Niedoczynność przysadki mózgowej - przyczyny, objawy i leczenie

Niedoczynność przysadki mózgowej oznacza niedobór hormonów przysadki, które mają wpływ na pracę wielu różnych organów. W wyniku niedoczynności przysadki mózgowej dochodzi do zaburzenia funkcjonowania tarczycy, kory nadnerczy, gonad oraz nerek. Jakie są przyczyny niedoczynności przysadki mózgowej? Jak rozpoznać objawy? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Hormony produkowane przez przysadkę mózgową
2. Niedoczynność przysadki mózgowej - przyczyny
3. Niedoczynność przysadki mózgowej - objawy
4. Niedoczynność przysadki mózgowej - badania
5. Niedoczynność przysadki mózgowej - leczenie

Niedoczynność przysadki mózgowej, czyli gruczołu dokrewnego, który znajduje się w czaszce u podstawy mózgu, oznacza niedobór lub brak jednego lub kilku hormonów przysadki. Hormony przysadki mózgowej pobudzają inne gruczoły dokrewne, takie jak tarczyca, nadnercza, gonady (jajniki, jądra) do wytwarzania i wydzielania hormonów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mają także wpływ na pracę nerek. W przypadku niedoczynności przysadki mózgowej dochodzi do niedoczynności i zaburzenia funkcjonowania tych narządów.

Hormony produkowane przez przysadkę mózgową

Hormony produkowane przez przedni płat przysadki mózgowej to:

• TSH (hormon tyreotropowy) - pobudza tarczycę do wydzielania hormonów - trójjodotryniny (T3) i tyroksyny (T4)
• ACTH (hormon kortykotropowy) stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu
• lutropina (LH) - stymuluje owulację u kobiet oraz syntezę hormonów płciowych u obu płci
• folitropinę (FSH) – pobudza rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graafa w jajnikach, a po jajeczkowaniu wzmaga syntezę estrogenów i progesteronu.
• PRL (prolaktyna) - pobudza gruczoły sutkowe do wydzielania mleka
• GH (hormon wzrostu) - pobudza syntezę czynników wzrostowych

Hormony produkowane przez tylni płat przysadki mózgowej:

• wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny (ADH), bierze udział, za pośrednictwem nerek, w regulacji gospodarki wodnej organizmu (zagęszcza mocz)
• oksytocyna - ma wpływ na czynność skurczową macicy w trakcie porodu oraz na wydzielanie mleka z gruczołów sutkowych

Niedoczynność przysadki mózgowej - przyczyny

Najczęstszą przyczyną niedoczynności przysadki mózgowej jest guz tego gruczołu (jego najczęstszą postacią jest gruczolak przysadki mózgowej) lub inny guz mózgu, który uciska przysadkę (np. glejak, oponiak, potworniaki).

Przypadki niedoczynności przysadki w rodzinie zwiększają ryzyko zachorowania.

Do niedoczynności przysadki mózgowej może dojść także w wyniku jej uszkodzenia, spowodowanego urazem czaszkowo-mózgowym, operacją, napromieniowaniem.

Niedoczynność przysadki może być skutkiem zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych, zespołem pustego siodła, udarem przysadki, poporodową martwicą przysadki (zespół Sheehana).

Zbyt słabe funkcjonowanie przysadki może być również wynikiem jej wrodzonego niedorozwoju.

Do niedoczynności przysadki mózgowej może również dojść w przebiegu chorób, takich jak gruźlica, kiła, histiocytoza czy ziarniniak Wegenera.

Niedoczynność przysadki mózgowej - objawy

• brak dojrzewania płciowego (u dzieci)
• zanik owłosienia łonowego i dołów pachowych

Objawy niedoczynności przysadki mózgowej to objawy niedoczynności tarczycy, nadnerczy oraz jajników i jąder.

• zaburzenia miesiączkowania
• impotencja
• niepłodność
• brak laktacji po porodzie
• osłabienie
• senność
• obniżone stężenie glukozy we krwi (hipoglikemia)
• blada, sucha skóra
• łatwe marznięcie
• spadek masy ciała
• nadmierne pragnienie
• wielomocz

Niedoczynność przysadki mózgowej - badania

• badania poziomu ww. hormonów
• RTG czaszki lub inne badanie obrazowe (najlepiej rezonans magnetyczny przysadki).

Niedoczynność przysadki mózgowej - leczenie

Leczenie objawowe polega na podawaniu hormonów w celu uzupełnienia ich niedoboru w organizmie. Na przykład, przy niedoborze TSH podaje się preparaty L-tyroksyny.

Leczenie przyczynowe może polegać np. na operacji (jeśli przyczyną niedoczynności przysadki mózgowej jest guz lub tętniak) lub na stosowaniu antybiotyków, leków przeciwwirusowych czy antygrzybicznych przy zapaleniu opon mózgowych.

Monika Majewska