Hirsutyzm: przyczyny nadmiernego owłosienia

Delikatny, prawie niewidoczny puszek pod nosem kobiety to żaden problem. Ale kiedy pojawia się nadmierne owłosienie na brodzie, brzuchu czy piersiach, może to być tzw. hirsutyzm, wskazujący m.in. na nadmiar męskich hormonów. To zaburzenie hormonalne, które trzeba leczyć.

Spis treści

1. Hirsutyzm - czy to hormony?
2. Przyczyny hirsutyzmu
3. Hirsutyzm - winne nadnercza
4. Hirsutyzm - za dużo prolaktyny
5. Hirsutyzm po menopauzie
6. Hirsutyzm po lekach

W terminologii medycznej hirsutyzmem określa się występowanie u kobiet nadmiernego owłosienia w okolicach typowych dla mężczyzn, czyli np. na brodzie, nad górną wargą, na klatce piersiowej, plecach, brzuchu.

Czym jest hirsutyzm? Jakie objawy mogą wskazywać, że to z nim mamy do czynienie? Prawie 35 proc. kobiet twierdzi, że cierpi z powodu nadmiernego owłosienia. Zwykle jednak nie oznacza to choroby. Ponieważ media lansują modę na ciało gładkie jak aksamit, nawet delikatny puszek postrzegany bywa - zwłaszcza przez młode kobiety - jak futro niedźwiedzia i staje się powodem zmartwień.

Bardziej nasilone owłosienie na nogach czy rękach wynika najczęściej z predyspozycji rodzinnych, ciemnej karnacji i stanowi jedynie niewielki defekt kosmetyczny. Niekiedy jest skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków (np. sterydów, hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych) lub jest normalnym objawem w pewnych okresach życia kobiety, np. w ciąży, w okresie dojrzewania czy menopauzy. Czasami tego typu problemy mają też kobiety, które chorują na niedoczynność tarczycy lub cierpią na anoreksję.

Hirsutyzm - czy to hormony?

Organizm kobiety prawidłowo funkcjonuje m.in. dzięki żeńskim hormonom płciowym - estrogenom. To one odpowiadają za regularne cykle miesiączkowe i umożliwiają zajście w ciążę.  Ale oprócz estrogenów wytwarzane są także niewielkie ilości androgenów, czyli męskich hormonów płciowych. Androgeny także spełniają u kobiet ważne funkcje pod warunkiem, że są wydzielane w odpowiednich ilościach. Nadmiar androgenów może bowiem wywoływać niekorzystne objawy, np. hirsutyzm.

Przy bardzo zaburzonym wydzielaniu hormonów mogą pojawić się również objawy wirylizacji, czyli inne cechy męskie np. niski głos. Często występują także zaburzenia miesiączkowania, niepłodność oraz trądzik. Nadmiar androgenów towarzyszy zwykle chorobom nadnerczy lub jajników. Aby zdiagnozować zaburzenia hormonalne, potrzebne są dokładne badania zlecone przez endokrynologa.

Przyczyny hirsutyzmu

Bada się je, oznaczając we krwi poziom hormonów płciowych (estrogenów, androgenów, LH, FSH) oraz wykonując USG jajników, najlepiej przezpochwowe.  Często hirsutyzm związany jest tzw. zespołem policystycznych jajników. Inne symptomy to: zaburzenia miesiączkowania, niekiedy bezpłodność i otyłość.  Zdarza się też, że przyczyną nadmiernej produkcji androgenów są guzy jajników, w ich diagnozowaniu najlepsze są badania obrazowe (USG, tomografia).

Hirsutyzm - winne nadnercza

Do najczęściej stwierdzanych patologii należą przerost albo guz nadnerczy, które powodują wzrost wydzielania androgenów. Aby sprawdzić funkcję nadnerczy, zwykle w pierwszej kolejności oznacza się stężenie androgenów (testosteronu oraz DHEA-S) we krwi. Bardzo ważne są również badania ultrasonograficzne nadnerczy, a w wątpliwych przypadkach tomografia komputerowa.

Hirsutyzm - za dużo prolaktyny

Do innych przyczyn hirsutyzmu należą schorzenia przysadki mózgowej. Wydziela ona m.in. hormon zwany prolaktyną, który spełnia u kobiet ważną rolę, głównie w ciąży i w okresie karmienia piersią. Nadmierne stężenie prolaktyny może powodować wiele zaburzeń, np. problemy z zajściem w ciążę, rzadko występujące miesiączki czy właśnie nadmierne owłosienie.

Hirsutyzm po menopauzie

Przekwitanie wiąże się ze znacznie zmniejszoną produkcją hormonów płciowych w jajnikach. Towarzyszą temu kołatania serca, uderzenia gorąca i bóle głowy, wahania ciśnienia krwi, uczucie zmęczenia. Ale też nadmierne owłosienie na twarzy z równoczesnym ścienieniem i wypadaniem włosów na głowie.

Hirsutyzm po lekach

Nadmierny wzrost stężenia męskich hormonów płciowych może być skutkiem przyjmowania niektórych leków, takich jak:

• progestageny, stosowane w leczeniu niepłodności w celu stymulowania owulacji;
• danazol, hamujący syntezę hormonów jajnika, stosowany w leczniu endometriozy;
• niektóre leki obniżające ciśnienie (minoxidil);
• niektóre antybiotyki i blokery histaminowe, stosowane np. w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
• niektóre leki na schizofrenię, które powodują wzrost prolaktyny i zatrzymanie owulacji;
• niektóre leki przeciwpadaczkowe;
• leki glikokortykosteroidowe stosowane w leczeniu astmy, alergii i reumatoidalnego zapalenia stawów;
• sterydy anaboliczne, stosowane m.in. w leczeniu osteoporozy (ale także zażywane jako środek zwiększający przyrost masy mięśniowej).

Jeśli diagnoza wskazuje na taką właśnie przyczynę hirsutyzmu, lekarz prowadzący powinien zmienić lek lub jego dawkę.

miesięcznik "Zdrowie"