Kiła sercowo-naczyniowa

Kiła sercowo-naczyniowa to kiła późna, którą można stwierdzić dopiero po 10-30 latach od zakażenia. Zwykle rozpoznaje się ją u osób około 50. roku życia. Kiła sercowo-naczyniowa występuje rzadko, a nieleczona może doprowadzić do śmierci. Jakie są objawy kiły sercowo-naczyniowej? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Kiła sercowo-naczyniowa - etapy rozwoju kiły
2. Kiła późna, sercowo-naczyniowa
3. Kiła sercowo-naczyniowa - diagnostyka. Badania laboratoryjne i obrazowe
4. Kiła sercowo-naczyniowa - leczenie

Kiła sercowo-naczyniowa to kiła trzeciorzędowa, późny etap choroby, pojawiający się po ponad 2 latach od zakażenia. Schorzenie dotyczy głównie początkowego odcinka aorty i daje różnorodne powikłania, włącznie z tymi śmiertelnymi. Nie można zaniedbać rozpoznania kiły, gdyż wyleczenie na początkowym etapie eliminuje ryzyko powstania groźnych następstw tej choroby. Gdy już one wystąpią, leczenie jest skierowane na powikłania i znacznie bardziej skomplikowane, włącznie z przeprowadzaniem rozległych zabiegów operacyjnych.

Kiła sercowo-naczyniowa - etapy rozwoju kiły

Kiła jest chorobą ogólnoustrojową przenoszoną drogą płciową. Za rozwój kiły jest odpowiedzialny krętek blady (łac. Treponema pallidum), który wnika do organizmu przez uszkodzone błony śluzowe i skórę najczęściej po kontakcie seksualnym z chorą osobą. Powoduje ona dolegliwości z wielu układów, a jej przebieg jest przewlekły. Wśród odległych powikłań zdarzają się m.in. choroby układu sercowo-naczyniowego.

Przebieg kiły jest długotrwały, występują okresy objawowe i bezobjawowe, a obraz choroby jest bardzo zmienny w czasie. Kiła wczesna trwa do dwóch lat od zakażenia. Początkowo w okolicy narządów płciowych pojawia się niebolesny "wrzód twardy" z wilgotnym dnem, które zawiera krętki. Towarzyszy mu powiększenie węzłów chłonnych. W tym czasie choroba jest bardzo zakaźna, ale ograniczona. Zmiana zanika po około 9 tygodniach. Następnie następuje rozsiew bakterii drogą krwi - jest to kiła drugiego okresu. Powiększeniu ulegają węzły chłonne całego ciała, a także pojawia się plamista wysypka rozłożona symetrycznie na całym ciele. Zanika ona bez pozostawienia blizn, lecz ma tendencję do nawracania - w takim wypadku znacznie częściej pojawiają się grudki i krosty. W tym czasie mogą także występować zmiany na narządach płciowych pod postacią plamek czy grudek.

Ryzyko zakażenia w bardzo dużym stopniu zależy od czasu trwania choroby, a także od obecności zmian na skórze.

Kiła późna, trzeciorzędowa, to kolejny etap choroby pojawiający się po ponad 2 latach od zakażenia. W tym czasie zaatakowane mogą być wszystkie układy, ponieważ w drugim okresie bakteria z prądem krwi dostała się do każdego narządu. Najczęściej jest to układ nerwowy i sercowo-naczynowy oraz, oczywiście, skóra, na której tworzą się owrzodzenia. W obrębie układu nerwowego może ona powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, także zaburzenia czucia czy porażanie kończyn. Każdy z okresów kiły może przebiegać w sposób utajony, nie dając żadnych objawów, a postawienie diagnozy możliwe jest w tym wypadku tylko na podstawie badań laboratoryjnych. Na szczęście odpowiednie leczenie powoduje zahamowanie postępu choroby i zapobiega pojawieniu się powikłań, dlatego tak istotne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza w przypadku podejrzanych zmian na skórze oraz poinformowanie partnera, jeśli choroba ta zostanie zdiagnozowana.

Kiła późna, sercowo-naczyniowa

Rozpoznanie choroby postawić można dopiero po stwierdzeniu powikłań w zakresie układu sercowo-naczyniowego. Najczęstszą postacią jest zapalenie aorty, które stanowi ok. 80 proc. przypadków kiły trzeciorzędowej. W tym przypadku dochodzi do procesu zapalnego i uszkodzenia tzw. vasa vasorum, czyli drobnych naczyń odpowiedzialnych za unaczynienie ściany aorty.

Kiłę układu sercowo-naczyniowego najczęściej rozpoznaje się po 10-30 latach od zakażenia, zwykle u osób około 50. roku życia.

