Zapalenie wsierdzia w wieku starszym

Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) to groźna choroba, która u osób starszych występuje częściej, może powodować wystąpienie innych objawów, odmienne jest także postępowanie i rokowanie u seniorów. Warto dowiedzieć się, jakie dokładnie są to odrębności oraz z czego wynikają.

Spis treści

1. Objawy i diagnostyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia
2. Diagnostyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia
3. Leczenie i profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Infekcyjne zapalenie wsierdzia to choroba rozwijająca się na skutek zakażenia wsierdzia, czyli błony wyściełającej wnętrze serca i zastawek, a także materiałów wszczepionych (np. sztucznych zastawek czy elektrod stymulatorów). Do rozwoju infekcji predysponuje wiele czynników, wśród nich:

• przebycie choroby reumatycznej
• wady zastawkowe
• obecność materiałów obcych

Wszystkie one w różnym mechanizmie stanowią podstawę do "przyczepiania" się bakterii, a to bezpośrednio wywołuje chorobę.

Oczywiście, również zaburzenia odporności zwiększają ryzyko zachorowania.

Jak łatwo się domyślić, występowanie wspomnianych wyżej czynników częściej zdarza się u osób starszych, które są zwykle "bardziej schorowane".

Prowadzi to do sytuacji, w której najwięcej chorych na IZW ma powyżej 70 lat, a ponad połowa przypadków zapalenia wsierdzia występuje po 60. roku życia.

Osoby takie mają zwykle wiele chorób układu krążenia: wady zastawkowe, chorobę niedokrwienną serca, zaburzenia rytmu, ich występowanie nierzadko wiąże się z koniecznością wykonania operacji kardiochirurgicznych, wszczepień stymulatorów i wielu innych zabiegów, z których niektóre predysponują do zapalenia wsierdzia.

W ostatnim czasie obserwuje się ponadto większą ilość IZW związanego ze zmianami zwyrodnieniowymi zastawek, które występują głównie u seniorów, np. szczególnie często występujące zwężenie zastawki aortalnej.

Ponadto zauważono, że inne choroby, niezwiązane z układem krążenia, także zwiększają ryzyko wystąpienia zapalenia wsierdzia, są nimi:

• cukrzyca
• nowotwory układu moczowego
• nowotwory przewodu pokarmowego

Oczywistym jest, że dotykają one przeważnie seniorów.

Objawy i diagnostyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Symptomy IZW są bardzo nietypowe i występują w wielu innych chorobach, są to:

• wysoka gorączka
• dreszcze
• długotrwały stan podgorączkowy
• nadmierne pocenie
• ogólne osłabienie
• chudnięcie
• bóle stawów

Oczywiście mogą występować wszystkie lub tylko niektóre z nich. Rzadziej spotykanymi i mniej charakterystycznymi objawami są:

• niedowłady
• zmiana zachowania
• bóle brzucha
• zaburzenia widzenia
• bóle w klatce piersiowej
• zmiany skórne
• często powtarzające się zapalenia płuc

Niekiedy obserwowane są także odchylenia w badaniu lekarskim, np. nowo stwierdzone szmery nad sercem będące przejawem uszkodzenia zastawki.

U osób starszych szczególnie często objawy IZW są niecharakterystyczne, przez co przypisuje się je innym schorzeniom.

U seniorów zapalenie wsierdzia dość często powoduje objawy takie jak depresja, porażenie czy omamy, bardzo rzadko wiąże się je z IZW i przyczyny poszukuje się w schorzeniach neurologicznych.

Czytaj też:Zaburzenia psychiczne u osób starszych

Diagnostyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Diagnostyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia obejmuje szereg badań, przede wszystkim echokardiografię - badanie przezklatkowe, a jeśli jest to niezbędne również przezprzełykowe. Wykonanie tego badania jest kluczowe w trafnym postawieniu diagnozy, ale także niezbędne, aby ocenić czy infekcja obejmuje zastawki, czy ich działanie jest uszkodzone przez bakterie oraz jak zaawansowana jest choroba.

W przypadku diagnostyki echokardiograficznej jest ona także utrudniona u osób starszych, wynika to z jednej strony z powszechnie występujących zmian degeneracyjnych zastawek, co utrudnia właściwą interpretację obrazu echokardiograficznego. Kolejnym czynnikiem wpływającym na tę ocenę są choroby płuc czy obecność materiałów wewnątrz serca (zastawek, elektrod).

Kolejnymi badaniami wykonywanymi w przypadku podejrzenia IZW są:

• posiew krwi, w którym można wykryć i zidentyfikować bakterię odpowiedzialną za chorobę, a w związku z tym odpowiednio dobrać antybiotykoterapię
• badania laboratoryjne: markery zapalenia (podwyższone), morfologia krwi obwodowej (przede wszystkim zwiększenie ilości białych krwinek)
• RTG klatki piersiowej w przypadku podejrzenia towarzyszącego zapalenia płuc
• tomografia komputerowa, nie jest niezbędna, ale może potwierdzić zmiany obserwowane w echokardiografii

Leczenie i profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Leczenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia opiera się na dożylnym podawaniu antybiotyków, terapia trwa zwykle kilka tygodni, a jej długość zależy od rodzaju patogenu oraz podłoża choroby.

Odpowiednie dobranie leczenia jest szczególnie trudne u osób starszych, wynika to z jednej strony z konieczności zastosowania antybiotyków, na który bakterie są wrażliwe, ale także z uwzględnienia mogącej występować niewydolności nerek czy niewydolności wątroby i wiążącymi się z tym przeciwwskazaniami do stosowania wielu leków.

Kolejną metodą leczenia jest leczenie inwazyjne, zabiegowe. Operację wykonuje się, jeśli uszkodzenie zastawki znacznie upośledza jej funkcję oraz jeśli antybiotykoterapia jest nieskuteczna. W przypadku infekcji związanej z wszczepionym urządzeniem (stymulatorem), najczęściej konieczne jest jego usunięcie.

Znane są czynniki szczególnie silnie zwiększające ryzyko infekcyjnego zapalenia wsierdzia, są to:

• obecność sztucznej zastawki
• przebyte zapalenie wsierdzia
• wrodzona, tak zwana sinicza, wada serca

W takich przypadkach konieczna jest profilaktyczne podawanie antybiotyków przed zabiegami stomatologicznymi.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

lek. Maciej Grymuza