Testosteron (hormon) - działanie i rola w organizmie

Testosteron to najważniejszy męski hormon płciowy. Jednak kobiety też nie mogą bez niego żyć. Działanie testosteronu jest wielokierunkowe i służy obu płciom, choć w nieco inny sposób. To właśnie ten hormon odpowiada za duże mięśnie, głęboki głos, ale także za poziom agresji.

Spis treści

1. Testosteron - rola w organizmie mężczyzn
2. Testosteron - poziom testosteronu spada z roku na rok
3. Testosteron - poziom testosteronu w ciągu dnia
4. Testosteron - rola w organizmie kobiet
5. Testosteron jako lek

Testosteron to najważniejszy męski hormon płciowy. U mężczyzn testosteron wytwarzają jądra. Testosteron u kobiet w niewielkich ilościach produkują jajniki, kora nadnerczy, a podczas ciąży łożysko. Testosteron jest hormonem androgenicznym, czyli odpowiada za męskie cechy organizmu (z greckiego androgen to „czyniący mężczyznę”).

Dziś wiadomo, że testosteron potrafi o wiele więcej. Gdy – niezależnie od płci – jest go za mało lub za dużo, pojawiają się kłopoty. O tym, ile hormonu potrzebuje nasz organizm, decyduje centrum dowodzenia, czyli przysadka mózgowa kontrolowana przez podwzgórze.

Jeżeli jest go zbyt mało, przysadka zaczyna wydzielać tzw. hormon stymulujący, który pobudzi jądra lub jajniki do pracy. Z jąder i jajników testosteron przekazywany jest do krwi, gdzie łączy się z białkiem SHBG (Sex Hormone Binding Globuline).

Po tym połączeniu 90 proc. testosteronu staje się nieaktywne. Pozostałe 10 proc. wędruje do poszczególnych komórek, by decydować o zdrowiu i samopoczuciu.

Testosteron - rola w organizmie mężczyzn

U mężczyzn testosteron jest produkowany już od 9 tygodnia życia wewnątrzmacicznego. Około 95 proc. testosteronu wytwarzane jest przez komórki miąższowe jąder (komórki Leydiga), pozostała część powstaje w nadnerczach. Jakie funkcje pełni testosteron u mężczyzn? Testosteron odpowiada za:

• rozwój męskich narządów płciowych oraz podtrzymywanie ich funkcji w życiu dorosłym - pod jego wpływem następuje rozwój jąder, pecherzyków nasiennych, moszny, gruczołu krokowego, prącia
• inicjację seksualną
• przebieg spermatogenezy (produkcji spermy)
• rozwój męskiego typu owłosienia
• odpowiednie ustawienie strun głosowych
• rozkład tkanki tłuszczowej
• stymulacja i utrzymanie funkcji seksualnych oraz kształtowanie się męskiego profilu behawioralnego
• ma działanie anaboliczne wyrażające się m.in. wpływem na przyrost masy mięśniowej w wyniku przerostu komórek mięśniowych bez zwiększenia ich ilości
• stymulowanie wzrostu kości długich poprzez synergistyczne działanie z hormonem wzrostu
• zwiększenie produkcji czynników krzepnięcia, lipazy, kwasu sjalowego, alfa1 antytrypsyny i haptoglobiny
• zmniejszanie stężenia SHBG, transferyny i fibrynogenu
• indukowanie spadku cholesterolu HDL
• proliferację (namnażanie się) tkanki kostnej
• stymulowanie produkcji erytropoetyny
• modulowanie komórkowej i odpowiedzi układu odpornościowego

Testosteron odgrywa zasadniczą rolę w pobudzaniu i utrzymaniu funkcji seksualnych mężczyzny.

Testosteron - poziom testosteronu spada z roku na rok

Jądra dorosłego mężczyzny wytwarzają dziennie ok. 4–7 mg testosteronu, ale jego stężenie waha się zależnie od emocji, stanu zdrowia.

Norma to 2,2–9,8 ng (nanograma)/ml krwi. Aż do 25.–30. roku życia poziom testosteronu u mężczyzny utrzymuje się na wysokim poziomie.

Później stopniowo się obniża. Między 20. a 80. rokiem życia spada o ponad 50 proc. O tym, jak szybko proces ten postępuję, decyduje stan zdrowia, styl życia, sposób odżywiania.

Na niedobór testosteronu mężczyźni reagują indywidualnie. Jedni tego nie zauważają, u innych pojawiają się dolegliwości, które można by porównać do tych odczuwanych przez kobiety w okresie klimakterium.

