Frakcja wyrzutowa serca

Frakcja wyrzutowa serca (EF - ejection fraction, LVEF – left ventricle ejection fraction), a właściwie frakcja wyrzutowa lewej komory serca to podstawowy parametr oceniany w badaniu echokardiograficznym. Określa procentową zmianę objętości lewej komory w czasie pracy serca. Dowiedz się, co to dokładnie jest frakcja wyrzutowa oraz jakie jest jej praktyczne znaczenie.

Spis treści

1. Pojęcie frakcji wyrzutowej
2. Jak zbadać frakcję wyrzutową?
3. U kogo ocenia się frakcję wyrzutową?
4. Frakcja wyrzutowa - wartości prawidłowe
5. Praktyczne znaczenie frakcji wyrzutowej
6. Cykl pracy serca

Frakcja wyrzutowa (EF - ejection fraction, LVEF – left ventricle ejection fraction) to podstawowy parametr oceniany w kardiologii, mówi on o sprawności pracy serca i określa odsetek krwi, jaki jest wyrzucany z lewej komory podczas każdego skurczu. Wartości prawidłowe wynoszą powyżej 50%, a w większości przypadków za normę uznaje się 60%.

Najistotniejszy klinicznie jest spadek frakcji wyrzutowej poniżej 50% - pozwala zdiagnozować niewydolność serca z obniżoną frakcją wyrzutową oraz poniżej 35% - w tym wypadku konieczne może być wszczepienie kardiowertera-defibrylatora. Ocena frakcji wyrzutowej jest więc kluczowa w większości schorzeń kardiologicznych - zarówno w celach diagnostycznych, jak i kontroli postępu choroby oraz zaplanowania leczenia.

Pojęcie frakcji wyrzutowej

Frakcja wyrzutowa to stosunek objętości wyrzutowej do objętości końcoworozkurczowej. Co dokładnie to oznacza?

Frakcję wyrzutową najczęściej szacuje się odejmując objętość końcowoskurczową - najmniejszą objętość lewej komory od objętości końcoworozkurczowej - jej największej objętości.

Wynik tego działania to objętość krwi jaka została wypompowana z komory do aorty. Następnie objętość tę dzieli się przez objętość końcoworozkurczową (największą objętość komory). Uzyskany ułamek mnoży się razy 100%, a więc frakcję wyrzutową określa się w procentach.

W przeważającej większości przypadków frakcję wyrzutową określa się dla lewej komory serca. Istnieje teoretyczna możliwość obliczenia jej dla prawej komory, jednak nie ma ona żadnego znaczenia praktycznego.

Jak zbadać frakcję wyrzutową?

Podstawowym badaniem pozwalającym na ocenę frakcji wyrzutowej jest badanie echokardiograficzne przezklatkowe, czyli ultrasonografia (USG) serca. Badanie jest bezbolesne i nieszkodliwe. W echo serca istnieje wiele metod szacowania tego parametru, między innymi metoda Simpsona, czy Teicholza. Niektóre aparaty echokardiograficzne mają także funkcję obrazowania trójwymiarowego, w ten sposób również można obliczyć frakcję wyrzutową.

Innym badaniem przydatnym w ocenie tego parametru jest rezonans magnetyczny serca, jednak w ocenie frakcji wyrzutowej wykonuje się go bardzo rzadko ze względu na dokładność badania echokardiograficznego.

Wentrykulografia to inwazyjne badanie z użyciem kontrastu, polega ono na podaniu do lewej komory środka cieniującego i ocenie jego wyrzucania przez serce. Z uwagi na dostępność metod nieinwazyjnych, wentrykulografii aktualnie praktycznie się nie wykonuje.

U kogo ocenia się frakcję wyrzutową?

