Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w wieku podeszłym

Choroby sercowo-naczyniowe, w tym choroba wieńcowa, udary mózgu, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, czy miażdżyca tętnic występują bardzo często u osób w podeszłym wieku. Szacuje się, że co najmniej 3/4 pacjentów po 60. roku życia ma jedno z wymienionych schorzeń. Większość czynników ryzyka tych chorób można zmienić, a przez to zmniejszyć na narażenie nie i prawdopodobieństwo wystąpienia choroby serca. Warto dowiedzieć się, które czynniki ryzyka występują częściej u osób starszych oraz jak je zredukować.

Spis treści

1. Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca
2. Choroba niedokrwienna serca - profilaktyka
3. Czynniki ryzyka innych chorób układu sercowo-naczyniowego

Narażenie na choroby sercowo-naczyniowe w wieku starszym związane jest nie tylko z samym wiekiem, ale także innymi schorzeniami, czy niewłaściwymi nawykami.

Dlatego też kluczowe jest porzucenie złych zachowań, przede wszystkim palenia papierosów u osób starszych. Duże korzyści przynosi także wprowadzenie odpowiedniej diety (np. diety śródziemnomorskiej) oraz regularna aktywność fizyczna w zakresie swoich możliwości.

Warto także pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych, o doborze których najlepiej zadecyduje lekarz. Choroby sercowo-naczyniowe oraz obecność ich czynników ryzyka może spowodować pogorszenie funkcjonowania i ograniczenie sprawności w codziennym życiu, dlatego tak ważne jest dbanie o swoje zdrowie również w starszym wieku.

Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) spowodowana jest zwężeniem tętnic dostarczających krew do mięśnia sercowego, co najczęściej wynika z miażdżycy, a prowadzi do zmniejszenia ilości docierającego do serca tlenu i składników odżywczych. Udowodniono, że jej wystąpieniu sprzyjają pewne okoliczności i inne choroby, są to tak zwane czynniki ryzyka.

Można je podzielić na niemodyfikowane i modyfikowalne. Na te drugie mamy wpływ i jesteśmy w stanie wpływać na ich występowanie. Wymaga to jednak wysiłku, zmiany swoich nawyków i przyzwyczajeń, co w starszym wieku może nie być łatwe, ale sercu na pewno przyniesie korzyść.

Są to:

• nieprawidłowa dieta – duża zawartość cukrów prostych (słodyczy) i tłuszczy zwierzęcych bardzo sprzyja podwyższonym wartościom cholesterolu, co przekłada się na występowanie choroby wieńcowej,
• palenie papierosów ma bardzo silny niekorzystny wpływ na układ krążenia. Z uwagi na większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca, szczególnie ważne jest rzucenie palenia u osób starszych,
• mała aktywność fizyczna, niestety dotycząca wielu seniorów. Ten aspekt życia łatwo jest zmienić – swoją aktywność rozpocząć od wysiłków na miarę możliwości, np. spacerów, a z czasem podejmować coraz większe wysiłki – jazda na rowerze, nordic walking,
• nadciśnienie tętnicze – choroba występująca powszechnie u osób starszych, stwierdza się je u 2/3 pacjentów po 65. roku życia. Najczęściej nie powoduje ona żadnych objawów, ale może doprowadzić do groźnych konsekwencji – jest czynnikiem ryzyka nie tylko choroby wieńcowej, ale także udaru mózgu. Aby zmniejszyć ryzyko związane z nadciśnieniem tętniczym, konieczne jest regularne kontrolowanie ciśnienia, leczenie i utrzymywanie wartości ciśnień poniżej 140/80mmHg.
• cukrzyca – również częsta choroba seniorów, wiąże się ona bezpośrednio z otyłością. Prawidłowa kontrola glikemii, „cukru” znacznie zmniejsza ryzyko związane z tą chorobą.
• nadwaga i otyłość, w jej zwalczeniu pomagają odpowiednia dieta oraz wysiłek fizyczny,
• nieprawidłowy cholesterol LDL, HDL i trójglicerydy, które oczywiście wymagają odpowiedniej terapii i utrzymywania prawidłowych wartości – przy pomocy diety oraz tabletek.

