Leczenie jodem radioaktywnym w chorobach tarczycy - na czym polega?

Leczenie jodem radioaktywnym stosuje się w chorobach tarczycy, które powodują nadczynność tego narządu. Radioaktywny jod-131 jest alternatywą dla leczenia chirurgicznego, a jego celem jest zahamowanie nadprodukcji hormonów tarczycy. Sprawdź, na czym polega leczenie jodem radioaktywnym, jakie są wskazania do jego zastosowania i jakie mogą być skutki uboczne.

Spis treści

1. Leczenie jodem radioaktywnym - wskazania
2. Leczenie jodem radioaktywnym - przeciwwskazania
3. Leczenie jodem radioaktywnym - jak się przygotować?
4. Leczenie jodem radioaktywnym - na czym polega?
5. Leczenie jodem radioaktywnym - jak postępować po przyjęciu radiojodu?

Leczenie jodem radioaktywnym jest stosowane w chorobach tarczycy w celu zahamowania czynności tarczycy, a co za tym idzie - zmniejszenia wydzielania hormonów przez ten narząd.

Promieniowanie emitowane przez 131I działa na komórki tarczycy. W wyniku tego oddziaływania powoduj częściowe ich niszczenie i w efekcie hamowanie wydzielania hormonów. Dodatkowym skutkiem leczenia jodem promieniotwórczym jest zmniejszenie wielkości całego gruczołu.

Leczenie jodem radioaktywnym - wskazania

Leczenie jodem 131 jest wskazane w chorobach tarczycy, w przebiegu których dochodzi do nadprodukcji hormonów tarczycy, czyli do nadczynności tarczycy. Są to przede wszystkim choroba Gravesa Basedowa, wole guzkowe (guzowate) tarczycy, gruczolak toksyczny. Stosowany jest także w przypadku chorób niezwiązanych z nadczynnością tarczycy, ale przebiegających z wolem uciskowym na tchawicę.

Leczenie tarczycy izotopem jodu jest alternatywą dla leczenia chirurgicznego.

– W terapii nadczynności tarczycy można zastosować radioizotop jodu131I, który gromadzi się w guzkach lub miąższu tarczycy i stopniowo eliminuje komórki produkujące nadmierną ilość hormonów – mówi prof. Bożena Birkenfeld z Zakładu Medycyny Nuklearnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

– Decyzję o leczeniu radioizotopowym lub operacyjnym podejmuje się wtedy, gdy leczenie farmakologiczne nie pomaga lub jest  niewystarczające. To, który sposób leczenia zostanie zastosowany, zależy w dużym stopniu od decyzji samego pacjenta: czy woli połknięcie kapsułki z jodem radioaktywnym i powrót do domu, czy z jakiegoś powodu zdecyduje się na operację pod narkozą i pobyt w szpitalu – tłumaczy prof. Bożena Birkenfeld.

– Zarówno leczenie radioizotopowe, jak i operacja chirurgiczna mogą doprowadzić do sytuacji, że hormonów tarczycy będzie w organizmie za mało (wystąpi niedoczynność tarczycy) i konieczne będzie ich codzienne przyjmowanie w postaci tabletek. W wielu przypadkach uważa się to za pożądany efekt terapii. Przyjmowanie tabletek z hormonami tarczycy nie powoduje żadnych skutków ubocznych, jeżeli ich dawka jest odpowiednia. Warto zaznaczyć, że obecnie dawkowanie takich leków jest bardzo precyzyjnie monitorowane – mówi dr Maria Listewnik z Zakładu Medycyny Nuklearnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Leczenie jodem radioaktywnym - przeciwwskazania

Jedynymi przeciwwskazaniami do leczenia jodem radioaktywnym są ciąża i karmienie piersią.

Leczenie jodem radioaktywnym - jak się przygotować?

Tydzień (a w niektórych przypadkach nawet miesiąc) przed rozpoczęciem leczenia należy odstawić wszystkie leki przeciwtarczycowe i inne preparaty zawierające jod (np. tran). Inne leki (np. na nadciśnienie, cukrzycę) należy przyjmować zgodnie z zaleceniami

Na 2-3 godziny przed przyjęciem kapsułki jodu-131 zaleca się zjeść lekki posiłek.

Leczenie jodem radioaktywnym - na czym polega?

1) Badania

Przed zastosowaniem terapii z użyciem jodu promieniotwórczego konieczne jest wykonanie badań wstępnych, które mają określić czy leczenie 131I będzie mogło się odbyć.

Badania obejmują oznaczenie stężenia hormonów tarczycy oraz przeciwciał we krwi, pomiary zdolności wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę, badanie scyntygraficzne (scyntygrafię tarczycy) i ultrasonograficzne tarczycy (USG tarczycy).

