Estradiol: jak ten ważny hormon żeński wpływa na organizm kobiety?

Estradiol jest podstawowym kobiecym hormonem płciowym. Wywiera on oczywiście wpływ na kobiece narządy rozrodcze i zjawiska związane z rozrodczością, ale wpływa również na pracę mózgu, wątroby czy stan tkanki kostnej. Efekty wywierane przez estradiol na organizm są tak ważne, że preparaty zawierające ten hormon odgrywają bardzo istotną rolę w medycynie.

Spis treści

1. Estradiol: produkcja w organizmie
2. Estradiol: funkcje estradiolu w kobiecym organizmie
3. Estradiol a cykl miesiączkowy
4. Estradiol a menopauza
5. Estradiol a kości
6. Estradiol a układ nerwowy
7. Estradiol a wątroba
8. Funkcje estradiolu w męskim organizmie
9. Wpływ estradiolu na skórę
10. Schorzenia, których występowaniu może sprzyjać estradiol
11. Estradiol: zastosowanie w medycynie

Estradiol, w skrócie określany jako E2, czasami nazywany również 17β-estradiolem, należy do estrogenów - podstawowej - obok progestagenów - grupy żeńskich hormonów płciowych. Wśród estrogenów estradiol wyróżnia się najsilniejszym działaniem biologicznym.

Estradiol: produkcja w organizmie

Estradiol należy do grupy hormonów steroidowych – pierwotnym prekursorem tego hormonu jest cholesterol. Estradiol produkowany jest na drodze licznych, dość skomplikowanych, przemian metabolicznych.

Co ciekawe, ten żeński hormon płciowy wywodzi się od androstendionu, czyli substancji uważanej za typowo męski hormon.

W przemianach prowadzących do powstania estradiolu z androstendionu – pod wpływem enzymu aromatazy – powstaje inny związek z grupy estrogenów, którym jest estron. Ta substancja podlega jednak reakcji z kolejnym enzymem, którym jest dehydrogenaza 17-beta-hydroksysteroidowa i właśnie dzięki jej działaniu dochodzi ostatecznie do wytworzenia w organizmie estradiolu.

Estradiol odpowiada m. in. za pojawienie się typowej, kobiecej budowy ciała, co związane jest z tym, że wpływa on na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w żeńskim organizmie.

Opisane powyżej przemiany – jak zapewne można się domyślić – zachodzą głównie w obrębie kobiecych narządów rozrodczych, a dokładniej w jajnikach. Żeńskie narządy płciowe zdecydowanie nie są jednak jedynymi miejscami, w których to produkowany jest estradiol – hormon ten powstaje również i w nadnerczach (i to u osób obu płci). Innymi tkankami, w których produkowane są estradiol lub jego pochodne, są tkanka tłuszczowa oraz tkanka nerwowa. Oprócz nich do produkcji estrogenów dochodzić może również i w obrębie ścian naczyń tętniczych, a u mężczyzn niewielkie ilości estradiolu są syntetyzowane w jądrach.

Wyprodukowany w organizmie estradiol krąży we krwi w połączeniu z białkami (takimi jak SHBG, czyli globulina wiążąca sterydy płciowe, ale przyłączony on jest również i do albumin). Estradiol połączony z białkiem transportowym jest nieaktywny – aktywność hormonalną wykazują tylko wolne cząsteczki estradiolu, których odsetek wśród całego estradiolu, który to krąży we krwi, sięga niewiele ponad 2%.

Estradiol: funkcje estradiolu w kobiecym organizmie

Estradiol wywiera ogromną wręcz liczbę funkcji w organizmach kobiet – nie wszystkie z nich są, wbrew pozorom, związane z czynnością układu rozrodczego. Jeżeli chodzi o aspekty czysto płciowe, to estradiol odpowiada za pojawianie się i rozwój II- i III-rzędowych cech płciowych. To właśnie dzięki niemu u kobiet dochodzi do powiększenia się gruczołów piersiowych czy do rozwoju pochwy oraz zewnętrznych narządów płciowych – procesy te zapoczątkowywane są wraz z momentem rozpoczęcia dojrzewania płciowego, kiedy to w organizmie kobiecym zaczynają być produkowane zwiększone ilości estrogenów.

Estradiol a cykl miesiączkowy

U kobiet, które znajdują się w wieku rozrodczym, stężenie estradiolu we krwi nie jest stałe – zmienia się ono w trakcie cyklu miesiączkowego. W przebiegu pierwszej fazy cyklu (w fazie folikularnej) stężenie tego hormonu stopniowo narasta, co związane jest z tym, że pęcherzyki jajnikowe produkują coraz większe ilości estradiolu. Największe ilości estradiolu w kobiecym organizmie pojawiają się w okolicy owulacji – do jej wystąpienia, czyli uwolnienia komórki jajowej z jajnika, niezbędne jest znaczne zwiększenie uwalniania lutropiny (LH), a do tego zjawiska dochodzi właśnie w związku z wyjątkowo podniesionym stężeniem estrogenów w organizmie.

Już po wystąpieniu owulacji stężenie estradiolu stopniowo spada – w fazie lutealnej produkowany jest on przez ciałko żółte, jednakże w zdecydowanie mniejszych ilościach. Ostatecznie – jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia – cały cykl opisanych przemian powtarza się w kolejnym cyklu miesiączkowym.

