Hiponatremia (niedobór sodu): przyczyny, objawy i leczenie

Hiponatremia oznacza niedobór sodu w organizmie. Jest to niebezpieczny stan, który może doprowadzić do śmierci. Na niedobór sodu w organizmie są narażone m.in. osoby, które wykonują ciężki wysiłek fizyczny (zwłaszcza latem), a także chore na niedoczynność tarczycy. Jakie są przyczyny i objawy niedoboru sodu? Na czym polega leczenie hiponatremii?

Spis treści

1. Hiponatremia (niedobór sodu) - objawy
2. Niedobór sodu (hiponatremia) - przyczyny
3. Hiponatremia (niedobór sodu) - diagnostyka
4. Hiponatermia (niedobór sodu) - leczenie

Hiponatremia to zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej, którego istotą jest niedobór sodu w organizmie. Można o nim mówić, gdy poziom sodu we krwi spada poniżej normy, czyli 135 mmol/l.

Obok chloru i potasu sód jest podstawowym elektrolitem organizmu. Wraz z tymi pierwiastkami odpowiada za utrzymanie jego równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Z kolei wraz z potasem reguluje napięcie mięśniowe i wpływa na przewodzenie bodźców w komórkach nerwowych. Ponadto sód zatrzymuje wodę w organizmie, odpowiada za prawidłowe je rozmieszczenie w ustroju oraz bierze udział w transporcie aminokwasów i cukrów. Dlatego jego niedobór jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia - może doprowadzić nawet do śmierci.

Hiponatremia (niedobór sodu) - objawy

Jakie są objawy hiponatremii i od czego zależą?

Objawy hiponatremii zależą od tego, jak szybko i w jakich ilościach doszło do utraty sodu. Hiponatremia łagodna (130-135 mmol/l) zwykle przebiega bezobjawowo.

Hiponatremia umiarkowana (120-130 mmol/l) daje niespecyficzne dolegliwości, takie jak:

• osłabienie i zmęczenie
• utrata apetytu
• zawroty głowy
• nudności
• bóle głowy
• zaburzenia orientacji, koncentracji i pamięci
• wymioty
• splątanie
• obniżenie ciśnienia krwi
• senność
• zaburzenia snu
• kurcze i drżenia mięśni
• nadpobudliwość
• niepokój
• zaburzenia mowy

W przypadku spadku poziomu sodu poniżej 125 mmol/l, przekroczony zostaje "próg bezpieczeństwa". Wówczas pojawiają się objawy ciężkiej hiponatremii:

• drgawki
• utrata przytomności
• uszkodzenia mózgu
• obrzęk mózgu

Długotrwały niedobór sodu lub ciężka hiponatremia (ze spadkiem sodu poniżej 110 mmol/l) stanowi zagrożenie życia. Śmiertelność z powodu hiponatremii jest duża i wynosi od 38 do 58 proc.

Niedobór sodu (hiponatremia) - przyczyny

Jakie są przyczyny niedoboru sodu?

• odwodnienie - to najczęstsza przyczyna niedoboru sodu. Do odwodnienia może dojść w wyniku nadmiernego pocenia się np.:
• podczas częstego i długotrwałego wysiłku fizycznego
• rozległych oparzeń
• wymiotów
• biegunki
• zapalenia trzustki

Przyczyną hiponatremii może być także obecność w moczu substancji osmotycznych, takich jak glukoza czy mocznik, które doprowadzają do wydalania dużych ilości moczu.

• niedoczynność tarczycy
• niedoczynność kory nadnerczy
• zespół nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretycznego (ang. SIADH)
• niewydolność serca
• marskość wątroby
• choroby nerek (m.in. zespół nerczycowy)
• przewodnienie hipotoniczne (zatrucie wodne). Najczęściej dochodzi do niego w warunkach szpitalnych, po płukaniu pęcherza "czystą" wodą przy resekcji gruczołu krokowego czy po wlewach bezelektrolitowych lub hipotonicznych. Do tej grupy można zaliczyć również "hiponatremię maratończyków", która jest spowodowana przyjmowaniem dużych objętości płynów z niewielką zawartością sodu.

Niedobory sodu na tle żywieniowym obserwuje się niezwykle rzadko, ponieważ jest on wszechobecny w pożywieniu.

Hiponatremia (niedobór sodu) - diagnostyka

Podstawowym badaniem jest morfologia krwi, która pozwala ustalić poziom sodu. Konieczne jest także badanie moczu.

Hiponatermia (niedobór sodu) - leczenie

Leczenie polega na uzupełnieniu niedoborów sodu w organizmie. Jednak metoda jego uzupełniania zależy od czasu trwania niedoboru sodu, a także od ilości utraconego sodu. Im dłużej hiponatremia się rozwijała, tym wolniej należy ją wyrównywać.

Zbyt szybki wzrost poziomu sodu może doprowadzić do ciężkich powikłań, w tym do zespołu demielinizacji (rozpadu osłonek mielinowych w ośrodkowym lub obwodowym układzie nerwowym).

W początkowym stadium rozwoju hiponatremii lekarz zwykle zaleca odstawienie płynów. Jeśli zaleci uzupełnienie niedoboru sodu poprzez pożywienie, należy pamiętać, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca spożycie sodu w ilościach nie większych niż 5 g/d.

Należy także zaznaczyć, że zwiększone spożycie sodu jest czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego (pierwiastek ten zatrzymuje wodę we krwi, powodując podwyższenie ciśnienia tętniczego). Dlatego osoby z rozpoznanym nadciśnieniem powinny sięgnąć po gotowe płyny elektrolitowe (można je kupić w aptece). W cięższych przypadkach konieczne jest dożylne podawanie płynów nawadniających, które zawierają sód w różnym stężeniu.

Wyrównując niedobory sodu, lekarz wyrównuje także niedobory potasu.

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Monika Majewska