Może doprowadzić organizm młodej osoby do ruiny

Nadczynność przytarczyc to choroba, która nawet u młodej osoby może doprowadzić do osteoporozy i złamań kości, osłabienia mięśni, a także do niewydolności nerek. Wszystko przez zaburzenie pracy układu hormonalnego i związaną z tym nieprawidłową gospodarką wapnia w organizmie. Jakie są przyczyny i pozostałe objawy nadczynności przytarczyc? Na czym polega leczenie tej choroby?

Spis treści

1. Przytarczyce i parathormon (PTH)
2. Nadczynność przytarczyc: przyczyny
3. Nadczynność przytarczyc: objawy
4. Nadczynność przytarczyc: diagnostyka
5. Nadczynność przytarczyc: leczenie

Przytarczyce i parathormon (PTH)

Przytarczyce to gruczoły wydzielania wewnętrznego (układu hormonalnego) zlokalizowane w bliskiej okolicy tarczycy. Ich zadaniem jest wydzielanie parathormonu (PTH) - hormonu, który wraz z kalcytoniną (hormonem wydzielanym przez komórki C tarczycy) i kalcytriolem (aktywną postacią witaminy D3) odpowiada za równowagę gospodarki wapniowo-fosforowej, czyli za regulację stężeń wapnia i fosforanów we krwi.

Wydzielanie PTH przez przytarczyce jest uzależnione od dwóch czynników: poziomu wapnia i aktywnej postaci witaminy D3 we krwi. Jeśli poziom wapnia w krwi jest zbyt niski, następuje pobudzenie przytarczyc do wydzielania PTH, by przywrócić prawidłowe stężenie tego pierwiastka. Wówczas PTH przyczynia się do wzmożonego wchłaniania związków wapnia ze spożytego pokarmu, hamuje wydalanie go przez nerki z moczem i powoduje uwalnianie z kości, które są jego największym składem.

Natomiast wysoki poziom wapnia we krwi hamuje to wydzielanie. Podobnie jest z aktywną postacią witaminy D3 w surowicy - spadek jej stężenia we krwi pobudza wydzielanie PTH przez przytarczyce, a jej wzrost hamuje. Jednak nadmierne pobudzanie przytarczyc doprowadza do zwiększonego wydzielania PTH, mimo że stężenie wapnia w organizmie jest prawidłowe. Wskutek tego dochodzi do wzrostu poziomu tego pierwiastka we krwi, czyli hiperkalcemii.

Nadczynność przytarczyc: przyczyny

Pierwotna nadczynność przytarczyc, której przyczyny leżą w samych gruczołach, może być spowodowana obecnością łagodnego gruczolaka (guza) lub przerost przytarczyc. Rzadziej jest ona wynikiem rozwoju aktywnego hormonalnie raka przytarczyc. Zarówno przerost, jak i guzy przyczyniają się do nadmiernego wydzielania PTH. W 90 proc. przypadków diagnozuje się tzw. postać sporadyczną PNP. Reszta przypadków ma charakter wrodzony - genetyczny (np. mutacje genu CaSR, kodującego powierzchniowe receptory wrażliwe na stężenie wapnia).Wtórna nadczynność przytarczyc, czyli długotrwałe nadmierne pobudzanie przytarczyc, jest powikłaniem chorób, które powodują spadek poziomu wapnia we krwi. Gdy stężenie tego pierwiastka we krwi spada, prawidłowo działające przytarczyce otrzymują sygnał do produkcji hormonu PTH. Jednak wytwarzają go za dużo i w konsekwencji poziom wapnia niebezpiecznie wzrasta. Do tego procesu dochodzi zwykle w przebiegu chronicznej niewydolności nerek, zwłaszcza u pacjentów poddawanych przez długi czas dializom. Wzrost stężenia PTH w krążeniu może być spowodowany także przez upośledzone wchłanianie wapnia z jelit.

Nadczynność przytarczyc: objawy

W wyniku nadmiernego wydzielania PTH dochodzi do hiperkalcemii, czyli podwyższonego stężenia wapnia we krwi, zwykle kosztem tego, który jest zgromadzony w kościach (co jest jedną z przyczyn hiperkalcemii), co może doprowadzić do osteoporozy, bóli kostno-stawowych i złamań patologicznych kości. Z kolei objawami wynikającymi bezpośrednio z hiperkalcemii są:

• zaburzenia układu pokarmowego – utrata apetytu, wzmożone pragnienie, bóle brzucha, współistniejące z nudnościami i zaparciami, choroba wrzodowa żołądka (PTH pośrednio wzmaga wydzielanie kwasu solnego), ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki;
• osłabienie, męczliwość, depresja, bóle głowy, apatia, zaburzenia koncentracji, zaburzenia orientacji, senność, śpiączka;
• osłabienie mięśni i bóle mięśniowe;
• ostra lub przewlekła niewydolność nerek (nadczynność przytarczyc wywołuje problemy z nerkami i odwrotnie – schorzenia nerek mogą być przyczyną nadczynności przytarczyc), nawrotowa kamica nerkowa, kamica dróg żółciowych, zwiększone wydalanie moczu do 3-4 litrów na dobę;
• nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, anemia oporna na leczenie.

Nadczynność przytarczyc: diagnostyka

W przypadku pierwotnej postaci choroby wykonuje się RTG, scyntygrafię, badanie ultrasonograficzne, a nawet tomografię komputerową w celu dokładnego zobrazowania chorobowo zmienionych gruczołów.

Ostateczne rozpoznanie stawia się w oparciu o badania krwi, których celem jest oznaczenie poziomu: wapnia, parathormonu i fosforu. Dodatkowo we krwi oznacza się poziom kreatyniny, a w moczu stężenie wapnia i kreatyniny, aby ocenić pracę nerek i ryzyko rozwoju kamicy nerkowej.

W tym celu wykonuje się także badanie ultrasonograficzne lub zdjęcie rentgenowskie nerek. Z kolei aby ocenić wpływ choroby na kości, bada się markery metabolizmu kostnego, takie jak: fosfataza zasadowa w surowicy, a w moczu produkty rozpadu kolagenu. Badana jest także gęstość mineralna kości dla oceny ubytku masy kostnej.

Nadczynność przytarczyc: leczenie

W przypadku pierwotnej nadczynności przytarczyc leczenie polega na chirurgicznym usunięciu guza, a w przypadku przerostu przytarczyc – na prawie całkowitym wycięciu przytarczyc. Z kolei celem leczenia farmakologicznego jest hamowanie nadmiernego wydzielania parathormonu. Niekiedy lekarz zaleca przyjmowanie preparatów witaminy D3 oraz wapnia. W przypadku wtórnej postaci choroby, konieczne jest leczenie choroby podstawowej.

Monika Majewska