Hormony stresu. Kiedy są korzystne dla zdrowia, a kiedy szkodzą?

Hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu mobilizują do radzenia sobie w trudnej, stresowej sytuacji. Takie krótkotrwałe działanie hormonów nie niesie za sobą szkody dla zdrowia, wręcz przeciwnie - jest bardzo korzystne. Jednak przedłużający się stres, a co za tym idzie - ciągłe działanie hormonów stresu, może doprowadzić do rozwoju m.in. chorób układu krążenia i otyłości.

Spis treści

1. Hormony stresu - jak działają? Adrenalina
2. Hormony stresu - jak działają? Kortyzol
3. Hormony stresu mogą szkodzić
4. Zobacz, jak możesz zwalczyć stres [#TOWIDEO]

Hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu to adrenalina i noradrenalina (katecholaminy) oraz kortyzol (glikokortykoid). Spośród wszystkich hormonów stresowych wydzielanych przez nadnercza do krwi, to adrenalina pełni główną rolę podczas napiętej sytuacji.

Jest ona wydzielana jako pierwsza. W okresach przeżywania silnego stresu, który trwa powyżej 10-20 minut, wydzielany jest kortyzol.

Zadaniem hormonów stresu jest zapewnienie stanu gotowości organizmu w sytuacjach stresowych.

Hormony stresu - jak działają? Adrenalina

Adrenalina (epinefryna) to hormon wytwarzany w rdzeniu nadnerczy, a także w niektórych neuronach ośrodkowego układu nerwowego.

Prekursorami adrenaliny są dopamina i noradrenalina, ta ostatnia spełnia funkcje hormonalne. Adrenalina wpływa na podwyższenie poziomu glukozy we krwi, pośredniczy w przenoszeniu impulsów ze współczulnego układu nerwowego do tkanek.

Hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu wspomagają organizm w radzeniu sobie z trudną sytuacją – tzw. stresorem.

A jaką rolę spełnia w czasie stresu? Adrenalina i noradrenalina działają głównie na układ krążenia - poprawiają krążenie oraz zwiększają częstotliwość rytmu serca - oraz poprawiają napięcie mięśni.

Adrenalina zwiększa także zapotrzebowanie organizmu na tlen (zwiększa wysycenie tlenem mózgu i innych tkanek) oraz podwyższa temperaturę ciała.

Hormony stresu - jak działają? Kortyzol

Działanie adrenaliny i noradrenaliny podczas stresu zwiększa kortyzol, który ponadto podnosi stężenie glukozy we krwi.

Poza tym kortyzol pełni też inne funkcje - wpływa na gospodarkę białkową (nasila katabolizm, czyli rozpad białek), węglowodanową (zwiększa glukoneogenezę i glikogenogenezę), tłuszczową (zwiększa lipolizę, czyli proces rozpadu trójglicerydów) oraz wodno-elektrolitową (zatrzymuje sól w organizmie, a zwiększa wydalanie potasu).

Wykazuje także działanie przeciwzapalne (łagodzi stany zapalne i alergie) i immunosupresyjne (osłabia działanie układu odpornościowego).

Podnosi również ciśnienie krwi, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i powoduje uwalnianie wapnia z kości.

Hormony stresu mogą szkodzić

Hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu działają pozytywnie, ale tyko wtedy, gdy stres trwa krótko, a co za tym idzie - gdy hormony oddziałują tylko przez pewien okres czasu i w niewielkich ilościach.

Jeśli stres będzie się przedłużać, a co za tym idzie - organizmu będzie długotrwale pozostawał pod wpływem uwalnianych pod wpływem stresu hormonów, może dojść do rozwoju wielu chorób.

Najgroźniejsze z nich są choroby układu krążenia, m.in. nadciśnienie tętnicze i arytmia, za które odpowiada głównie adrenalina. Niewielka dawka tego hormonu zwiększa częstotliwość rytmu serca, co niekiedy prowadzi do zaburzeń tętna.

Za wysoka dawka adrenaliny może spowodować częstoskurcz, podczas którego serce uderza ponad 120 razy na minutę.

Poza tym adrenalina może zmniejszyć przepływ nerkowy, powodować szybsze uwalnianie kwasów tłuszczowych z tkanki, zwiększyć stężenie glukozy we krwi, prowadzić do hipokaliemii lub do zwiększenia stężenia potasu we krwi.

Z kolei wysoki poziom kortyzolu może spowodować ograniczenie takich procesów, jak gojenie się ran czy działanie systemu immunologicznego, ponieważ kieruje duże ilości glukozy do krwiobiegu w celu zapewnienia zasobów energii na potrzeby alarmowej reakcji organizmu (np. walki lub ucieczki).

Kortyzol przyczynia się również do śmierci komórek mózgowych – przede wszystkim komórek hipokampa – struktury kluczowej dla procesów pamięci i uczenia się.

Ponadto razem z neuropeptydem Y (hormonem odpowiedzialny za gromadzenie tłuszczu w komórkach) przyczynia się do rozwoju otyłości brzusznej.

Do rozwoju otyłości u osób, które żyją w permanentnym stresie, przyczynia się także noradrenalina - hormon, który powoduje niekontrolowany apetyt na węglowodany, zwłaszcza słodycze.

Zobacz, jak możesz zwalczyć stres [#TOWIDEO]

Monika Majewska