Profilaktyka psychogeriatryczna - na czym polega i czemu służy?

Profilaktyka psychogeriatryczna to nowa dziedzina medycyny, która skupia się wokół zapobiegania problemom psychiatrycznym wśród seniorów. Część oddziaływań, które mogą niwelować zagrożenie tego rodzaju zaburzeniami u starszych pacjentów może wręcz zaskakiwać - okazuje się, że znaczną rolę w profilaktyce psychogeriatrycznej odgrywa rodzina seniora, jak i podejmowana przez niego aktywność fizyczna.

Spis treści

1. Profilaktyka psychogeriatryczna - zadania
2. Profilaktyka psychogeriatryczna - rola rodziny
3. Profilaktyka psychogeriatryczna - leczenie chorób przewlekłych
4. Profilaktyka psychogeriatryczna - rola aktywności fizycznej

Profilaktyka psychiatryczna, tak jak i psychiatria wieku podeszłego, której jest częścią, w związku ze starzeniem się społeczeństw, będzie odgrywała coraz większą rolę. 

Tak jak ogólnie w całej medycynie, tak i w psychiatrii wieku podeszłego ważne jest nie tylko leczenie zaliczanych do niej problemów, ale i próby zapobiegania ich występowaniu. Obecnie zauważalny staje się wzrost zainteresowania profilaktyką psychiatryczną, której celem jest właśnie zniwelowanie ryzyka tego, że u seniora w ogóle rozwiną się jakieś zaburzenia psychiczne.

Profilaktyka psychogeriatryczna - zadania

U ludzi starszych spotykane bywają bardzo różne problemy natury psychiatrycznej - cierpieć oni mogą w końcu na schizofrenię, jak i na chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD) czy na zaburzenia schizoafektywne.

Tego rodzaju jednostkom zapobiegać jest raczej ciężko, na ryzyko innych jednak zaburzeń psychicznych, które również spotykane bywają wśród starszych pacjentów, jak najbardziej można już w pewien wpływać.

Mowa tutaj chociażby o zaburzeniach nastroju (takich jak depresja), zaburzeniach lękowych (takich jak m.in. zespół lęku uogólnionego). Oprócz tego działania profilaktyczne mogą niwelować ryzyko schorzeń z zakresu pogranicza psychiatrii i neurologii, którymi są zaburzenia otępienne.

Profilaktyka psychogeriatryczna - rola rodziny

Tak naprawdę wyjątkowo dużą rolą w profilaktyce psychogeriatrycznej odgrywa to, jakie są relacje seniora z jego rodziną. Te bowiem starsze osoby, które mają regularny kontakt ze swoimi bliskimi, na takie problemy, jak depresja czy nerwice, zapadają zwyczajnie rzadziej.

Sytuacja jest natomiast zupełnie inna wtedy, kiedy pacjent w podeszłym wieku jest osamotniony - z wiekiem pogarszać się może jego zdolność do samodzielnego funkcjonowania, ponadto może on czuć się odizolowany od społeczeństwa. Takie zjawiska dla psychiki żadnego człowieka, a w szczególności już właśnie dla psychiki seniora, korzystne nie są.

Czytaj też: Opieka nad starszą osobą: jak rozmawiać ze starszymi rodzicami?

Poczucie osamotnienia zwiększa ryzyko obniżenia nastroju, jak i pojawiania się różnego natężenia lęku u starszych pacjentów.

Podkreślić tutaj należy to, że zaburzenia psychiczne pojawiać się mogą nie tylko u osamotnionych seniorów, ale również i u tych, którzy mają regularne wsparcie ze strony swojej rodziny.

Ze względu na taką możliwość starszego człowieka trzeba po prostu obserwować i w sytuacji, gdy rodzina zaobserwuje u niego jakieś niepokojące symptomy - np. spadek energii i motywacji do działania, obniżenie nastroju, zaburzenia snu czy brak apetytu - jej członkowie powinni jak najwcześniej nakłaniać go do odwiedzenia specjalisty.

Czytaj też: Zaburzenia psychiczne u osób starszych

Im bowiem na wcześniejszym etapie rozwoju zaburzeń psychicznych zostaną wdrożone oddziaływania lecznicze, tym większe szanse na jak najszybsze ich wyleczenie.

Profilaktyka psychogeriatryczna - leczenie chorób przewlekłych

Od dawna mówi się o tym, że ludzkie soma i psyche są ze sobą bezpośrednio połączone, nadal jednak dość często wielu ludziom - i to nawet lekarzom - zdarza się o tej zależności zapominać.

Wśród różnych czynników ryzyka rozmaitych zaburzeń psychicznych wymienia się m.in. choroby somatyczne, zwłaszcza te o przewlekłym charakterze. Zwiększać ryzyko wystąpienia tychże jednostek może zarówno cukrzyca, jak i przewlekła niewydolność serca czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Różnego typu zaburzenia psychiczne rozwijają się ze zwiększoną częstością u pacjentów cierpiących na jakieś choroby nowotworowe.

Nie trzeba tutaj chyba nikogo przekonywać, że choroby somatyczne u seniorów nie są rzadkie, co więcej, dość często u jednego pacjenta współistnieje jednocześnie kilka różnych schorzeń.

Już samo wystąpienie przewlekłej, nieuleczalnej w zasadzie choroby, nasila ryzyko zaburzeń psychicznych, ryzyko to rośnie zaś dramatycznie wtedy, kiedy choroba jest źle kontrolowana (np. u pacjenta często pojawiają się jej zaostrzenia).

W ramach profilaktyki psychogeriatrycznej zdecydowanie należy więc dbać zarówno o wykrywanie wszelkich schorzeń somatycznych u seniorów, jak i o ich właściwe, dające optymalne rezultaty, leczenie.

Czytaj też: Lista chorób psychosomatycznych (chicagowska siódemka). O wpływie emocji na zdrowie

Profilaktyka psychogeriatryczna - rola aktywności fizycznej

Wśród oddziaływań zaliczanych do profilaktyki psychogeriatrycznej wymienia się również dbałość o to, aby seniorzy zdecydowanie nie rezygnowali z wysiłku fizycznego. Polecać im można różne aktywności - dobroczynne efekty przynosić może jazda na rowerze, pływanie, nordic walking, ale i po prostu zwyczajne spacerowanie.

Czytaj też: Ogólnorozwojowy trening zdrowotny dla seniorów

Ruch wywiera wiele korzystnych działań - pobudza on krążenie krwi w organizmie. Oprócz tego podczas różnorakich ćwiczeń wydzielane są endorfiny. Określane one są mianem hormonów szczęścia, ponieważ pozytywnie wpływają na ludzki nastrój - to właśnie dzięki endorfinom w trakcie, ale i przez pewien czas już po wysiłku człowiek czuje się po prostu lepiej.

Czytaj też: Seniorzy aktywni (nie tylko) od święta

Istnieją ponadto doniesienia o tym, że regularna aktywność fizyczna niwelować może ryzyko rozwoju różnych zaburzeń psychicznych – takowe wzmianki dotyczą m.in. związku pomiędzy ruchem a mniejszym ryzykiem depresji czy nawet i zaburzeń otępiennych.