Przełom tarczycowy (zaostrzenie nadczynności tarczycy): przyczyny, objawy i leczenie

Przełom tarczycowy to rzadkie, ale najgroźniejsze, bo zagrażające życiu, powikłanie, które może rozwinąć się w przebiegu nadczynności tarczycy. Wówczas konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja. Jakie są przyczyny przełomu tarczycowego? Jak rozpoznać jego objawy? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Przełom tarczycowy: przyczyny
2. Przełom tarczycowy: objawy
3. Przełom tarczycowy: pierwsza pomoc i leczenie

Przełom tarczycowy, inaczej "burza tyreotoksyczna" lub przełom tyreotoksyczny, jest nasileniem objawów nadczynności tarczycy. Gwałtowne podniesienie poziomu hormonów tarczycy prowadzi do hiperkatabolizmu, czyli niekontrolowanego rozpadu komórek. Efektem jest m.in. powstanie dużej liczby produktów przemiany białkowej, które zatruwają organizm.

miesięcznik "Zdrowie"

Przełom tarczycowy: przyczyny

Przełom tarczycowy zwykle pojawia się u osób zmagających się z nadczynnością tarczycy, które nagle odstawiły leki hamujące produkcję hormonów tarczycy (tyreostatyki) lub są leczone niewłaściwie. Przełom tarczycowy może rozwinąć się także w wyniku zaostrzenia objawów nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, jak i w przypadku wola guzowatego nadczynnego. U osób zdrowych przełom tarczycowy może wskazywać na nierozpoznaną nadczynność tarczycy.

U osób z rozpoznaną nadczynnością tarczycy czynnikami, które zwiększają ryzyko pojawienia się przełomu tarczycowego, są:

• zakażenie bakteryjne lub wirusowe
• uraz
• ciężkie oparzenie
• hipoglikemia
• cukrzycowa kwasica ketonowa
• zabieg chirurgiczny (w szczególności operacja tarczycy w okresie nadczynności gruczołu)
• przedawkowanie hormonów tarczycy
• zastosowanie preparatów cieniujących lub leków zawierających jod
• zator tętnicy płucnej
• ciąża
• stres

Przełom tarczycowy: objawy

Charakterystycznym objawem przełomu tarczycowego jest wysoka temperatura ciała (39-41 st. C). Pojawiają się także poty, wymioty oraz biegunka, które bardzo szybko prowadzą do odwodnienia. Niebezpiecznym objawem jest przyspieszona akcja serca – powyżej 140 uderzeń na minutę (tachykardia). Jest ona skutkiem bezpośredniego działania hormonów gruczołu tarczowego na układ bodźcoprzewodzący. Ponadto występują objawy, które uznaje się za typowe dla przełomu tarczycowego, tj.:

• chwiejność emocjonalna
• zaburzenia orientacji i świadomości
• niepokój i majaczenie
• bezsenność
• zaczerwienienie skóry
• nudności
• zmniejszenie masy ciała
• żółtaczka
• drżenie ciała i osłabienie siły mięśniowej
• hipotensja (niedociśnienie)

Przełom tarczycowy: pierwsza pomoc i leczenie

Ponieważ przełom tarczycowy zagraża życiu (30-50 procent przypadków jest śmiertelnych), chory musi jak najszybciej trafić do szpitala – najlepiej do kliniki endokrynologicznej. Czas i szybkość działania są niezwykle ważne, ponieważ powikłaniu towarzyszy często migotanie przedsionków i częstoskurcz nadkomorowy – stany, które prowadzą do zapaści krążeniowej. Poza tym może dojść do niewydolności wielonarządowej lub śpiączki. Dlatego zaraz po zauważeniu niepokojących objawów u chorego z nadczynnością tarczycy należy wezwać pogotowie. Zanim przyjedzie karetka, można robić zimne okłady, aby obniżyć temperaturę ciała chorego.

W szpitalu choremu natychmiast przetacza się osocze lub pełną krew. Konieczne jest też wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz obniżenie temperatury ciała. Niektórym pacjentom trzeba podać betablokery, które zahamują niekorzystny wpływ hormonów tarczycy na serce.

Gdy sytuacja zostanie opanowana i choremu nie grozi już utrata życia, podaje mu się leki, które mają za zadanie hamowanie wydzielania hormonów tarczycowych. Niekiedy konieczna jest dializa, aby oczyścić krew.

Po pełnoobjawowym przełomie tarczycowym chorzy bardzo wolno wracają do zdrowia. Zwykle są bardzo osłabieni, mają objawy nasilonej miopatii tarczycowej (uszkodzenia mięśni), co sprawia, że przez wiele dni muszą leżeć w łóżku.

Anna Jarosz

Monika Majewska

Konsultacja: Małgorzata Żuławnik