Estradiol a menopauza

Nadchodzi jednak w końcu pewien etap w życiu każdej kobiety, kiedy to ilość produkowanego w jej organizmie estradiolu gwałtownie spada. Mowa tutaj o wystąpieniu menopauzy, czyli ostatniej w życiu danej kobiety miesiączki. Menopauza związana jest nie tylko z zaprzestaniem comiesięcznych krwawień, ale i z tym, że u pacjentek pojawiają się różnorodne dolegliwości. Wynikają one właśnie z niedoboru estradiolu w organizmach kobiet i związane one mogą być z obniżeniem masy kostnej, dolegliwościami tymi mogą być także np. zaburzenia nastroju – istnienie takich jak powyżej wspomniane możliwości wynika z tego, że estradiol działa również na wiele innych, poza układem rozrodczym, tkanek.

Estradiol a kości

Estradiol – wraz z innymi hormonami zaliczanymi do estrogenów – wpływa na wzrost kości, i to na wzrost u przedstawicieli obojga płci. Hormon ten reguluje bowiem zamykanie chrząstek nasadowych kości – kiedy to dojdzie do tego zjawiska, wzrost staje się już zakończony.

Co więcej, estradiol wykazuje działanie ochronne w stosunku co do kości - zapobiega on bowiem resorpcji tkanki kostnej. To właśnie dlatego kobiety, u których dojdzie do menopauzy (czyli do stanu, gdzie w ich organizmach znacznie zmniejsza się ilość estradiolu), znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia zarówno osteopenii, jak i osteoporozy.

Estradiol a układ nerwowy

W ośrodkowym układzie nerwowym estradiol odpowiada m.in. za pobudzanie libido, oprócz tego hormon ten wywiera również działanie kontrolujące termoregulację. Estradiol – z prekursorów cholesterolowych – może być także produkowany w obrębie tkanki nerwowej. Związek ten podejrzewany jest o działanie antyoksydacyjne, przez co traktowany jest jako substancja, która może wywierać działanie neuroprotekcyjne.

Ponadto, estradiol wpływa na kobiecy nastrój. Niedostatek tej substancji prowadzić może do drażliwości, jak i do obniżenia nastroju, czasami osiągającego nawet natężenie odpowiadające depresji. Takie problemy bywają związane przecież z menopauzą, gdzie dochodzi właśnie do znacznego zmniejszenia ilości estrogenów u pacjentek. Podobnie jest w przypadku zaburzeń nastroju pojawiających się u kobiet, które niedawno urodziły dziecko – w czasie ciąży w ich organizmach ilości estradiolu są podwyższone, po porodzie natomiast drastycznie się one zmniejszają, i to właśnie może stanowić przyczynę poporodowych zaburzeń nastroju.

Estradiol a wątroba

Nie bez znaczenia jest również wpływ estradiolu na funkcjonowanie wątroby. Hormon ten wpływa bowiem na produkcję różnych białek w tym narządzie (np. lipoprotein czy białek związanych z procesami krzepnięcia). W dużych ilościach estradiol może z kolei prowadzić do cholestazy (zatrzymania żółci) – tak bywa chociażby w przypadku pacjentek będących w ciąży, u których przez podwyższone stężenia estradiolu dochodzić może do tzw. cholestazy ciężarnych.

Wpływ estradiolu na skórę

Estradiol razem z innymi estrogenami wywiera dobroczynne działanie na skórę. Receptory dla hormonów płciowych wykryto do tej pory np. w budujących skórę keratynocytach czy w fibroblastach. W sytuacji, kiedy ilość estradiolu w organizmie ulega zmniejszeniu, skóra pacjentek staje się zdecydowanie bardziej podatna na występowanie zmarszczek, znacznie cieńsza i gorzej uwodniona. O związku estrogenów ze stanem skóry przekonać może to, że u pacjentek, które po menopauzie stosują hormonalną terapię zastępczą, wygląd ich skóry może ulegać znacznej poprawie.

Schorzenia, których występowaniu może sprzyjać estradiol

Powyżej dużo wspominano o tym, co się dzieje wtedy, kiedy w organizmie pacjentki dochodzi do niedoboru estradiolu. Stan odwrotny – czyli nadmiar tego hormonu – również zdecydowanie nie jest korzystny. Hiperestrogenizm może prowadzić do kilku różnych, kobiecych nowotworów, wśród których wymieniane są przede wszystkim rak piersi, rak jajnika oraz rak endometrium.

Estradiol: zastosowanie w medycynie

Estradiol – ze względu na swoje różnorodne działania – znajduje szerokie wykorzystanie w lecznictwie. Hormon ten obecny jest w wielu preparatach antykoncepcyjnych – zasadniczo stanowi on jeden z podstawowych składników hormonalnych środków zapobiegających poczęciu. Preparaty z estradiolem znajdują również wykorzystanie jako hormonalna terapia zastępcza – wykorzystywane są one przede wszystkim u kobiet, które doświadczają znacznych dolegliwości związanych z przekwitaniem. Oprócz wspomnianej grupy pacjentek, hormonalna terapia zastępcza stosowana jest również u pacjentów, którzy dokonują korekty płci z męskiej na żeńską.