacji, które powinny być leczone w warunkach szpitalnych, kiedy należy to ciśnienie obniżyć szybko. Chodzi np. o tętniaka rozwarstwiającego aorty. Natomiast w przypadku udaru mózgu, to nie należy zbyt szybko i zbyt silnie obniżać ciśnienia, bo to może pogorszyć sytuację kliniczną, a nie polepszyć - ostrzega lekarz.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie

Wraz z postępem i rozwojem nauk medycznych, ustalane są coraz lepsze metody terapii, a także specyfikacje związane z wdrażanym leczeniem. - Tutaj trzeba też powiedzieć, że dzisiaj prawidłowe ciśnienie, optymalne, określa się na poziomie 110/70 [dawniej 120/80 -red.] - podkreśla kardiolog dr n. med. Andrzej Głuszak. 

Jak zauważa lekarz, warto interpretować normy w odniesieniu do konkretnego pacjenta lub pacjentki. - Trzeba traktować indywidualnie - podkreśla dr Głuszak. - Ciśnienie tętnicze powinno być możliwie niskie, ale takie, przy którym pacjent dobrze się czuje. Jak osoba ma zaawansowaną miażdżycę i starszy wiek, to też musimy być bardziej ostrożni z obniżaniem ciśnienia, bo mogą pojawić się bardzo poważne zaburzenia, jeśli chodzi o pracę nerek czy mózgu.

Leki na nadciśnienie - przedawkowanie, skutki uboczne, interakcje 

- Leki na nadciśnienie mogą po przedawkowaniu dawać nasilenie działań niepożądanych. Szczególnie może to dotyczyć leków, których te działania niepożądane mogą być szybkie, ale też długotrwałe i niebezpieczne - wyjaśnia dr n. med. Andrzej Głuszak, zwracając uwagę na fakt, że im większa dawka leków na nadciśnienie, tym bardziej nasilone mogą być skutki uboczne. 

Problem przedawkowania to niejedyny problem, jaki może dotyczyć osób zażywających leki na co dzień. Odrębną kategorię stanowią możliwe interakcje leków z innymi farmaceutykami. Czy są jakieś leki, których nie należy łączyć z lekami na nadciśnienie, bo mogą powodować potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia interakcje?

- Są leki tak zwane niesterydowe leki przeciwzapalne, NLPZ. Ta cała grupa leków u dużej części pacjentów np. może powodować zmniejszenie skuteczności leczenia nadciśnienia albo nawet zwyżki ciśnienia - tłumaczy dr Głuszak w rozmowie z Poradnikiem Zdrowie.

Możliwa jest również sytuacja, że pacjent, np. z powodu infekcji pęcherza, weźmie leki moczopędne. Jak wtedy wygląda interakcja z lekami na nadciśnienie, z których część to przecież też leki moczopędne. Kardiolog odpowiada:

Leki moczopędne zwykle uzupełniają leczenie i wyraźnie nasilają działanie leków z grupy inhibitorów konwertazy czy sartanów. Tutaj też trzeba powiedzieć, że mamy te różne typy nadciśnienia. Jedno jest z nadmiaru płynów, drugie tak zwane wazokonstrykcyjne, z zaciskania naczyń. Jeżeli właśnie w tym drugim typie zastosujemy leki moczopędne, to możemy pogorszyć sytuację kliniczną, pogorszyć przepływy w naczyniach krwionośnych.

Jak nauczyć się nazw leków? 

Pacjenci czasem nie pamiętają, jakie leki zażywają. Zarówno farmaceuci, jak i personel szpitali przyznają, że osoby pytane o to, jakie zażywają leki, dość często nie są w stanie wymienić ich nazw, nie pamiętają, odpowiadają: „takie różowe”, „małe białe”, „coś na p...”.

Jak w takiej sytuacji lekarz może mieć pewność i kontrolę nad tym, co pacjent zażywa i co pacjentowi przepisać, żeby nie dublować dawki lub nie spowodować interakcji?

- Najlepsze i najprostsze to jest przygotowanie na kartce nazw wszystkich leków, jakie pacjent bierze, z dawkami włącznie - odpowiada dr n. med. kardiolog Andrzej Głuszak. - Zdarza się, że pacjent przychodzi ze swoją siatką leków i je pokazuje. To też jest możliwe, chociaż myślę, że kartka jest prostsza. To jest ogromnie ważna rzecz i bywa dużym problemem medycznym. Nie wymagajmy, żeby pacjent, który bierze leki, pamiętał ich nazwy, ale w takim razie powinien mieć przy sobie napisaną listę.