W wybranych przypadkach wykonywana jest dodatkowo biopsja cienkoigłowa tarczycy w celu wykluczenia rozwoju procesu nowotworowego w tarczycy pacjenta. Wyniki tych badań są oceniane przez lekarza prowadzącego w czasie wizyty kwalifikacyjnej do radiojodoterapii.

Lekarz specjalista medycyny nuklearnej podejmuje decyzję o zakwalifikowaniu pacjenta do tego leczenia. Termin podania dawki jodu promieniotwórczego jest ustalany indywidualnie z każdym pacjentem.

2) Podanie radioaktywnego jodu

U kobiet przed podaniem radiojodu (w dniu planowanego leczenia) wykonywany jest test ciążowy.

Jeśli objawy nadczynności tarczycy nasilą się po kilku dniach po przyjęciu jodu-131 (zwiększona pobudliwość nerwowa, szybka lub nierówna praca serca, pocenie się, drżenie rąk) należy zgłosić się do endokrynologa lub lekarza medycyny nuklearnej.

Leczenie polega na podaniu kapsułki (o podobnej wielkości i kształcie co kapsułki popularnych antybiotyków) z promieniotwórczym jodem-131, którą trzeba połknąć. Po dostaniu się do organizmu radioaktywny jod jest wychwytywany przez tarczycę, a promieniowanie niszczy jej nadaktywną tkankę. W ten sposób czynność tarczycy zostaje zahamowana, a co za tym idzie - zmniejsza się produkcja hormonów przez ten narząd.

Duża część izotopu promieniotwórczego zostaje wychwycona przez tarczycę i pozostaje tam aktywna przez około kilka tygodni. Jednak część podanej dawki radiofarmaceutyku w ciągu pierwszych kilku dni od leczenia 131I wydala się wraz z moczem, potem i kałem.

Po podaniu preparatu pacjent udaje się do domu – nie ma konieczności hospitalizacji.

Warto wiedzieć, że jod radioaktywny jest lekiem produkowanym i przywożonym do zakładów medycyny nuklearnej w dawkach zamawianych indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie wcześniej wykonanych badań i zaleceń lekarza specjalisty.

Diagnostyka, podanie radiojodu i opieka przez rok od podania dawki preparatu z 131I są prowadzone na podstawie kontraktu danego ośrodka z NFZ, dlatego zakwalifikowany do terapii pacjent podlega leczeniu nieodpłatnie.

– W trakcie badań lekarz ocenia zdolność gromadzenia jodu przez tarczycę pacjenta (organizm człowieka wchłania jod radioaktywny tak, jak jod z innych źródeł, na przykład z ryb morskich). Wykonuje się badanie ultrasonograficzne i scyntygrafię tarczycy, badania laboratoryjne, w tym stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy i ewentualnie biopsję cienkoigłową dla zbadania charakteru wykrytych guzków i wykluczenia nowotworu – mówi prof. Bożena Birkenfeld.

3) Wizyty kontrolne

Po podaniu dawki leczniczej 131I wykonuje się badania kontrolne, które pomagają ocenić skuteczność leczenia. Pierwsze badanie kontrolne odbywa się w okresie od jednego do trzech miesięcy po zastosowanym leczeniu, następne badania kontrolne wykonywane są po kolejno po 6 i 10 miesiącach.

Czasami dochodzi do niedoczynności tarczycy lub utrzymywania się nadczynności tarczycy. Najczęstszym efektem tej terapii jest uzyskanie prawidłowej czynności tarczycy. Terapia może być stosowana również u dzieci oraz u kobiet w okresie rozrodczym.

Leczenie jodem radioaktywnym - jak postępować po przyjęciu radiojodu?

1. Do dwóch godzin po podaniu leku nie należy przyjmować żadnych pokarmów, ale po tym czasie można odżywiać się jak zwykle, nie ma wskazań do ograniczeń dietetycznych. To niewątpliwa zaleta terapii z użyciem radiofarmaceutyku – pacjent nie musi borykać się z dodatkowymi ograniczeniami.

Osoba leczona jodem radioaktywnym przebywa na zwolnieniu lekarskim. Promieniowanie od przyjętej dawki nie zagraża choremu, ani nie zagraża osobom z bliskiego otoczenia pacjenta pod warunkiem stosowania się do zaleceń lekarskich. 

2. Przez kilka dni (3-4) należy:

• ograniczyć do minimum przebywanie w tym samym pokoju z innymi domownikami
• przyjmować dużą ilość płynów, aby szybciej usunąć z organizmu niewychwycony przez tarczycę radiojod
• ssać cukierki lub żuć gumy do żucia, aby zmniejszyć gromadzenie się jodu w śliniankach
• dwukrotnie spłukiwać toaletę
• dokładnie myć wannę lub brodzik po kąpieli
• często myć ręce
• wstrzymać się od stosunków seksualnych
• spać w osobnym łóżku
• bieliznę osobistą i pościelową należy osobno wyprać i dokładnie wypłukać

Monika Majewska