Bradyarytmie – czy niskie tętno to powód do niepokoju?

Bradyarytmie to pojęcie opisujące zbyt wolne rytmy serca, a więc i niskie tętno, fachowo mówi się wtedy o bradykardii, czyli częstości uderzeń serca poniżej 60 na minutę. Bradyarytmie nierzadko charakteryzują się również niemiarową czynnością serca. Dowiedz się, jakie choroby mogą powodować zbyt wolną jego pracę, jak powstają bradyarytmie oraz jakie są metody leczenia.

Spis treści

1. Bradyarytmia - przyczyny
2. Bradyarytmia - objawy
3. Bradyarytmia - diagnostyka
4. Bradyarytmia - leczenie
5. Jak działa układ bodźcoprzewodzący?

Bradyarytmie i zaburzenia przewodzenia są podobną grupą schorzeń, w których występuje zbyt wolne bicie serca, jednak mechanizm jest nieco inny. W przypadku bradykardii i bradyarytmii dochodzi do zbyt wolnego wytwarzania impulsów w węźle zatokowym, co może wynikać z jego uszkodzenia, chorób serca lub chorób ogólnoustrojowych.

Diagnostyka bradyarytmii powinna więc uwzględniać również przyczyny pozakardiologiczne. W przypadku wykluczenia odwracalnych przyczyn zbyt wolnej akcji serca, w wielu przypadkach konieczne jest wszczepienie stymulatora.

Bradyarytmia - przyczyny

Zbyt wolne bicie serca, czyli bradykardia jest objawem, który może występować w przebiegu wielu chorób. Bezpośrednią przyczyną jest zmniejszona częstotliwość wytwarzania bodźców w węźle zatokowym – może to skutkować bradykardią zatokową lub powstaniem tak zwanych rytmów zastępczych. U podłoża zbyt wolnego bicia serca lub chwilowego całkowitego zatrzymania jego akcji mogą być między innymi:

• choroby tarczycy
• zaburzenia elektrolitowe - niewłaściwe stężenie wapnia, potasu i sodu w osoczu
• choroby neurologiczne
• przebyte operacje kardiochirurgiczne
• hipoglikemia
• hipotermia
• choroby tkanki łącznej
• leki, np. stosowane w nadciśnieniu tętniczym beta-blokery

Wśród schorzeń kardiologicznych są to: choroba niedokrwienna serca, zapalenie mięśnia sercowego, wrodzone wady serca, bloki przedsionkowo komorowe.

Bardzo często jest to tak zwany zespół chorej zatoki, czyli choroba polegająca na uszkodzeniu tej struktury, w której staje się ona niewydolna – wytwarza zbyt mało pobudzeń.

Inną możliwością jest tak zwana niewydolność chronotropowa, wynika ona również z choroby samego węzła zatokowego i polega na niewystarczającym przyspieszaniu pracy serca podczas wysiłku.

Do grupy bradyarytmii zalicza się także tak zwane rytmu zastępcze, z którymi do czynienia mamy w przypadku uszkodzenia węzła zatokowego. W takich przypadkach impulsy generowane są z ośrodków niższych – np. węzła przedsionkowo-komorowego, zapewniona zostaje w ten sposób minimalna czynność serca, ale bije ono wolniej niż w warunkach prawidłowych.

Bradyarytmia - objawy

Bradykardia to stan, w którym serce bije zbyt wolno, czyli poniżej 60 uderzeń na minutę. Niekiedy nie powoduje wystąpienia żadnych objawów, a ich wystąpienie oraz dokuczliwość zależą od wielu czynników: wieku, aktywności fizycznej, czy innych chorób, szczególnie kardiologicznych.

Dolegliwości, które najczęściej występują u osób z bradyarytmią to:

• łatwa męczliwość,
• zawroty głowy,
• zasłabnięcia,
• kołatania serca,
• rzadziej omdlenia.

W sytuacjach wyjątkowych zdarzają się objawy mniej specyficzne:

• zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia równowagi,
• nieostre widzenie,
• duszność.

Jeśli bradyarytmia jest tak poważna, że powoduje chwilowe zatrzymanie akcji serca, dochodzi do wystąpienia tak zwanych zespołów MAS (utrata przytomności, zaburzenia oddychania, drgawki).

Bradyarytmia - diagnostyka

W diagnostyce bardzo ważny jest dokładnie zebrany wywiad: odnośnie sytuacji, w których ma miejsce utrata przytomności, jak długo trwa, jakie objawy jej towarzyszą, duże znaczenie mają również inne schorzenia oraz stosowane leki.