Są one niezbędne, gdyż ściana aorty jest gruba, przepływ krwi jest bardzo szybki, komórki nie są więc w stanie pobrać niezbędnych im składników. Vasa vasorum, czyli po polsku naczynia naczyń, mają za zadanie dostarczyć krew z tlenem i substancjami odżywczymi do wszystkich komórek budujących tętnicę główną. Ich rola jest na tyle istotna, że w przypadku wystąpienia zarostowego zapalenia tych naczyń - prowadzącego do ich zamknięcia (co ma miejsce w przebiegu kiły) - aorta traci swą elastyczność, bliznowacieje, wapnieje i następuje jej rozdęcie. Tworzą się więc tętniaki (patologiczne miejscowe poszerzenia naczyń) w odcinku początkowym aorty, najczęściej w aorcie wstępującej, rzadziej w pozostałych częściach aorty piersiowej, co ciekawe nigdy nie występują w jej odcinku brzusznym. Niosą one jednak wiele konsekwencji, jak np.:

• duszność - gdy poszerzenie jest na tyle duże, że uciska drogi oddechowe lub płuca
• trudności w połykaniu - jeśli uciśnięty jest przełyk
• kaszel - ma on miejsce w przypadku ucisku nerwu biegnącego do krtani (nerwu krtaniowego wstecznego, który owija się wokół łuku aorty
• niedomykalność zastawki aortalnej ze wszystkimi jej objawami, jak męczliwość i utrata przytomności oraz konsekwencjami, zwłaszcza niewydolnością serca. Stan ten ma miejsce, gdy tętniak pojawia się w bardzo początkowym odcinku aorty i poszerzony zostaje pierścień zastawki aortalnej, czyli miejsce przyczepu płatków. Niewydolność serca na skutek tej choroby jest najczęstszą przyczyną zgonów osób chorych na tę postać kiły,
• choroba niedokrwienna serca, pojawiająca się, gdy tętniak powoduje ucisk naczyń wieńcowych
• pęknięcie tętniaka i natychmiastowy zgon z powodu wykrwawienia

Możliwe jest także wyłącznie zapalenie aorty, bez towarzyszącego tętniaka i innych następstw. Bardzo rzadką postacią kiły sercowo-naczyniowej jest zarostowe zapalenie tętnic mózgu, prowadzące do udarów.

Kiła sercowo-naczyniowa - diagnostyka. Badania laboratoryjne i obrazowe

W zależności od fazy choroby przeprowadza się różne badania laboratoryjne, tzw. odczyny kardiolipinowe na początku choroby i odczyny krętkowe w fazie bardziej zaawansowanej. W kile późnej wykonuje się więc FTA-ABS, czyli odczyn wiązania przeciwciał przeciwkrętkowych, oraz TPHA, czyli test hemaglutynacyjny. Oba wymienione badania są typowe dla kiły i przeprowadza się je tylko przy podejrzeniu tej choroby. Wyniki dodatnie potwierdzają rozpoznanie kiły trzeciorzędowej, zwłaszcza przy ujemnym wyniku badania VDRL.

W zakresie diagnostyki obrazowej, skierowanej na sercowo-naczyniowe powikłania kiły, wykonuje się badania swoiste dla powikłań, takie jak: echokardiografia – pozwala zdiagnozować i ocenić niedomykalność zastawki aortalnej, poszerzenie początkowego odcinka aorty oraz nasilenie niewydolności serca, jeśli taka występuje. Ponadto zdjęcie rentgenowskie, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny klatki piersiowej są używane celem oszacowania miejscowych powikłań tętniaka aorty, jak np. ucisk przełyku czy dróg oddechowych, ale też jego wielkości i oceny przed ewentualnym leczeniem operacyjnym.

W przypadku wystąpienia choroby niedokrwiennej serca wykonuje się badania typowe dla tego rozpoznania – próba wysiłkowa i koronarografia. Oczywiście poza diagnostyką kardiologiczną należy sprawdzić inne możliwe powikłania kiły, przede wszystkim neurologiczne, w tym badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Kiła sercowo-naczyniowa - leczenie

Leczenie kiły sercowo-naczyniowej jest specyficzne dla zakażenia i specyficzne dla zajętego układu.

Leczenie rozpoczyna się od wyeliminowania krętka z organizmu. Stosuje się penicylinę domięśniowo, przez dość długi czas, bo około miesiąc. Po takiej terapii należy sprawdzić, czy była ona skuteczna. Wykonuje się badania laboratoryjne – odczyny serologiczne bezpośrednio po oraz przez wiele lat od przeprowadzonej terapii.

W przypadku powikłań naczyniowych leczy się dolegliwości wynikające z dysfunkcji tego układu. W przypadku obecności tętniaka aorty, który zagraża pęknięciem, przeprowadza się zabieg kardiochirurgiczny z wszczepieniem protezy naczynia. W zależności od stanu zastawki aortalnej i naczyń wieńcowych, operację tę można poszerzyć o naprawę lub wymianę zastawki, ewentualnie wszczepienie by-passów.

Leczenie upośledzonego przepływu w naczyniach wieńcowych polega - poza leczeniem farmakologicznym - również na przezskrónej angioplastyce wieńcowej. W przypadku niedomykalności zastawki aortalnej, stosowana jest przezskórna wymiana zastawki, czyli TAVI.

lek. Maciej Grymuza