Choroby serca – jak nie przegapić objawów?

29 września obchodzimy Światowy Dzień Serca. Schorzenia układu krążenia, takie jak choroba wieńcowa czy niewydolność serca, są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów nie tylko w naszym kraju, ale również na świecie. Jak można zapobiec poważnym chorobom? Jak telemedycyna może pomóc w profilaktyce chorób serca oraz reagowaniu na pojawiające się objawy?

Spis treści

1. Jakie objawy związane z chorobami serca powinny nas zaniepokoić?
2. Jakie są najczęstsze choroby serca w dzisiejszych czasach, oprócz znanego wszystkim zawału serca?
3. Czy problemy z sercem należą do chorób dziedzicznych czy cywilizacyjnych?
4. Kto jest na nie najbardziej narażony? Czy wiek ma znaczenie?
5. Nie mając czasu, odkładamy wszystko na później. A przecież objawów kardiologicznych nie powinno się lekceważyć. Jak szybko można sprawdzić czy są one poważne czy nie?
6. A jak wygląda taka kardiologiczna porada telemedyczna?
7. Jakie schorzenia kardiologiczne można konsultować poprzez teleporadę?
8. A jak w przypadku osób leczących się przewlekle na choroby sercowe? Co umożliwia telemedycyna?
9. Czy możemy się ustrzec chorób sercowych? Dieta? Tryb życia? Jak ważna jest profilaktyka?
10. A co to jest cichy zawał serca – jakie są jego objawy?

Rozmowa z Prof. dr hab. n. med. Zbigniewem Janem Perugą, kierownikiem Pracowni Kardiologii Inwazyjnej Kliniki Kardiologii Szpitala im. Wł. Biegańskiego w Łodzi oraz Kardiologiem i specjalistą chorób wewnętrznych w Med24.

Jakie objawy związane z chorobami serca powinny nas zaniepokoić?

Czasem te symptomy mogą być bardzo niewinne na początku. Nie dokuczają nam zbytnio, więc ignorujemy je. A na niektóre z nich warto zwrócić szczególną uwagę, zwłaszcza jeśli coraz częściej się powtarzają. Są to np. pogorszenie ogólnej wydolności, zadyszka pojawiająca się przy codziennych czynnościach, bóle w klatce piersiowej, a także duszności, czy obrzęki podudzi. Najczęściej zrzucamy je na karb wieku. Wszystko to tłumaczymy upływem lat i uznajemy za zupełnie naturalne. Czasem zrzucimy też winę na przepracowanie i przemęczenie. A nie powinniśmy ich bagatelizować, bo często te objawy zapowiadają poważne choroby jak np. zawał serca. Dlatego ważna jest systematyczna profilaktyka, cykliczne badania, nieunikanie i nieodkładanie w nieskończoność wizyty u specjalisty lub lekarza pierwszego kontaktu, który przy niepokojących nas objawach zleci badania. W dzisiejszych czasach nie ma już żadnej wymówki, by odsuwać na dalszy plan dbanie o profilaktykę zdrowotną. Pomaga nam w tym telemedycyna. Każda konsultacja online rozpoczyna się od pogłębionego wywiadu i skierowania na badania. A podczas kolejnych e-wizyt, zalecenia ustalane są na podstawie analizy badań.

Jakie są najczęstsze choroby serca w dzisiejszych czasach, oprócz znanego wszystkim zawału serca?

Najczęstsze schorzenie, które przez wielu pacjentów jest bagatelizowane, to podwyższone wartości ciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze może przebiegać bez objawów, a jego konsekwencje po latach mogą prowadzić do rozwoju choroby wieńcowej, zawału serca, niewydolności krążenia czy powikłań neurologicznych, takich jak udar mózgu.

Czy problemy z sercem należą do chorób dziedzicznych czy cywilizacyjnych?

Etiologia choroby jest złożona, wieloczynnikowa. Badania potwierdzają, że zdecydowanie częściej obserwujemy chorobę wieńcową u tych pacjentów, których rodzice też na nią chorowali. Ale choroby serca również związane są ze zmianą stylu życia w dzisiejszych czasach. Ograniczona aktywność fizyczna, nałogi, czy otyłość spowodowana nieprawidłową dietą, co jest pośrednim efektem postępu cywilizacyjnego, mają kolosalny wpływ na wcześniejsze ujawnienie się chorób serca.

