Dom opieki dla seniora - jak wybrać?

Dom opieki dla seniora coraz częściej staje się jedyną opcją na zapewnienie bliskim godnej i bezpiecznej starości. Polskie prawo stanowi, że osobie samotnej, która z powodu wieku czy choroby wymaga pomocy, przysługują usługi opiekuńcze. Z prognoz demograficznych wynika, że takich osób będzie przybywało. Na co mogą liczyć ze strony instytucji opieki społecznej, a co zapewnia im rynek prywatnych usług medycznych? Jak wybrać dom opieki dla seniora?

Spis treści

1. Dom opieki dla seniora - domy pomocy społecznej
2. Dom opieki dla seniora - ośrodki prywatne
3. Dom opieki dla seniora - państwowy czy prywatny?
4. Dom opieki dla seniora - alternatywy

Dom opieki dla seniora z biegiem lat będzie coraz bardziej uczęszczaną instytucją. Demografowie prognozują, że w roku 2030 ponad połowa gospodarstw będzie prowadzona przez osoby powyżej 65. roku życia. Już dziś coraz częściej to zdani na siebie seniorzy single, pozbawieni wsparcia najbliższej rodziny. To zjawisko będzie narastać, bo młodzi masowo wyjeżdżają z rodzinnych stron w poszukiwaniu pracy, co utrudnia opiekę nad wiekowymi rodzicami.

Zapotrzebowanie na profesjonalną opiekę dla seniorów, którzy nie mogą już funkcjonować samodzielnie, widać w statystykach: ogólna liczba starszych osób, kierowanych do domów pomocy społecznej wzrosła w skali kraju o ok. 25% w ciągu pięciu lat.

W latach 2011-2014 wydatki gmin na utrzymanie domów pomocy wzrosły w całej Polsce z 680 mln zł do ponad 1 mld zł. Z uwagi na stale rosnące potrzeby coraz większa jest również popularność prywatnych placówek opieki. Korzysta z nich 14 tys. z 80 tys. seniorów ob-jętych całodobową opieką. W niedalekiej przyszłości z domów opieki będzie korzystać ok. 7% polskich seniorów.

Dom opieki dla seniora - domy pomocy społecznej

To placówki finansowane przez samorządy. Przeznaczone są dla osób na tyle zdrowych, że nie jest konieczne kierowanie ich do specjalistycznych placówek leczniczych. Domy opieki zapewniają zaspokojenie elementarnych potrzeb bytowych: miejsce zamieszkania, wyżywienie, ubranie, a także utrzymanie czystości oraz pielęgnację. Udzielają pomocy w załatwieniu spraw osobistych, dbają o podnoszenie sprawności i aktywizację mieszkańców przez terapię zajęciową, zajęcia kulturalne itp.

Jak wynika z raportu NIK opublikowanego wiosną 2016 r., nie ma większego problemu z uzyskaniem miejsca w domach pomocy społecznej – otrzymało je 90% osób wnioskujących. Dłuższego okresu oczekiwania (do kilku miesięcy) można się spodziewać jedynie w większych miastach. Brakuje natomiast miejsc w zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL), do których kieruje się osoby wymagające specjalistycznej opieki medycznej. Zainteresowanie nimi jest większe niż miejscami w DPS-ach, lecz nie wynika to wcale z tak złego stanu zdrowia polskich seniorów, ale z różnicy w finansowaniu.

Rachunki za opiekę w zakładach opiekuńczo-leczniczych niemal w całości pokrywa NFZ, a w domach pomocy – pensjonariusz, jego rodzina i gmina (opłata za pobyt pobierana jest w zależności od dochodów w rodzinie, zwykle nie przekracza 70% dochodów pensjonariusza – resztę dopłaca gmina). W konsekwencji ze względów finansowych rodzina często stara się o umieszczenie bliskiej osoby w ZOL, a nie w domu pomocy. Rozwiązanie to jest korzystne także dla gmin, które w tym wypadku nie ponoszą żadnych kosztów.

Czytaj też: Domy opieki - jak znaleźć spokojną przystań dla seniora?

Wydatki na opiekę socjalną nad osobami starszymi w Polsce (0,25% PKB) są niższe niż w innych państwach Unii Euro-pejskiej. Np. w Szwecji wynoszą 2,7% PKB, w Norwegii 1,8% PKB. Średnia dla państw UE kształtuje się na poziomie ok. 0,5% PKB

Czytaj też: Idealny dom opieki

Dom opieki dla seniora - ośrodki prywatne

Jak wynika z raportu firmy badawczej PMR, w ciągu najbliższych sześciu lat rynek prywatnej opieki zdrowotnej będzie rozwijał się w tempie ok. 7% rocznie; w 2017 r. jego wartość może osiągnąć poziom 45,9 mld zł. To nie dziwi – prywatne usługi medyczne, odpowiadając na rosnący popyt, wypełniły lukę, którą stworzyła niedomagająca publiczna służba zdrowia. Dotyczy to też do-mów opieki – w latach 2011-2014 liczba placówek prywatnych wzrosła ze 196 do 358.

