Hiperestrogenizm - nadmiar estrogenów: przyczyny, objawy, skutki, leczenie

Hipoestrogenizm czyli nadmiar estrogenów - żeńskich hormonów płciowych - estronu, estradiolu, estriolu oraz estetrolu, wytwarzanego tylko w czasie ciąży - w organizmie czy to kobiety, czy mężczyzny wywołuje szereg zaburzeń metabolicznych i biochemicznych w organizmie. Jakie przyczyny i objawy hipoestrogenizmu? Jakie leczenie stosuje się przy nadmiarze estrogenów?

Spis treści

1. Estrogeny: budowa i metabolizm
2. Funkcje estrogenów
3. Hiperestrogenizm: skutki nadmiaru estrogenów
4. Hiperestrogenizm a PMS - zespół napięcia przedmiesiączkowego
5. Hipoestrogenizm: leczenie

Hiperestrogenizm, czyli nadmiar estrogenów daje nieprzyjemne objawy, a co gorsza jego skutki mogą być bardzo poważne, wręcz niebezpieczne. Zagrożenie, jakie niesie ze sobą hiperestrogenizm, wynika przede wszystkim z funkcji, jakie estrogeny pełnią w organizmie. 

Estrogeny: budowa i metabolizm

Estrogeny są hormonami o budowie steroidowej, są wytwarzane z cholesterolu. Substratem do ich produkcji jest androstendion i testosteron, które są przekształcane do estrogenów przy udziale enzymu aromatazy.

Synteza estrogenów zachodzi głównie w jajniku, ale także w łożysku, tkance tłuszczowej (estron), kościach, mózgu. U mężczyzn estrogeny są produkowane w jądrach i korze nadnerczy. W osoczu występują w formie związanej z białkami (albuminą lub globuliną wiążącą steroidy płciowe - SHBG). Hormony te są metabolizowane w wątroby i wydalane z moczem i żółcią (część wydalana jest z kałem, a część jest powtórnie wchłaniana w jelicie).

Stężenie estrogenów w osoczu jest zmienne w zależności od fazy cyklu kobiety. Najniższe jest w okresie miesiączki, następnie wzrasta do okresu owulacji (najwyższe stężenia występują w okresie okołoowulacyjnym, zwykle 12-14 dzień cyklu), bo znów spadać w okresie fazy lutealnej.

Funkcje estrogenów

Estrogeny wpływają na funkcjonowanie całego organizmu kobiecego. Począwszy od rozwoju płodowego, kiedy odpowiadają za kształtowanie się żeńskich narządów płciowych, także i po urodzeniu, oraz w okresie kształtowania III-rzędowych cech płciowych (typ owłosienia, budowa ciała) i IV-rzędowych - psychiki, popędu płciowego.

Odpowiadają za regulację cyklu miesiączkowego - w I i II fazie stymulują rozrost błony śluzowej macicy przygotowując ją tym samym do implantacji zarodka, pobudzają gruczoły szyjki macicy do wydzielania śluzu, wzrost ich wydzielania kończy krwawienie miesiączkowe.

Regulują gospodarkę lipidową zwiększając poziom cholesterolu HDL, obniżając LDL - tzw. "zły cholesterol".

Zapobiegają osteoporozie regulując gospodarkę wapniową (zwiększają odkładanie wapnia w kościach).

Estrogeny zwiększają produkcję białek w organizmie, również tych wiążących i transportujących inne hormony w osoczu. Ponadto zwiększają krzepliwość krwi, stymulują przyrost mięśni gładkich i komórek endometrium oraz nabłonka piersi.

Hiperestrogenizm: skutki nadmiaru estrogenów

Nadmiar estrogenów, tak samo jak ich niedobór, wywołuje szereg zaburzeń metabolicznych i biochemicznych w organizmie.

Nadmiar estrogenów występuje w schorzeniach związanych z nadmierną ich produkcją (np. nowotwory jajników) oraz podczas przyjmowania zbyt dużych dawek leków zawierających te hormony (jatrogennie).

Poza tym nadmiar estrogenów odpowiada za:

• zaburzenia miesiączkowania, gdyż estrogeny w cyklu miesiączkowym odgrywają bardzo ważną rolę, a ich nadmiar spowoduje przerost błony śluzowej macicy
• istotne zwiększenie ryzyko zakrzepicy i zatorowości płucnej, co związane jest z nadmiernym wzrostem krzepliwości krwi
• powstawanie obrzęków na skutek zatrzymywania wody i jonów w organizmie (poprzez wzrost wydzielania hormonów wazopresyny i aldosteronu), co w efekcie przynosi wzrost masy ciała
• stymulacja gruczołów piersiowych spowoduje powiększenie piersi
• zaburzenia w zakresie funkcjonowania wątroby, jest jednym z czynników ryzyka kamicy dróg żółciowych

Hormony te są także jedną z możliwych przyczyn występowania migreny oraz w nadmiernej ilości wywołują nudności, wymioty, ogólne pogorszenie samopoczucia.

Egzogenne estrogeny mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów estrogenozależnych - rak sutka, rak endometrium.

Leki zawierające estrogeny, stosowane w czasie ciąży mają działanie teratogenne i embriotoksyczne.

Hiperestrogenizm a PMS - zespół napięcia przedmiesiączkowego

Jednym ze skutków hiperestrogenizmu (względnego bądź bezwzględnego), w połączeniu z niedoborem progesteronu występującym w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, na kilka dni przed miesiączką, jest zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Estrogeny poprzez zatrzymywanie wody w organizmie, prowadzą do powstawania uogólnionych obrzęków i związanych z tym dolegliwości. Zastój żylny w miednicy mniejszej i zatrzymywanie płynów w macicy są odczuwane jako bóle w okolicy krzyżowej kręgosłupa i uczucie ciężaru w podbrzuszu. Pojawiają się obrzęki wokół kostek, obrzęki dłoni, zmiany skórne. Wynikiem zatrzymania płynów w ustroju jest także obrzmienie i bolesność piersi oraz nadwrażliwość brodawek sutkowych.

Obrzęk jelit objawia się uczuciem rozpierania w brzuchu, wzdęciem, a także zaparciami lub odwrotnie - biegunkami.

Możliwe zwiększenie masy ciała o 2-3 kg ustępuje zwykle w pierwszych dniach miesiączki.

Ważnym problem stają się też wahania emocjonalne, które mogą prowadzić do konfliktów, nieporozumień. Istotny jest w takim wypadku dokładny wywiad i badanie ginekologiczne, w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn zgłaszanych dolegliwości.

Hipoestrogenizm: leczenie

Istnieją różne sposoby złagodzenia w.w. objawów:

• od relaksującej kąpieli, aromaterapii, zadbania o komfort fizyczny i psychiczny (unikanie stresów, konfliktowych sytuacji, nadmiernego wysiłku fizycznego)
• poprzez odpowiednio zbilansowaną dietę z unikaniem mocnych przypraw, kawy, produktów wzdymających
• po leki przyjmowane miejscowo lub ogólnoustrojowo (progestageny stosowane doodbytniczo/dopochwowo/doustnie, miejscowo na piersi stosowane są żele z progesteronem w celu zmniejszenia obrzmienia, środki przeciwdepresyjne przyjmowane okresowo lub w sposób ciągły)

W przypadku obserwowanych objawów hiperestrogenizmu, zwłaszcza takich, które wystąpiły nagle, istotna jest dokładna diagnostyka w celu wykluczenia ważnych schorzeń oraz ustalenia odpowiedniego leczenia.