Kto jest na nie najbardziej narażony? Czy wiek ma znaczenie?

Do niedawna typowy pacjent to mężczyzna otyły, po 40. roku życia, palący papierosy i dodatkowo obciążony nadciśnieniem tętniczym. Teraz ten profil pacjentów się zmienia. Coraz częściej na zawał serca chorują kobiety i obniżył się także wiek pacjentów. Oczywiście nadal dominują osoby w 6 i 7 dekadzie życia, ale częściej niż poprzednio trafiają chorzy przed czterdziestką.

Nie mając czasu, odkładamy wszystko na później. A przecież objawów kardiologicznych nie powinno się lekceważyć. Jak szybko można sprawdzić czy są one poważne czy nie?

Niestety czas pandemii spowodował , że zbyt późno pacjenci trafiali do szpitali , gdzie mogli być leczeni nowoczesnymi metodami. Powody tego były różnorodne – z jednej strony obawa przed leczeniem szpitalnym w okresie pandemii i zwlekanie z udaniem się do lekarza czy wezwania Pogotowia Ratunkowego, z drugiej zaś strony ograniczenie dostępu do lekarzy i podstawowej opieki zdrowotnej, a zwłaszcza specjalistów.

Tę lukę częściowo wypełniły teleporady. Dziś też częściej z nich korzystamy. Dzięki temu pacjent nie musi długo czekać na wyznaczenie wizyty w placówce stacjonarnej. I tak zarówno pierwszą e-wizytę, która po zebranym wywiadzie lekarskim na ogół kończy się zleceniem badań, jak i kolejną , na której lekarz analizuje wyniki tychże badań, możemy odbyć nie ruszając się z domu. To nam zaoszczędza czas, tak ważny w rozwijających się chorobach serca.

W czasie teleporady lekarz może zlecić badania EKG, echo serca, badanie Holtera, itp. Dokładnie tak samo jak w czasie wizyty stacjonarnej. Ale warto także przed wizytą u specjalisty zrobić podstawowe badania krwi.

A jak wygląda taka kardiologiczna porada telemedyczna?

Bardzo istotnym elementem wizyty jest dokładne zebranie wywiadu – doprecyzowanie charakteru dolegliwości ich dynamiki, czy też dotychczasowego leczenia. Dlatego należy bardzo szczegółowo opisać lekarzowi wszelkie występujące u nas objawy. Nawet jeśli uznamy je za mało istotne z naszego punktu widzenia. Najlepiej wszystko spisać sobie na kartce, przed e-wizytą. Ważne są wcześniejsze wyniki badań, które pacjent może przesłać przed wizytą, tak żeby lekarz konsultujący mógł je przeanalizować i omówił je z pacjentem. Mówimy tu o takich badaniach jak EKG, czy echo serca. A jeżeli nie mamy jeszcze swoich wyników, w czasie teleporady mogą zostać one zlecone, by przy kolejnej wizycie lekarz mógł się z nimi zapoznać i przystąpić do diagnozowania i leczenia. w rozpoznaniu choroby, choćby w przypadku stwierdzonej arytmii, – takiej jak migotanie przedsionków, bardzo ważne jest szybkie włączenie odpowiedniego leczenia m.in. przeciwzakrzepowego.

Ostatnio w jednym z przypadków podczas teleporady, pacjentka przesłała mi przed wizytą wykonane badanie echa serca, które wskazywało na bardzo zaawansowaną wadę. Pacjentkę od razu skierowałem do najbliższego dla jej miejsca zamieszkania Ośrodka Kardiologicznego, zajmującego się leczeniem tego typu schorzeń. I takie leczenie, co potwierdziła pacjentka podczas kolejnej teleporady, zostało na czas podjęte.

Oczywiście, gdy objawy są niepokojące, ostre w przebiegu lub wyniki badań na to wskazują, wówczas sugerowana jest wizyta w trybie nagłym na najbliższym Szpitalnym Oddziale Ratunkowym czy planowo w szpitalu.

Jakie schorzenia kardiologiczne można konsultować poprzez teleporadę?

