Nie tylko na pobudzenie. Jak kawa wpływa na profil lipidowy i ciśnienie?

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Kawa to napój, od którego trudno się odzwyczaić, nawet jeśli niekorzystnie wpływa na nasze zdrowie. W powszechnej opinii kawa bywa niewskazana dla osób chorujących na miażdżycę, gdyż podnosi ciśnienie, przez co zwiększa ryzyko np. zawału. Czy to jednak prawda? Sprawdź, co na ten temat mówią badania.

Spis treści

1. Kawa – niezwykłe właściwości
2. Kawa a miażdżyca – działanie ochronne
3. Kawa, miażdżyca i nadciśnienie
4. Kawa, miażdżyca i profil lipidowy

Kawa – niezwykłe właściwości

Kawa to napój znany od wieków. Pochodzi on z etiopskiej miejscowości Kaffa, gdzie – jak głosi legenda, etiopscy mnisi zauważyli, że wywar z pewnych owoców (właśnie kawy), pozwala im zmniejszyć objawy niewyspania, jakich doświadczali po wielogodzinnych modlitwach. Po dziś dzień kawa znana ze swych właściwości pobudzających, odpędzających senność i pozwalających lepiej się skoncentrować na wyznaczonych zadaniach.

Za takie działanie kawy odpowiada przede wszystkim zawarta w niej kofeina. Powoduje ona wydzielanie: adrenaliny, dopaminy oraz serotoniny, a one z kolei wpływają z kolei na: przyspieszenia akcji serca, rozszerzanie się naczyń krwionośnych, jak również pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego. Lepszy przepływ krwi dodatnio wpływa na wydolność umysłową oraz (w dawce do 75 mg) na czujność i skupienie.

Oprócz kofeiny w kawie możemy znaleźć również tłuszcze, węglowodany, wodę, proteiny, kwasy roślinne, minerały, polifenole. Te ostatnie decydują o bardzo dużym potencjale antyoksydacyjnym, który korzystnie wpływa na osoby z miażdżycą. Jednak właściwości antyoksydacyjne kawy różnią się w zależności od jej gatunku oraz czasu jej parzenia. Na przykład gatunek Arabica ma o 30 % mniejszą zdolność antyoksydacyjną od Robusty.

Z kolei sama kawa Robusta może całkiem odmiennie działać pod kątem utleniania wolnych rodników w zależności od sposobu jej przygotowania. Zalana wrzątkiem ma 2 razy większą zdolność antyoksydacyjną niż wówczas, gdy przygotujemy ją w ekspresie ciśnieniowym. Również rodzaj wody użytej do przyrządzenia kawy ma wpływ na jej działanie przeciwutleniające.

Badanie na kawie Robusta pokazało, że gdy przyrządzono ją na bazie wody mineralnej, miała mniejszą ilość polifenoli, a przez to nie działała tak mocno antyoksydacyjnie jak napar przyrządzony na bazie wody destylowanej czy z kranu.

Kawa a miażdżyca – działanie ochronne

Miażdżyca jest chorobą, w której odkładanie się blaszek miażdżycowych w tętnicach powoduje zwężenie się światła naczynia, jego pękanie, utrudniony przepływ krwi oraz powstawanie skrzepów. Blaszki miażdżycowe są wynikiem odkładania się cholesterolu, a dokładnie frakcji LDL na śródbłonku naczyń.

Powstają one w momencie, gdy występuje niedobór antyoksydantów, a LDL jest podatny na utlenienie. LDL pożerają wówczas makrofagi, co powoduje ich przemianę w komórki piankowate będące główną składową blaszek miażdżycowych. By nie dopuścić do tego procesu, konieczne jest dostarczenie organizmowi wystarczającej ilości przeciwutleniaczy. Do nich właśnie należą m.in. polifenole zawarte w kawie.

W miażdżycy istnieje tendencja do powstawania skrzepów. To z kolei grozi udarem. Badania dotyczące kawy pokazują, że kwasy fenolowe przeciwdziałają temu zjawisku. Głównie dlatego, że zmniejszą tendencję do zlepiania się płytek krwi.

Kawa, miażdżyca i nadciśnienie

Nadciśnienie znacząco przyspiesza rozwój miażdżycy i zwiększa ryzyko wystąpienia miażdżycy tętnic obwodowych. Stabilny poziom ciśnienia tętniczego jest więc pożądany w tej jednostce chorobowej. Pojawia się więc pytanie, czy można pić kawę mając miażdżycę, skoro w obiegowej opinii zwiększa ona ciśnienie krwi?

Otóż, zdaniem specjalistów z Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego powołujących się na wyniki badań, kawa nie stanowi istotnego czynnika wpływającego na nadciśnienie, nie wpływa również na wzrost wartości ciśnienia u osób, które regularnie spożywają ten napój.

Zarówno zalecenia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC), jak również Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH) z 2013 podają wyraźnie, że: „większość dostępnych badań [a mowa o 10 badaniach klinicznych randomizowanych oraz 5 badaniach kohortowych] była niewystarczającej jakości, aby można było sformułować jednoznaczne zalecenia i opowiedzieć się za spożywaniem lub przeciwko spożywaniu kawy w odniesieniu do nadciśnienia tętniczego”.

Kawa, miażdżyca i profil lipidowy

Jednym z celów leczenia miażdżycy jest obniżenie poziomu LDL w surowicy. Dlatego też należy unikać produktów spożywczych lub napojów, które mogą niweczyć ten cel i mogą niekorzystnie wpływać na profil lipidowy.

Jak się okazuje, w kawie znajdują się związki lipidowe – diterpeny, które mogą powodować wzrost frakcji LDL i obniżać poziom dobroczynnej frakcji HDL, która usuwa LDL z tętnic. Wynikało by więc z tego, że kawa jest raczej niewskazana dla osób chorujących na miażdżycę.

Jednakże, jak pokazują badania, wpływ na profil lipidowy może być różny w zależności np. od sposobu przyrządzenia kawy. Na przykład kawa parzona bez użycia filtra w większym stopniu powodowała wzrost frakcji LDL niż kawa z filtrem. Poza tym wpływ kawy na profil lipidowy wynikał również z tego, jak dużo filiżanek kawy było spożywanych w ciągu dnia. Jeśli ktoś spożywał do 3 filiżanek tego napoju, nie miało to znaczącego wpływu na profil lipidowy.

Dominika Wilk