Zmniejszenie ilości testosteronu może być także skutkiem długo utrzymującego się stresu, nadużywania alkoholu, palenia papierosów. Wiadomo też, że sprzyjają temu niektóre choroby: miażdżyca, cukrzyca czy schorzenia jąder.

Gdy tego hormonu jest za mało, sylwetka mężczyzny nabiera kobiecych kształtów – biodra się zaokrąglają, zarysowuje się brzuch i piersi. Rzednie owłosienie, jądra się zmniejszają.

Spada, a niekiedy zupełnie zanika zainteresowanie seksem. Pojawia się nieuzasadnione zmęczenie, niska samoocena, apatia.

Testosteron - poziom testosteronu w ciągu dnia

Od 8 rano do południa poziom testosteronu u mężczyzny utrzymuje się na najwyższym poziomie. Rozpiera go wiec energia, nie brakuje mu pewności siebie, jest w szczytowej formie dzięki doskonałej koordynacji wszystkich zmysłów.

Jest przedsiębiorczy, ale też skłonny do kłótni i... bardzo złakniony seksu. Nagromadzony testosteron zwiększą chęć do współżycia.

Miedzy godziną 13. a 17. poziom testosteronu spada. To najlepszy czas na prace zespołowe, bo mężczyzna jest ciągle w dobrym nastroju.

To także dobry moment na trudne rozmowy. Gdy mężczyzna pozbędzie się nadmiaru energii, łatwiej się z nim dogadać, bo jest bardziej spolegliwy, ujawnia dobre emocje.

Testosteron - rola w organizmie kobiet

Fizjologiczne znaczenie androgenów u kobiet, w tym także testosteronu, jest trudne do ustalenia a ich działanie jest głownie związane z wpływem na metabolizm tkanki kostnej, nastrój i poziom libido.

U kobiet około 50 proc. testosteronu powstaje obwodowo. Proces obwodowego wytwarzania testosteronu z androstendionu odbywa się głównie w obrębie wątroby, tkanki tłuszczowej i skóry. Natomiast reszta mniej więcej w połowie jest wytwarzana w obrębie jajników i w warstwie siatkowatej kory nadnerczy.

Całkowita dzienne produkcja testosteronu wynosi około 100-400 mikrogramów. Ilość testosteronu zmienia się u kobiet wraz z przebiegiem cyklu miesięcznego osiągając najniższe stężenie we wczesnej fazie folikularnej.

W aspekcie zmian dobowych jego najwyższe stężenie we krwi obwodowej możemy obserwować we wczesnych godzinach porannych.

W okresie pomiędzy 20. a 40-45. rokiem życia dochodzi do 50 proc. spadku stężenia testosteronu we krwi, a obserwowana zależność dotyczy zarówno frakcji wolnej, jak i związanej hormonu.

Testosteron jako lek

Testosteron można podawać także zewnętrznie, jako lek. Domięśniowo stosuje się estry testosteronu: heptanian, propionian, cypionian. Testosteron można podawać przezskórnie w postaci żelu, przez skórę się wchłania 9–14 proc. podanej dawki, stężenie osoczowe wzrasta powoli, osiągając równowagę przed 2. dobą.

Wskazaniami do zewnętrznego stosowania testosteronu u mężczyzn są:

• pierwotny i wtórny hipogonadyzm męski
• opóźnione dojrzewanie u chłopców
• eunuchoidyzm
• zespoły pokastracyjne
• impotencja z niedoboru testosteronu
• zaburzenia okresu przekwitania u mężczyzn
• zaburzenia spermatogenezy

U zdrowych mężczyzn testosteron podawany z zewnątrz powoduje zahamowanie wydzielania hormonu LH, co wtórnie prowadzi do hamowania wydzielania endogennego testosteronu. W dużych dawkach hamuje także wydzielanie hormonu FSH, powodując zahamowanie spermatogenezy.

U kobiet zastosowanie jest ograniczone. Wyjątkowo może być stosowany w zaburzeniach związanych z hiperestrogenizmem.

U kobiet testosteron podawany zewnętrznie działa antagonistycznie w stosunku do estrogenów, zmniejsza nadmierne krwawienie, bolesne obrzęki piersi przed menstruacją, hamuje wydzielanie gonadotropin z przysadki, laktację, a także powstawanie przerzutów w raku piersi.

Źródło:

1. Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Drews, Metabolizm i funkcje testosteronu w organizmie człowieka.

W artykule wykorzystano materiały Anny Jarosz z miesięcznika "Zdrowie"

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

Monika Majewska