Badanie AMH (hormon antymüllerowski) - normy i interpretacja

Hormon antymüllerowski (ang. Anti-Müllerian Hormone, AMH) jest glikoproteiną wytwarzaną w gonadach zarówno kobiet jak i mężczyzn. To on przede wszystkim determinuje płeć. Poza tym określenie stężenia hormonu antymüllerowskeigo (badanie AMH) jest najlepszym parametrem oceny szans niepłodnych pacjentów na urodzenie dziecka poprzez określenie tzw. rezerwy jajnikowej. Jakie są normy AMH i ich interpretacja?

Spis treści

1. Rola AMH w życiu płodowym
2. AMH a płeć męska
3. AMH a płeć żeńska
4. Rola AMH u kobiety w wieku rozrodczym
5. Badanie AMH - wskazania
6. Przygotowanie do badania AMH
7. Przebieg badania AMH
8. Badanie AMH - normy i interpretacja

Hormon antymüllerowski (ang. Anti-Müllerian Hormone, AMH) jest glikoproteiną wytwarzaną w gonadach zarówno kobiet jak i mężczyzn, dokładniej przez komórki ziarniste pęcherzyków w jajnikach i komórki Sertolego jąder.

Pełni znaczącą rolę podczas życia płodowego człowieka, ponieważ jest jednym z kluczowych czynników odpowiedzialnych za determinację płci, a także podczas dorosłego życia człowieka.

Umożliwia on bowiem ocenę płodności kobiety i jej zdolność do posiadania potomstwa poprzez określenie tzw. rezerwy jajnikowej.

Dowiedziono, że określenie stężenia hormonu antymüllerowskeigo jest najlepszym parametrem oceny szans niepłodnych pacjentów na urodzenie dziecka.

Rola AMH w życiu płodowym

Hormon antymüllerowski pełni kluczową rolę w prawidłowym rozwoju zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych podczas życia płodowego człowieka. W początkowej fazie rozwoju zarodka jego układ rozrodczy nie jest zróżnicowany, a zawiązki gonad mogą rozwijać się kierunku zarówno jajników u dziewczynek, jak i jąder u chłopców. Dopiero określone sygnały powodują, że następuje rozwój w jednym, określonym kierunku, żeńskim lub męskim.

AMH a płeć męska

W momencie różnicowania się gonady w kierunku jądra, dochodzi do wytwarzania hormonu antymüllerowskiego przez komórki Sertolego oraz testosteronu przez komórki śródmiąższowe Leydiga.

Główną rolą AMH jest blokowanie rozwoju przewodów Müllera i w konsekwencji ich zanik. Przy braku hormonu antymüllerowskiego, z przewodów Müllera w dalszym rozwoju embrionalnym rozwinęłyby się żeńskie narządy płciowe, jak pochwa, macica i jajowody.

Testosteron odpowiada za wykształcenie męskich cech płodu, indukuje różnicowanie przewodów Wolffa w męskie gruczoły dodatkowe, najądrza i drogi wyprowadzające.

Jeżeli płód męski ma niskie stężenie lub brak AMH powoduje to równoczesny rozwój męskich i żeńskich narządów płciowych.

Z tego wynika, że czas i wielkość wzrastania stężenia AMH i testosteronu podczas życia płodowego człowieka są wyjątkowo istotne dla prawidłowego różnicowania płciowego u płodów męskich. Zaburzenia na różnych etapach biosyntezy tych hormonów mogą doprowadzić do niedostatecznej maskulinizacji płodów męskich.

AMH a płeć żeńska

Nie oznacza to jednak, że hormon antymüllerowski nie jest produkowany przez osoby płci żeńskiej wcale. Podczas życia płodowego żeńskich płodów nie rozwijają się jądra, a jajniki, więc hormon antymüllerowski w tym okresie życia nie jest produkowany, jednak jego stężenie u kobiet znacząco wzrasta w okresie pokwitania, gdy zaczyna być wytwarzany przez dojrzewające jajniki.

U płci męskiej stężenie AMH jest wysokie podczas życia płodowego i w okresie noworodkowym, następnie obniża się po uzyskaniu dojrzałości płciowej.

U płci żeńskiej przeciwnie, stężenie AMH wzrasta w okresie pokwitania, po czym stopniowo spada, aż do bardzo niskich stężeń u dojrzałych kobiet w okresie pomenopauzalnym.

Rola AMH u kobiety w wieku rozrodczym

Hormon antymüllerowski pełni znaczącą rolę u kobiet w okresie rozrodczym, umożliwia ocenę procesu dojrzewania pęcherzyka jajnikowego (folikulogenezę), jest czynnikiem predykcyjnym prognozującym możliwość zajścia w ciążę, ocenia płodności kobiety, pozwala na prognozowanie powodzenia zapłodnienia pozaustrojowego, a nawet określenie skuteczności leczenia niektórych nowotworów.

Posługując się stężeniem AMH lekarz ginekolog może przewidzieć szansę kobiety na urodzenie dziecka i jeżeli to konieczne, zaproponować właściwe postępowanie diagnostyczne oraz terapeutyczne dostosowane indywidualnie do każdej pacjentki.