Praktycznie każde, oprócz tych bardzo ostrych w przebiegu, kiedy to należy natychmiast udać się na SOR lub wezwać pogotowie. W przypadku wszystkich innych schorzeń i związanymi z nimi objawami, mając wyniki badań i wywiad z pacjentem, lekarz konsultujący może ukierunkować diagnostykę i rozpocząć leczenie – czy też zasugerować pilną wizytę w szpitalu.

A jak w przypadku osób leczących się przewlekle na choroby sercowe? Co umożliwia telemedycyna?

Przede wszystkim należy pamiętać, że w przypadku stwierdzonej już choroby i podjętego leczenia, należy się bardzo skrupulatnie stosować do wszystkich wytycznych. Regularne przyjmowanie leków, stała kontrola lekarska oraz monitorowanie wyników badań są niezbędne. Gdy pojawiają się nowe objawy, można zasięgnąć porady lekarskiej. Gdy zebrane przez lekarza informacje okażą się niewystarczające, wówczas skieruje on pacjenta na dodatkowe badania lub wizytę stacjonarną. Ale ważne, by szybko móc skontaktować się ze specjalistą. Gdy kończą nam się leki, można otrzymać sms-em e-receptę na kontynuację leczenia.

Czy możemy się ustrzec chorób sercowych? Dieta? Tryb życia? Jak ważna jest profilaktyka?

Kontrolując czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej, można uniknąć co najmniej 80% przedwczesnych zgonów z powodu chorób serca i udaru.

Profilaktyka jest kluczowa w zapobieganiu chorobom serca. Propagowanie prozdrowotnego stylu życia, badań, uświadamianie czynników ryzyka, które mogą doprowadzić do przedwczesnego ujawnienia się choroby, a w efekcie pogorszenia zdrowia i skrócenia życia. To wszystko powinno być bardziej upowszechniane. Tutaj szczególną rolę powinny odgrywać media, publikacje w formie poradników czy promowanie właściwych nawyków .To również system samokontroli pacjentów – korzystanie z badań profilaktycznych czy badań przesiewowych, w grupach pacjentów szczególnie narażonych na wystąpienie choroby.

Ważne jest upowszechnianie korzystania z porad lekarskich i konsultacji wszelkich dolegliwości, które wzbudziły nasz niepokój. Teleporady są uzupełnieniem diagnostyki i umożliwiają jej ukierunkowanie. Oczywiście nie zastąpią one w pełni bezpośredniego kontaktu z lekarzem, ale mogą jednak ukierunkować postępowanie i przyspieszyć rozpoczęcie leczenia. Znów podkreślam, że czas w tym przypadku ma kluczowe znaczenie. A gdy pojawią się wątpliwości, lekarz konsultujący zawsze może zasugerować kontakt z odpowiednim specjalistą. Ważne jednak, by nie zwlekać.

A co to jest cichy zawał serca – jakie są jego objawy?

Nie zawsze zawał serca musi być poprzedzony silnym bólem. Czasami może to być duszność czy dyskomfort w klatce piersiowej. Tak może przebiegać zawał np. u chorych ze współistniejącą cukrzycą.

Bardzo istotnym dla właściwego i skutecznego leczenia jest szybkie podjęcie działania. W przypadku zawału serca, czas ma decydujące znaczenie i wpływa na końcowy efekt podjętej terapii. Hasło „czas to mięsień” oznacza, że im szybciej chory będzie miał wdrożone właściwe leczenie, tym więcej uchronimy mięśnia sercowego przed martwicą i bezpowrotną utratą jego sprawności.

Prof. dr hab. n. med. Jan Zbigniew Peruga, kierownik Pracowni Kardiologii Inwazyjnej Kliniki Kardiologii Szpitala im. Wł. Biegańskiego w Łodzi. Kardiolog, specjalista chorób wewnętrznych w Med24 (www.med-24.com.pl). Specjalizuje się w: diagnostyce i leczeniu choroby wieńcowej, zabiegach angioplastyk wieńcowych, kwalifikacjach do zabiegów angioplastyk wieńcowych, implantacji przeznaczyniowych zastawek - Tavi, leczeniu wad strukturalnych, takich jak ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej i międzykomorowej.