Wiek sam w sobie również jest czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby serca, pozostałe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych są stałe, niezależnie od wieku. Należy jednak pamiętać o tym, że wraz z wiekiem te czynniki ryzyka „kumulują się”, częstość występowania każdego czynnika ryzyka zwiększa się z wiekiem. Wynika to z faktu, że przez całe życie narażeni jesteśmy z jednej strony na nieprawidłowy tryb życia (palenie, czy brak aktywności fizycznej), ale również na występowanie wielu chorób, np. nadciśnienia czy cukrzycy.

Czytaj też:Objawy chorób sercaJakie badania kardiologiczne przeprowadza się w chorobach serca?

Choroba niedokrwienna serca - profilaktyka

U osób w starszym wieku kluczowe jest odpowiednie leczenie wszystkich chorób, w tym nadciśnienia i cukrzycy, ponieważ dzięki temu można zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Ponadto warto regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze, poziom glikemii (cukru we krwi), a także wykonywać badania cholesterolu co 1-2 lata. Odnośnie pozostałych badań układu krążenia zadecyduje lekarz rodzinny lub kardiolog, biorąc pod uwagę wszystkie czynniki ryzyka oraz historię choroby każdego indywidualnie.

Czynniki ryzyka innych chorób układu sercowo-naczyniowego

Opisana wyżej „kumulacja” czynników ryzyka dotyczy nie tylko choroby niedokrwiennej serca, ale także innych chorób układu sercowo-naczyniowego.

Wiek, a przez to występowanie innych chorób, w tym częstej w wieku starszym choroby niedokrwiennej serca, jest czynnikiem ryzyka kolejnych schorzeń kardiologicznych, jak np.:

• Migotania przedsionków, do wystąpienia tej arytmii przyczyniają się: wspomniane wcześniej nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe, występowanie choroby niedokrwiennej serca, zespół chorego węzła zatokowego, ale także choroby tarczycy, choroby płuc, cukrzyca, choroby nerek. Wszystkie te schorzenia wstępują częściej u osób starszych, dlatego też samo migotanie przedsionków występuje u nich częściej, szacuje się, że ma je 10% osób po 80 roku życia. Jeśli arytmia ta zostanie zdiagnozowana, wprowadza się leczenie przeciwkrzepliwe (tak zwane rozrzedzające krew), ponieważ migotanie przedsionków wiąże się z ryzykiem wystąpienia udaru mózgu, któremu leki te pozwalają zapobiec.
• Choroby węzła zatokowego, czyli choroby charakteryzującej się nieodpowiednią częstotliwością rytmu serca, zbyt wolnej do bieżących potrzeb. Czynnikami ryzyka występującymi częściej u osób starszych są: choroba niedokrwienna serca, zwyrodnienie związane z procesem starzenia się, zaburzenia elektrolitowe, choroby tarczycy, czy stosowane leki. Leczenie zwykle polega na wszczepieniu stymulatora.
• Wady zastawkowe:

1. Zwężenie zastawki aortalnej, czyli wada polegająca na zmniejszeniu powierzchni ujścia aortalnego utrudniającego wypływ krwi z lewej komory do aorty w czasie skurczu serca. W czasach współczesnych spowodowane przez proces zwyrodnieniowy, czyli „zużycie” zastawki. Obecnie jest to choroba występująca praktycznie wyłącznie u seniorów.
2. Niedomykalność aortalna, w której dochodzi do wstecznego przepływu krwi z aorty do lewej komory wynikającego z niewłaściwego zamknięcia zastawki. Jej wystąpieniu sprzyjają choroby reumatologiczne, ale także zwyrodnienie postępujące z wiekiem.
3. Niedomykalność mitralna polega na wstecznym, nieprawidłowym przepływie krwi z lewej komory do lewego przedsionka, przyczynami szczególnie często występującymi w wieku podeszłym są: zmiany zwyrodnieniowe, zwapnienie zastawki, choroby reumatologiczne, choroba niedokrwienna serca. Ostatnia z wymienionych może powodować tak zwaną niedomykalność wtórną wynikającą ze zmiany budowy (kształtu) lewej komory.
4. Wady zastawki trójdzielnej.

Wszystkie wymienione wyżej choroby serca mogą doprowadzić w konsekwencji do wystąpienia niewydolności serca, która jest ostatecznym stadium wielu schorzeń serca.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Przeczytaj więcej artykułów tego autora

lek. Maciej Grymuza