Choroba zwyrodnieniowa stawów u osób starszych - leczenie

Choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się przede wszystkim bólem i ograniczeniem w codziennym funkcjonowaniu. Często uniemożliwia pracę zawodową lub oddawanie się swemu hobby, tym samym pogarszając jakość życia. Dlatego leczenie trzeba zacząć jak najwcześniej.

Spis treści

1. Choroba zwyrodnieniowa stawów - rozpoznanie
2. Choroba zwyrodnieniowa stawów - sposoby na ból
3. Choroba zwyrodnieniowa stawów - zabiegi rehabilitacyjne
4. Choroba zwyrodnieniowa stawów - naprawa stawu
5. Choroba zwyrodnieniowa stawów - odbudowa chrząstki

Choroba zwyrodnieniowa zaczyna się dyskretnie. Z czasem ból pojawia się podczas noszenia ciężkich przedmiotów, po dłuższym chodzeniu, zaś rano lub po odpoczynku dokucza sztywność stawów. Potrzeba kilkunastu minut, by je rozruszać. W miarę postępu zmian chorobowych staw ulega deformacjom: na brzegach powierzchni stawowych powstają wyrośla kostne (osteofity), dochodzi również do wysięku stawowego na skutek rozwijającego się stanu zapalnego spowodowanego uszkodzeniem powierzchni stawowych. Jednak najbardziej dokuczliwe jest ograniczenie zakresu ruchomości stawów i ból.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - rozpoznanie

Jeśli dolegliwości nie ustępują lub się nasilają, trzeba iść do specjalisty. Ortopeda przeprowadzi wywiad, obejrzy staw i sprawdzi zakres jego ruchomości, a dla potwierdzenia diagnozy zleci wykonanie badania obrazowego (RTG, USG lub rezonans magnetyczny). Gdy podejrzewa zapalną chorobę stawów, np. reumatoidalne zapalenie stawów, konieczne będzie też badanie krwi w tym kierunku. Terapię dobiera się indywidualnie, m.in. w zależności od wieku, nasilenia dolegliwości i zaawansowania zmian. Leczenie obejmuje różne metody terapeutyczne i ma na celu złagodzenie lub usunięcie bólu, utrzymanie funkcji stawów, spowolnienie zmian zwyrodnieniowych. Ważny jest odpowiedni styl życia i zrzucenie zbędnych kilogramów, co również pozwala złagodzić dolegliwości.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - sposoby na ból

W walce z bólem stosuje się paracetamol (zwłaszcza we wczesnym stadium choroby) i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Te ostatnie nie powinny być jednak długo przyjmowane z powodu działań niepożądanych, jak krwawienia z przewodu pokarmowego, uszkodzenie nerek. Można natomiast sięgnąć po stosowane miejscowo maści lub żele zawierające NLPZ.

Bardzo dobre efekty daje wiskosuplementacja – podawanie bezpośrednio do stawu (w formie zastrzyków) kwasu hialuronowego, będącego głównym składnikiem płynu stawowego. Substancja powoduje wzrost lepkości mazi stawowej, dzięki czemu zmniejsza się tarcie w stawie i poprawia się jego ruchomość.

Kwas hialuronowy działa też przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Efektem jest znaczne złagodzenie dolegliwości na dłuższy czas (w zależności od rodzaju preparatu – nawet do roku). Nadal brakuje dowodów na skuteczność doustnych suplementów z chondroityną, kwasem hialuronowym, kolagenem w leczeniu choroby zwyrodnieniowej. Jedynie w przypadku siarczanu glukozaminy wykazano, że może zmniejszać ból stawów i poprawić funkcjonowanie chorych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - zabiegi rehabilitacyjne

Niezbędnym elementem leczenia wszelkich schorzeń reumatycznych są systematyczne ćwiczenia (kinezyterapia), które pozwalają na dłużej zachować sprawność. W zależności od zaawansowania schorzenia lekarz wystawia skierowanie na zajęcia indywidualne lub grupowe. Zestaw ćwiczeń dobrany przez rehabilitanta trzeba też wykonywać w domu.

