Gastryna: rola i wskazania do badania

Gastryna należy do enterohormonów czyli hormonów żołądkowo-jelitowych. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Badanie stężenia gastryny zleca się rzadko i nigdy bez badań podstawowych i oznaczenia kwaśności treści żołądkowej, bo bez nich jest całkowicie niemiarodajne i niecelowe.

Spis treści

1. Gastryna: działanie
2. Gastryna: wydzielanie
3. Wskazania do badania stężenia gastryny
4. Badanie stężenia gastryny: przebieg

Gastryna stanowi mieszaninę peptydów - preprogastryna, progastryna, gastryna-34, gastryna-17, gastryna-14. Peptyd zawierający 14 aminokwasów jest najbardziej aktywny. Wszystkie formy, także uzyskane drogą syntezy peptydy o aktywności gastryny, mają wspólną sekwencję 4 aminokwasów przy N-końcu cząsteczki: -Trp -Met -Asp -Phe -NH2 . Pentagastryna znalazła najszersze zastosowanie spośród syntetycznych form. Gastryna produkowana jest przez komórki G zlokalizowane w części odźwiernikowej żołądka oraz w początkowej części dwunastnicy. Pokarm jest bodźcem, który najsilniej pobudza wydzielanie śluzówki żołądka. Wyróżniamy trzy fazy wydzielnicze żołądka i we wszystkich odbywa się sekrecja gastryny:

• w fazie głowowej (mózgowej) – jest niewielka i zachodzi pod wpływem ośrodkowego układu nerwowego, podlega stymulacji przez GRP (peptyd uwalniający gastrynę), który uwalniany jest na zakończeniach neuronów, w pobliżu komórek G, faza głowowa warunkuje wydzielanie ok.20% dobowej objętości soku żołądkowego
• w fazie trzewnej (żołądkowej) – gastryna pełni kluczową rolę, jej wydzielanie jest bardzo nasilone, ulega pobudzeniu przez GRP; faza trzewna odpowiada za ponad 60% dobowej objętości soku żołądkowego
• w fazie jelitowej – gastryna wydzielana jest na skutek pobudzenia pośredniego i bezpośredniego.

Gastryna: działanie

• pobudza procesy wzrostowe błony śluzowej żołądka, dwunastnicy i jelita grubego
• powoduje wzrost wydzielania kwasu solnego i pepsyny przez żołądek
• zwiększa wydzielanie wody i elektrolitów w soku trzustkowym i żółci
• wywołuje skurcz dolnego zwieracza przełyku
• wzmaga perystaltykę przewodu pokarmowego
• nasila przepływ krwi przez błonę śluzową żołądka

Gastryna: wydzielanie

Czynniki zwiększające wydzielanie gastryny

• spożycie białek, peptonów, aminokwasów, kawy i alkoholu jest bezpośrednim bodźcem pobudzającym wydzielanie gastryny; tłuszcze i węglowodany nie stymulują wydzielania hormonu
• mechaniczne rozciąganie ściany żołądka poprzez pobudzenie śródściennego splotu nerwowego wydzielającego na zakończeniach nerwowych acetylocholinę, która – na drodze receptorowej – stymuluje funkcję komórek G
• obecność jonów Ca2+

Czynniki zmniejszające wydzielanie gastryny

• zakwaszenie żołądka treścią o pH od 4,0 do 1,0
• somatostatyna
• sekretyna

Wydzielanie gastryny i produkcja kwasu solnego podlegają wzajemnej regulacji na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Zjawisko to nosi nazwę autoregulacji antralnej.

Wskazania do badania stężenia gastryny

• choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy niereagująca na leczenie i/lub niezwiązana z infekcją H.pylori i/lub z mnogimi owrzodzeniami i/lub z towarzyszącą niewyjaśnioną biegunką
• podejrzenie zespołu Zollingera-Ellisona (obecność guza produkującego gastrynę - Gastrinoma)
• przyjmowanie silnych środków hamujących wydzielanie soku żołądkowego (antagoniści receptorów H2, inhibitory pompy protonowej)
• stan po resekcji jelita
• diagnostyka niedokrwistości Addisona-Biermera
• podejrzenie przewlekłego zanikowego zapalenie błony śluzowej żołądka typu A (gastritis A)
• niewydolność nerek

Sam pomiar stężenia gastryny ma niewielką wartość diagnostyczną. Jest to badanie wysokospecjalistyczne, zlecane zwykle przez gastroenterologa jako element szerszej diagnostyki.

Badanie stężenia gastryny: przebieg

Pomiaru wykonuje się w kilku próbkach krwi o objętości 2-3 ml, pobranych w kolejnych dniach do probówek bez antykoagulantu. Pacjent powinien być na czczo, co oznacza że przynajmniej przez 6-8 godz. nie przyjmował pokarmów ani płynów.