Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna - przyczyny, objawy i leczenie

Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna to choroba krwi, która jest wynikiem niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego. Są to witaminy odpowiedzialne m.in. za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, dlatego w przypadku niedokrwistości megaloblastycznych, oprócz typowych objawów anemii, pojawiają się zaburzenia ze strony tego układu. Jakie są przyczyny niedoboru tych witamin? Jak rozpoznać symptomy anemii megaloblastycznych? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Niedokrwistość megaloblastyczna - przyczyny
2. Niedokrwistość megaloblastyczna - objawy
3. Niedokrwistość megaloblastyczna - diagnostyka
4. Niedokrwistość megaloblastyczna - leczenie

Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna to choroba krwi, w przebiegu której dochodzi do zmniejszenia się poniżej normy liczby krwinek czerwonych z powodu niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego. Postacią niedokrwistości megaloblastycznej jest anemia złośliwa, czyli choroba Addisona-Biermera.

Niedokrwistość megaloblastyczna - przyczyny

Niedobór witaminy B12 może być skutkiem:

• nieprawidłowej diety, która jest uboga w tę witaminę lub jej w ogóle nie zawiera
• braku lub zablokowaniem funkcji IF (tzw. czynnik Castle'a) - substancji wytwarzanej przez komórki okładzinowe śluzówki żołądka, która, łącząc się z witaminą B12, umożliwia jej wchłanianie. Może to wynikać z nieżytu zanikowego błony śluzowej lub resekcji (usunięcia całości lub części) żołądka czy obecności przeciwciał skierowanych przeciwko IF
• zaburzeń wchłaniania witaminy B12 w jelicie (np. stany zapalne błony śluzowej lub resekcja jelita, nacieki nowotworowe, amyloidoza, przewlekłe biegunki)
• nieprawidłowości anatomicznych jelita, które sprzyjają rozwojowi bakterii, które wykorzystują witaminę B12 (np. uchyłkowatość jelit)
• zakażenia tasiemcem bruzdogłowcem szerokim
• niewydolności trzustki
• stosowania niektórych leków (np. neomycyny)
• rzadkimi defektami genetycznymi

Natomiast niedobór kwasu foliowego może wynikać z:

• nieprawidłowej diety, ubogiej w kwas foliowy
• zwiększonego zapotrzebowania (ciąża, laktacja, znaczne pobudzenie erytropoezy - proces namnażania czerwonych krwinek)
• nieprawidłowego wchłaniania w jelicie (przewlekłe biegunki, stany zapalne, przetoki)
• zaburzenia metabolizmu kwasu foliowego  (np. przez leki, alkoholizm, niedobór witaminy C)

Niedokrwistość megaloblastyczna - objawy

W przypadku niedokrwistości wynikającej z niedoboru witaminy B12, poza ogólnymi objawami anemii, pojawiają się:

• zaburzenia neurologiczne - zaburzenia czucia głębokiego i wibracji, parestezje, spastyczność (napięcie mięśniowe), zaburzenia równowagi
• zmiany osobowości
• ospałość
• reakcje paranoidalne

Z kolei przy niedoborze kwasu foliowego stwierdza się, poza ogólnymi objawami anemii, drażliwość lub depresję.

Dla niedokrwistości megaloblastycznej charakterystyczne są również wczesne siwienie włosów, które stają się cienkie i tracą połysk, a także zapalenie błony śluzowej języka (tzw. język bawoli- ciemnoczerwony lub blady z cechami zaniku brodawek), ból i zmiany w okolicy kącików ust oraz brak apetytu.

Niedokrwistość megaloblastyczna - diagnostyka

Przy podejrzeniu niedokrwistości megaloblastycznej wykonuje się następujące badania:

• morfologia krwi
• cytomorfologiczne badanie szpiku
• test Schellinga - badanie wchłaniania witaminy B12 z przewodu pokarmowego

Niedokrwistość megaloblastyczna - leczenie

Leczenie niedokrwistości megaloblastycznej zależy od jej przyczyny. Przy niedoborze witaminy B12 stosuje się domięśniowe podawanie tej witaminy (w postaci zastrzyków). Niedobór kwasu foliowego uzupełnia się doustnymi preparatami.

Bibliografia: Mariańska B., Fabijańska-Mitek J., Windyga J., Badania laboratoryjne w hematologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003

Monika Majewska