Diagnostyka bardyarytmii obejmuje szereg badań:

• elektrokardiogram (EKG)
• badanie Holter EKG - 24-godzinne monitorowanie EKG

Rzadziej stosuje się rejestratory zdarzeń, czyli urządzenia zapisujące aktywność elektryczną serca w okresach gorszego samopoczucia oraz rejestratory wszczepialne.

W szczególnych przypadkach może zajść konieczność wykonania inwazyjnego badania elektrofizjologicznego.

Wszystkie te badania mają na celu wykrycie arytmii, następnie konieczne jest poszukiwanie jej przyczyn, w czym pomóc może szereg badań:

• próba wysiłkowa
• echokardiografia
• koronarografia
• RTG klatki piersiowej
• badania laboratoryjne: elektrolity, hormony tarczycy, morfologia krwi

Jeśli inne przyczyny zostaną wykluczone, przewodzenie w układzie bodźcoprzewodzącym jest właściwe, diagnozuje się zespół chorego węzła zatokowego.

W przypadku zaburzeń przewodzenia impulsów mówi się o blokach przedsionkowo-komorowych.

Bradyarytmia - leczenie

Farmakologiczne leczenie bradykardii jest bardzo trudne i w zasadzie niemożliwe, ponieważ nie istnieją leki pobudzające pracę serca, które można długotrwale stosować doustnie.

Przede wszystkim konieczne jest wykluczenie odwracalnych przyczyn - zaburzeń elektrolitowych, chorób tarczycy, czy wpływu stosowanych leków.

Niekiedy można odstawić niektóre leki, mogące powodować spowolnienie akcji serca - tak zwane beta-blokery, stosowane w nadciśnieniu, chorobie niedokrwiennej serca, czy niewydolności serca.

Jeśli potwierdzona jest kardiologiczna przyczyna dolegliwości, a odstawienie tych leków nie zmniejsza nasilenia bradyarytmia, konieczne jest wszczepienie stymulatora serca.

Urządzenia te są jednak zarezerwowane dla pacjentów, u których udowodniono występowanie konkretnych objawów związanych z bradykardią: zasłabnięcia, zawroty głowy lub kilkusekundowych przerw w jego pracy.

Wszczepiony stymulator kontroluje czynność serca, a w razie potrzeby pobudza je do pracy, jest to trwałe i skuteczne leczenie bradykardii.

Czytaj też:

Zaburzenia rytmu serca: przyczyny i objawy

Arytmia serca - objawy, skutki, diagnoza, leczenie

Arytmia nadkomorowa: przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie

Jak działa układ bodźcoprzewodzący?

Układ bodźcoprzewodzący to struktura odpowiedzialna za tak zwany automatyzm serca - proces niespotykany w innych narządach ludzkiego ciała. Polega on na własnym pobudzaniu się serca do pracy poprzez wytwarzanie impulsów elektrycznych, a następnie ich przewodzenie.

W pierwszej kolejności dochodzi do wytwarzania bodźca w węźle zatokowym, dzieje się to poprzez powoli zachodzącą depolaryzację w jego komórkach. Kiedy zostanie przekroczona pewna wartość potencjału elektrycznego, dochodzi do wytworzenia impulsu, następnie rozprzestrzenia się on przez przedsionki, pobudzając je do skurczu.

Dalej bodziec przewodzony jest przez węzeł przedsionkowo-komorowy - pomiędzy przedsionkami i komorami, następnie odnogi pęczka Hisa i włókna Purkinjego. Tą drogą impuls dociera do komór, skutkiem tego jest ich aktywacja elektryczna i skurcz.

Takie działanie układu bodźcoprzewodzącego w zakresie wytwarzania bodźców i przewodzenia zapewnia odpowiednie pobudzenie serca, a przez to właściwą jego pracę i maksymalnie efektywny skurcz.

Zaburzenia tych procesów mogą być przyczyną chorób - w tym bradyarytmii. W zależności od miejsca uszkodzenia układu bodźcoprzewodzącego, są to: dysfunkcja węzła zatokowego, bloki przedsionkowo-komorowe i bloki śródkomorowe.

Czytaj też: Zespół preekscytacji – zaburzenie przewodzenia serca

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Przeczytaj więcej tekstów tego autora

lek. Maciej Grymuza