Przedawkowanie leków na nadciśnienie - jak uniknąć i jak leczyć 

Z uwagi na fakt, że większość sytuacji związanych z przedawkowaniem leków na nadciśnienie, to sytuacje przypadkowe, a nie celowe działanie, podstawowym zadaniem dla pacjentów (i ich bliskich) powinna być taka organizacja zażywania leków, żeby uniknąć niepotrzebnego stresu i ewentualnych komplikacji związanych z przedawkowaniem leków. Jak wyjaśnia kardiolog dr Głuszak w rozmowie z Poradnikiem Zdrowie:

- Można zorganizować zażywanie leków, żeby nie zapominać i nie przyjmować podwójnych dawek. Mogą być blistry z jakimś określeniem daty, czy jakieś specjalne pudełeczka: rano, południe i wieczór. I zapisywanie, czy wziąłem lek, czy nie wziąłem. Uproszczenie i poprawa terapii nadciśnienia wiąże się też z sytuacją, jeżeli stosujemy tabletki złożone, czyli np. dwa, trzy leki w jednej pigułce. To łatwiejsze, jeśli chodzi o pilnowanie i zażywanie, niż trzy pigułki oddzielnie.

Z racji wieku i towarzyszących seniorom zaburzeń pamięci, bywa że osoby te potrzebują dodatkowego wsparcia w prawidłowym zażywaniu i dawkowaniu leków: 

- Ważna jest też pomoc innych osób drugich, które przypomną o lekach. Są też specjalne aplikacje, ale dla seniorów tego typu gadżety nie zawsze będą pożyteczne. Dla osób starszych przydatne będą osoby bliskie, które będą pomagały w systematycznej terapii.

Co zrobić w razie przedawkowania leków na nadciśnienie

Jak można sobie pomóc, gdy zorientujemy się, że doszło do przedawkowania leków na nadciśnienie? Jak można zniwelować skutki zbyt dużej dawki leku na nadciśnienie? 

- Jeśli stan pacjenta jest ogólnie dobry, można wypić kilka szklanek wody w razie obniżonego ciśnienia – to taka „wewnetrzna kroplówka” - podpowiada dr n. med. Andrzej Głuszak. - Jeśli pojawi się złe samopoczucie, ciśnienie dramatycznie niskie, ból, duszności, objawy zapaści, zaburzenia równowagi, pacjentowi ciemno w oczach, pojawia się zatrzymanie moczu, wtedy należy dzwonić po pogotowie. 

Skutki uboczne po zbyt dużej dawce leku na nadciśnienie 

W przypadku zażycia za dużej dawki leku na nadciśnienie ewentualne działania niepożądane mogą być bardziej nasilone. Przy prawidłowej dawce, działania niepożądane mogą, ale nie muszą się pojawić u pacjenta czy pacjentki.

Przy przedawkowaniu leków na nadciśnienie pojawienie się ewentualnych działań niepożądanych zależy od dawki, od tego, jak długo zażywano zbyt dużą dawkę (np. może się zdarzyć podwojona dawka jednorazowo, ale może też być tak, że przez miesiąc pacjent źle zażywał lek, bo nie zrozumiał zaleceń lekarskich) i od indywidualnych uwarunkowań pacjenta, jak ogólny stan zdrowia.

Działania niepożądane zależą od grupy leków na nadciśnienie. Jako skutki uboczne mogą pojawić się m.in.:

• dolegliwości pokarmowe, nudności, biegunki, wymioty, bóle brzucha
• dolegliwości neurologiczne, jak bóle głowy, zawroty głowy, omdlenia, senność, niezborność ruchów, zaburzenia widzenia
• dolegliwości kardiologiczne, jak zaburzenia rytmu serca, częstoskurcz, migotanie komór, duszność, zwolnienie lub przyspieszenie akcji serca
• dolegliwości nerek, niewydolność, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, dna moczanowa i inne.

Więcej na temat potencjalnych działań niepożądanych leków na nadciśnienie, w artykule polecanym poniżej:

Katarzyna Głuszak