Gimnastyka zwiększa zakres ruchu w stawie, zmniejsza bolesność i wzmacnia mięśnie odpowiedzialne za jego stabilizację. W przypadku zmian zwyrodnieniowych godne polecenia są też ćwiczenia w basenie, bo woda odciąża stawy.

Czytaj też: 20-minutowy zestaw ćwiczeń w basenie

Uzupełnieniem leczenia są zabiegi fizykoterapeutyczne, jak krioterapia, magnetoterapia, ultradźwięki czy laseroterapia, które rozluźniają mięśnie i działają przeciwbólowo, jednak nie leczą stawu.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - naprawa stawu

Obecnie dynamicznie rozwijają się artroskopowe metody leczenia stawów (chirurgia małoinwazyjna), za pomocą których można operować nie tylko duże stawy, jak kolanowy, ramienny, biodrowy, ale też mniejsze – staw skokowy, łokieć czy nadgarstek.

W przypadku kolana wykonuje się najczęściej dwa małe cięcia skóry. Przez jedno wprowadza się końcówkę toru wizyjnego, co pozwala po napełnieniu jamy stawu solą fizjologiczną widzieć na ekranie dokładnie wszystkie struktury wewnątrz stawowe oraz powierzchnie stawowe. Przez drugie cięcie wprowadza się specjalne narzędzia pozwalające m.in. na usunięcie uszkodzonych fragmentów łąkotek i opracowanie ognisk uszkodzenia chrząstki (np. wykonanie tzw. mikrozłamań).

Czytaj też: Urazy kolana. ODTWARZANIE uszkodzonej ŁĄKOTKI

Obecnie na coraz większą skalę stosuje się nowoczesne techniki naprawy chrząstki (takie jak np. membrany kolagenowe) i łąkotek (nowoczesne narzędzia do szycia łąkotek i implanty mające zastąpić lub stworzyć warunki do odbudowy uszkodzonego fragmentu).

Pod kontrolą artroskopu można też przeprowadzać rekonstrukcje więzadłowe (w przypadku niestabilności stawu), leczenie złamań śródstawowych (by mieć pewność, że optymalnie odtworzona została powierzchnia stawu).

W stawie biodrowym najczęściej wykonuje się artroskopię w przypadku tzw. konfliktu udowo-panewkowego (powtarzającego się nieprawidłowego kontaktowania się brzegu panewki stawu biodrowego z końcem bliższym kości udowej).

Z kilku małych nacięć można usunąć fragment szyjki kości udowej, opracować uszkodzony obrąbek i usunąć konfliktujący fragment stropu panewki stawu.

Taki zabieg daje szanse na znaczne spowolnienie zmian zwyrodnieniowych. Warto wspomnieć o osteotomiach korekcyjnych stosowanych w przypadku zaburzenia koślawości lub szpotawości nóg. Taka sytuacja powoduje duże przeciążenia w tylko jednym przedziale stawu kolanowego, a w konsekwencji dużo szybszy rozwój zmian zwyrodnieniowych w tym ograniczonym obszarze.

Zabieg polegający na przecięciu kości piszczelowej lub udowej (czyli osteotomia) i po korekcji osi kończyny stabilnym zespoleniu implantami przenosi obciążenia na zdrowe przedziały kolana, poprawiając komfort funkcjonowania i odsuwając konieczność wszczepienia endoprotezy na kilka-, kilkanaście lat.

Czytaj też: Staw biodrowy - kiedy potrzebna endoproteza?

Choroba zwyrodnieniowa stawów - odbudowa chrząstki

W leczeniu choroby zwyrodnieniowej od kilku lat wykorzystuje się komórki macierzyste, które pomagają odbudowywać ubytki chrząstki i w określonych warunkach mogą przekształcać się w tkankę chrzęstną i/lub wpływać na tworzenie się blizny chrzęstnej.

W czasie zabiegu zwykle wykorzystuje się komórki pochodzące od pacjenta, poddane procesowi koncentracji. Uzyskaną w ten sposób zawiesinę podaje się bezpośrednio do stawu za pomocą igły lub nasącza się nimi matryce kolagenowe kładzione w lożę opracowanego ubytku chrząstki. Zabiegu nie refunduje NFZ, prywatnie kosztuje kilkanaście tysięcy złotych.

Miesięcznik "Zdrowie"