Endokrynolog o groźnym dla życia niedoborze kortyzolu. Objawy są mylące

Ostatnio temat kortyzolu, a zwłaszcza jego nadmiaru w organizmie, stał się wyjątkowo modny w mediach społecznościowych. A co ze zbyt niskim poziomem? Objawy są uciążliwe i dość powszechne, przyczyn co najmniej kilka. Dr Szymon Suwała przypomniał o jednej z nich, często zapominanej.

W zdrowiu liczy się umiar. Co za dużo, to niezdrowo, ale niedobory są równie niewskazane. Dotyczy to choćby kortyzolu, okrzykniętego hormonem stresu. Jeśli mamy go za dużo, jest źle, ale, gdy go brakuje, bywa jeszcze gorzej.

Gdy poziom kortyzolu w naszym organizmie jest zbyt niski, nasza odporność na stres i zdolność radzenia sobie z nim spada. Pojawia się ogólne osłabienie, ciągłe zmęczenie. Zdarzają się spadki ciśnienia tętniczego, omdlenia, biegunki.

Przyczyny niedoboru są różne. O jednej z nich, dość często zapominanej, a zarazem groźnej, czyli o chorobie Addisona, opowiedział na swoim profilu facebookowym endokrynolog dr Szymon Suwała.

Choroba Addisona - "mówi się o niej za mało"

Dr Szymon Suwała, endokrynolog, obesitolog, jest specjalistą, który chętnie dzieli się profesjonalną wiedzą w mediach społecznościowych, na Facebooku i Instagramie.

Tym razem wziął na warsztat chorobę Addisona, czyli pierwotną niedoczynność kory nadnerczy, często rozpoznawaną dopiero w dramatycznych okolicznościach, w stanie zagrożenia życia pacjenta. W badaniach laboratoryjnych na schorzenie może wskazywać choćby niski poziom kortyzolu rano.

Spadek kortyzolu towarzyszy też "zwykłej niedoczynności kory nadnerczy", niedoczynności tarczycy i niedoczynności przysadki podwzgórza, bywa też wtórny do przewlekłego leczenia glikokortykosteroidami.

Specjalista apeluje jednak, by w procesie diagnostycznym uwzględniać także chorobę Addisona, która często jest wykrywana bardzo późno.

Choroba Addisona - przyczyną nie są już głównie choroby zakaźne

Kiedyś, jak przypomina lekarz, główną przyczyną rozwoju choroby Addisona była gruźlica i inne choroby zakaźne, a także nowotwory.

Dziś w Polsce najczęstszą przyczyną choroby Addisona jest autoagresja. Schorzenie może też rozwijać się w towarzystwie innych chorób autoimmunologicznych - np. choroby Hashimoto (tzw. zespół Schmidta) czy cukrzycy typu 1.

Jak się objawia choroba Addisona

Dr Suwała podkreśla, że "bateria objawów jest szeroka". Wymienia choćby osłabienie, brak apetytu, chudnięcie "bez powodu", nudności, spadek ciśnienia tętniczego, spadek poziomu glukozy we krwi oraz zaburzenia jonowe ze wszystkimi ich konsekwencjami.

Takie objawy występują przy wielu schorzeniach, niejednokrotnie częstszych, ale to nie znaczy, że można automatycznie wykluczyć chorobę Addisona.

Objawy nasilają się w sytuacjach stresowych, a do nich, o czym warto pamiętać, należą też infekcje, urazy oraz pozornie zwykłe życiowe zadania.

- Nasz organizm potrzebuje wtedy więcej kortyzolu, ale de facto nie ma go skąd czerpać, gdyż rezerwa nadnerczowa jest wyczerpana - tłumaczy lekarz.

Choroba Addisona - późne rozpoznanie

- Niestety, duża część przypadków choroby rozpoznawana jest w stanie zagrożenia życia, tj. rozwijającym się przełomie nadnerczowym, choć początkowe objawy mogą rozwijać się do tego momentu nawet przez rok. Stąd tak ważne jest, by nie zapominać o istnieniu tej choroby -mówi dr Suwała.

U pacjentów, u których już podejrzewa się chorobę Addisona, złotym standardem diagnostycznym jest test stymulacyjny z Synacthenem, ale to zaawansowana diagnostyka endokrynologiczna, niedostępna dla większości pacjentów na co dzień.

W diagnostyce "na szybko" pomocne jest, jak informuje endokrynolog, jednoczasowe oznaczenie kilku parametrów: kortyzolu porannego (którego stężenie będzie niskie), ACTH (którego stężenie będzie wielokrotnie podwyższone), jonogramu (zazwyczaj podwyższone stężenie potasu i obniżone sodu) czy glukozy (zazwyczaj hipoglikemia).

Choroba Addisona - pułapka diagnostyczna

Doktor Szymon Suwała przypomina, że kierowanie się tylko poziomem ACTH jako sposobem na wykluczenie choroby, może sprowadzić na manowce.

- To parametr wyjątkowo labilny, a jego oznaczenie obwarowane jest szeregiem warunków: krew pobiera się do próbówek zawierających EDTA i transportuje w lodzie, osocze musi być jak najszybciej oddzielone od elementów morfotycznych (przez wirowanie w temperaturze 2-6 stopni Celsjusza, czego większość standardowych punktów pobrań nie jest w stanie zapewnić) i samo badanie próbki należy przeprowadzić możliwie szybko (najlepiej w przeciągu 8 godzin) - stąd zaleca się, by krew na ACTH pobierać wyłącznie w punktach położonych bezpośrednio przy laboratoriach diagnostycznych.

Choroba Addisona - leczenie do końca życia

Leczenie pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy polega na przewlekłej, trwającej do końca życia, substytucji hormonalnej.

Przerwanie terapii, podobnie jak zbyt późne rozpoznanie choroby, grozi wystąpieniem przełomu nadnerczowego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

Eliza Dolecka