Ocena frakcji wyrzutowej pozwala na rozpoznanie np. niewydolności serca, a także na ocenę zmian w sercu spowodowanych przez np. przebyty zawał. Wskazań do oceny czynności serca jest wiele, między innymi:

• podejrzenie i ocena postępu niewydolności serca
• zawał serca
• zapalenie mięśnia sercowego
• wady zastawkowe
• wieloletnie nadciśnienie tętnicze

O wskazaniach do wykonania tego badania decyduje lekarz - kardiolog.

Oczywistym jest, że frakcja wyrzutowa może zmieniać się w ciągu życia w zależności między innymi od schorzeń kardiologicznych, czy stosowanego leczenia.

Frakcja wyrzutowa - wartości prawidłowe

Nie jest możliwe, aby frakcja wyrzutowa wynosiła 100%, ponieważ nie jest możliwe aby serca wypompowało całą krew znajdującą się w komorach.

Prawidłowe wartości frakcji wyrzutowej nie są dokładnie jednoznacznie określone, najczęściej za prawidłową określa się wynik 60%.

Najistotniejszy z praktycznego punktu widzenia jest spadek frakcji wyrzutowej:

• wartości 45-55% określane są jako łagodne obniżenie
• 30-45% - umiarkowane obniżenie
• a poniżej 30% - ciężkie obniżenie

Ze względu na możliwości obrazowania serca oraz różnorodność dostępnych aparatów do echokardiografii, wartość frakcji wyrzutowej może różnić się między badaniami o kilka procent.

Warto wiedzieć, że wynik pomiaru frakcji wyrzutowej zależy między innymi od szybkości akcji serca, obecności arytmii (np. migotania przedsionków), czy nawodnienia.

Praktyczne znaczenie frakcji wyrzutowej

Jak wspomniano wcześniej frakcja wyrzutowa ocenia sprawność pracy wykonywanej przez serca, a więc procentową jego wydolność. Wskaźnik ten przedstawia, jaka część krwi jest pompowana w czasie każdego skurczu serca. Praktyczne znaczenie frakcji wyrzutowej jest ogromne.

Jest to jeden z podstawowych parametrów ocenianych w kardiologii, który mówi wiele o kondycji serca i efektywności jego pracy.

Obniżenie frakcji wyrzutowej świadczy o zbyt słabej i nieefektywnej pracy serca, w takich przypadkach diagnozuje się niewydolność serca z obniżoną frakcją wyrzutową. Samo pojęcie "niewydolność serca" określa stan układu krążenia i najczęściej jest on spowodowany inną chorobą układu krążenia:

• chorobą niedokrwienną serca
• wieloletnim nadciśnieniem
• wadami zastawkowymi
• czy innymi licznymi chorobami

Dlatego nowozdiagnozowany spadek frakcji wyrzutowej nierzadko jest wskazaniem do dokładniejszej diagnostyki kardiologicznej w celu poszukiwania przyczyny tego stanu.

Skutkiem obniżonej frakcji wyrzutowej jest zmniejszenie ilości dostarczanych do wszystkich tkanek organizmu tlenu i składników odżywczych. Powoduje to w stanach długo trwających:

• męczliwość
• duszności

a nieefektywne odbieranie krwi z układu żylnego:

• obrzęki, w tym obrzęk płuc

Jeśli niewydolność serca pojawia się nagle może spowodować:

• spadek ciśnienia tętniczego
• bladość
• wstrząs i zagrożenie życia - zwykle na skutek zawału serca

Niewielki spadek frakcji wyrzutowej może być bezobjawowy.

Regularna ocena frakcji wyrzutowej u osób ze schorzeniami kardiologicznymi jest bardzo istotna - pozwala zdiagnozować pojawiającą się niewydolność serca i zaplanować leczenie.

W przypadku bardzo dużego jej spadku - poniżej 35% może być konieczne wszczepienie kardiowertera-defibrylatora, czyli specjalnego urządzenia przerywającego groźne arytmie. Udowodniono bowiem, że tak niska frakcja wyrzutowa może wiązać się z pojawianiem się arytmii groźnych dla życia.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Przeczytaj więcej artykułów tego autora

lek. Maciej Grymuza