Co ciekawe, ten segment rynku wzbudza coraz większe zainteresowanie deweloperów, funduszy emerytalnych, domów maklerskich; z uwagi na perspektywy rozwoju uchodzi za solidną inwestycję, która może wygenerować stopę zwrotu w postaci nawet dwucyfrowych zysków.

Dom opieki dla seniora - państwowy czy prywatny?

Skoro nie jest już problemem umieszczenie seniora w państwowym domu pomocy społecznej, to dlaczego prywatne domy opieki cieszą się rosnącym powodzeniem? Po pierwsze, dlatego że prywatna placówka może przyjąć potrzebującego niemal natychmiast, nie są wymagane skomplikowane procedury postępowania administracyjnego tak jak w publicznych DPS-ach.

Drugim powodem może być... konkurencyjność cenowa. Prywatne domy opieki muszą wprawdzie spełniać określone standardy, ale wymogi wobec nich są niższe niż w placówkach publicznych. Niepubliczne domy opieki nie muszą np. stosować ustawowych norm zatrudnienia i kwalifikacji personelu, mogą więc oszczędzić na kosztach i świadczyć usługi taniej.

Z drugiej strony, osoby o wyższych wymaganiach i zasobniejszym portfelu mogą wybrać prywatną placówkę, która za większe pieniądze oferuje więcej: indywidualnie dopasowaną dietę, zajęcia rehabilitacyjne i rozwijające zainteresowania, w razie potrzeby intensywną opiekę medyczną, dostęp do internetu, imprezy kulturalne i integracyjne, możliwość zabrania z sobą zwierzęcia.

Większość takich domów opieki może zorganizować szybką konsultację specjalisty, co pozwala ominąć kolejki w publicznej służbie zdrowia. Niektóre mają specjalistyczne oddziały dla osób z zaburzeniami psychicznymi i chorobami otępiennymi – miejsc dla takich pensjonariuszy zaś ciągle brakuje w publicznych domach opieki.

Niepubliczne mają też większe możliwości elastycznego dostosowywania się do potrzeb pacjentów, w tym np. ofertę pobytów krótkoterminowych (np. na czas nieobecności stałego opiekuna lub rehabilitacji po operacji).

Dom opieki dla seniora - alternatywy

Badania wykazały, że najskuteczniejszą formą opieki nad osobami starszymi jest pomoc środowiskowa – nie wymaga wyrwania seniora ze środowiska i warunków, do których przywykł. Tym, którzy potrzebują jedynie wsparcia w codziennym życiu, ośrodki pomocy społecznej oferują usługi, świadczone w ich miejscach zamieszkania. Są czterokrotnie tańsze niż pobyt w domu opieki.

W 2014 r. z usług opiekuńczych w skali kraju korzystało blisko 89 tys. osób. Wydatki na te świadczenia wyniosły ponad 385 mln zł. To – obok DPS-ów – najczęściej świadczona przez samorządy forma opieki nad seniorami.

Czytaj też: Opieka nad starszą osobą: jak rozmawiać ze starszymi rodzicami?

Alternatywą dla tradycyjnych domów pomocy społecznej są także: domy dziennego pobytu, mieszkania chronione i rodzinne domy pomocy. Samorządy nie są jednak zainteresowane rozwijaniem tych form wsparcia seniorów.

W latach 2011-2014 liczba domów dziennego pobytu zmniejszyła się z 201 do 194. Są to ośrodki wsparcia, które zapewniają seniorom kilkugodzinną opiekę, w tym posiłki, a także organizują zajęcia ruchowe, artystyczne, edukacyjne itp. Odpłatność uzależniona jest od wysokości posiadanego dochodu.

Ideą mieszkań chronionych jest stworzenie przestrzeni mieszkalnej z indywidualnie wydzielonymi mieszkaniami, których lokatorzy żyją względnie samodzielnie i według swojego rytmu, ale mają zapewnione wsparcie profesjonalnych terapeutów, psychologów, pedagogów i pracowników socjalnych.

Według statystyk przyznawane są sporadycznie – w Polsce na koniec 2013 r. było zaledwie 637 takich mieszkań. Rodzinnych domów pomocy w całej Polsce jest tylko 13, a w nich 111 miejsc. Zapewniają całodobową opiekę w warunkach niemal domowych. W domu takim może przebywać od 3 do 8 podopiecznych. Mogą je prowadzić osoby fizyczne albo organizacje pożytku publicznego, np. fundacje; pobyt finansuje częściowo pensjonariusz, częściowo gmina, która dopłaca określoną sumę do każdego mieszkańca.

Miesięcznik "Zdrowie"