Badanie AMH - wskazania

Głównym wskazaniem do oznaczenia stężenia AMH w surowicy krwi kobiety jest określenie jej tzw. rezerwy jajnikowej, czyli liczby rosnących pęcherzyków jajnikowych.

Kobieta w momencie narodzin posiada w jajnikach określoną pulę komórek jajnikowych, która z biegiem czasu i każdą miesiączką maleje. Po narodzinach w jajnikach dziewczynki znajduje się ok. 1-2 milionów komórek jajnikowych, w okresie dojrzewania pozostaje jedynie ok. 300-500 tysięcy, a zaledwie 400-500 oocytów dojrzewa i owuluje.

Stężenie AMH umożliwia określenie, czy kobieta ma wystarczająco dużo prawidłowych komórek jajnikowych aby zajść w ciążę, czy jej płodność znacząco się zmniejszyła i zbliża się do okresu okołomenopauzalnego. W stadium menopauzy poziom AMH jest bardzo niski, często nieoznaczalny.

Badanie stężenia hormonu antymüllerowskiego znalazło zastosowanie w prognozowaniu przedwczesnego wygasania czynności jajników (ang. Premature Ovarian Failure, POF). Im mniej rosnących pęcherzyków jajnikowych znajduje się w jajnikach, tym poziom AMH w surowicy krwi jest niższy.

Stężenie AMH wykorzystywane jest także przez lekarzy ginekologów jako wskaźnik oceny płodności kobiety. Ta informacja jest szczególnie istotna dla specjalistów zajmujących się metodami wspomaganego medycznie rozrodu, m.in. zapłodnienia pozaustrojowego in vitro w klinikach leczenia bezpłodności.

Wykazano, że poziom hormonu ma wpływ na powodzenie przeprowadzonej procedury zapłodnienia, ponieważ stanowi czynnik rokowniczy odpowiedzi jajnikowej na proces stymulacji owulacji. Im więcej zdrowych komórek jajnikowych zdolnych do zapłodnienia znajduje się w jajnikach, tym stężenie AMH w surowicy krwi kobiety jest wyższe.

Warto wiedzieć, że stężenie AMH nie jest wykorzystywane jedynie do określania potencjału rozrodczego kobiety, ale także do określania skuteczności leczenia nowotworu jajnika (czy jądra u mężczyzn) i obecności ewentualnej wznowy.

U chłopców stężenie AMH oznacza się przed okresem dojrzewania, aby ocenić funkcjonowanie tkanki jądrowej. Szczególnym wskazaniem do wykonania tego badania są wady wrodzone męskiego układu rozrodczego jak dysgenezja gonad, zanik jąder czy wnętrostwo.

Przygotowanie do badania AMH

Badanie stężenia hormonu antymüllerowskiego w surowicy krwi można wykonać podczas dowolnego dnia cyklu miesięcznego kobiety, a do uzyskania wiarygodnego wyniku kobieta nie musi pozostawać na czczo.

Należy jednak pamiętać, że badanie to nie jest wykonywane rutynowo i często popularne laboratoria nie mają go w swojej ofercie.

Najczęściej badanie stężenia AMH wykonuje się u kobiet leczących się w klinikach leczenia bezpłodności, więc to właśnie tam należy się udać aby badanie wykonać.

Przebieg badania AMH

Stężenie hormonu antymüllerowskiego oznacza się w surowicy krwi żylnej. Po zdezynfekowaniu skóry w okolicy dołu łokciowego, sterylną, jednorazową igłą pobiera się krew żylną z żyły łokciowej.

Po wyjęciu igły miejsce wkłucia należy uciskać sterylnym gazikiem przez minimum 10 minut i nie podnosić kończyny górnej do góry, zapobiegnie to powstaniu nieestetycznego siniaka.

Pełny koszt badania ponosi pacjentka i w zależności od laboratorium ceny oscylują w okolicach 150zł. Na wyniki należy cierpliwie czekać ok. 2 tygodnie i koniecznie skonsultować je z lekarzem ginekologiem.

Badanie AMH - normy i interpretacja

Stężenie hormonu powyżej 3,0 ng/ml oznacza wysoki poziom AMH. Może on świadczyć o zaburzeniach endokrynologicznych, takich jak zespół policystycznych jajników (ang. Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) lub o występowaniu guza jajnika zbudowanego z komórek ziarnistych.

Wynik należy skonsultować z lekarzem ginekologiem, jednak na jego podstawie nie można zdiagnozować żadnej jednostki chorobowej, niezbędne jest poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe i inne, dokładniejsze badania laboratoryjne.

Stężenie hormonu pomiędzy 3,0 a 1,0 ng/ml oznacza prawidłowy poziom AMH dla kobiet w wieku rozrodczym.

Stężenie hormonu poniżej 1,0 ng/ml oznacza niski poziom AMH. Fizjologicznie występuje u kobiet w okresie pomenopauzalnym, jednak może świadczyć także o przedwczesnym wygasaniu czynności jajników. Jeżeli wynik dotyczy kobiety w młodszym wieku, niezbędna jest konsultacja ginekologiczna i wykonanie dalszej diagnostyki.