Żywienie dojelitowe - na czym polega?

Żywienie dojelitowe to forma żywienia, która polega na podawaniu specjalistycznej żywności medycznej bezpośrednio do żołądka lub jelita pacjenta. Żywienie dojelitowe stosuje się u chorych, którzy nie mogą odżywiać się drogą doustną. Jakie są rodzaje żywienia dojelitowego i jak podaje się pokarm do przewodu pokarmowego?

Spis treści

1. Żywienie dojelitowe - co to jest?
2. Żywienie dojelitowe - dla kogo?
3. Żywienie dojelitowe - metody dostarczania pokarmu
4. Żywienie dojelitowe - gdzie?
5. Żywienie dojelitowe - przeciwwskazania

Żywienie dojelitowe - co to jest?

Żywienie dojelitowe to odrębna forma odżywiania pacjenta, w którym specjalistyczna żywność medyczna dostarczana jest za pomocą alternatywnego dostępu, czyli zgłębnika do wybranej części przewodu pokarmowego – żołądka lub jelita cienkiego. Ta forma żywienia przeznaczona jest dla pacjentów, którzy z różnych powodów nie mogą odżywiać się drogą doustną (żywienie dojelitowe całkowite), albo ta droga żywienia jest niewystarczająca (żywienie dojelitowe częściowe).

Konsekwencją niedoborów białkowo-energetycznych i mikroskładników u pacjentów, którzy nie mogą odżywiać się tradycyjnie są m.in. obniżenie odporności, gorsze efekty leczenia występującej u nich choroby oraz dłuższy czas hospitalizacji. Żywienie dojelitowe stosuje się więc, aby:

• poprawić lub utrzymać stan prawidłowego odżywienia organizmu pacjenta,
• umożliwić organizmowi rozwój,
• przygotować pacjenta do operacji chirurgicznej,
• zoptymalizować leczenie, rekonwalescencję lub rehabilitację pacjenta.

Do żywienia dojelitowego można wykorzystać mieszanki zmiksowanych pokarmów przyrządzane przez pacjenta lub jego opiekuna albo gotowe preparaty przygotowywane w warunkach laboratoryjnych przez wyspecjalizowane firmy. Badania pokazują, że to właśnie diety przemysłowe są najbardziej wartościowe, ponieważ zawierają wszystkie składniki odżywcze, wodę, białko, elektrolity, pierwiastki śladowe niezbędne do życia w odpowiedniej ilości i kaloryczności. Można je zatem dostosować do bardzo indywidualnych potrzeb żywieniowych pacjenta.

Żywienie dojelitowe - dla kogo?

Żywienie dojelitowe jako metodę żywienia stosuje się u pacjentów we wszystkich grupach wiekowych (u niemowląt, dzieci, osób młodych, w średnim wieku i osób starszych), u których dochodzi do zaburzeń połykania, całkowitego braku możliwości połykania i/lub niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego, zwłaszcza przy takich schorzeniach jak:

• choroba Parkinsona,
• choroba Alzheimera,
• udar mózgu,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• mukowiscydoza,
• nieswoiste zapalenia jelit (np. choroba Leśniowskiego – Crohna),
• nowotwór jamy ustnej i gardła,
• nowotwór krtani,
• nowotwór żołądka,
• przewlekłe zapalenie trzustki i nowotwór trzustki,
• oparzenia termiczne, chemiczne krtani i przełyku,
• u pacjentów nieprzytomnych.

Żywienie dojelitowe - metody dostarczania pokarmu

W żywieniu dojelitowym specjalistyczną żywność medyczną dostarcza się do układu pokarmowego pacjenta na dwa sposoby. W przypadku leczenia krótkotrwałego - za pomocą zgłębnika (potocznie nazywanego sondą) wprowadzanego przez nos do żołądka, dwunastnicy lub jelita.

Z kolei przy leczeniu długoterminowym wskazane jest chirurgiczne założenie przezskórnej przetoki odżywczej. Wykorzystuje się do tego celu jeden z dwóch rodzajów przetok, a są nimi: 

• gastrostomia – klasyczna lub endoskopowa (PEG) - koniec drenu wykorzystywanego do żywienia tkwi w żołądku;
• mikrojejunostomii – cewnik wprowadzany jest przez skórę do jelita cienkiego.

U pacjentów, o których wiadomo, że nigdy nie będą mogli spożywać pokarmu drogą doustną, przetoka odżywcza zakładana jest na całe życie. Jednak są i pacjenci, którzy po odzyskaniu prawidłowego stanu odżywienia, poprawie funkcjonowania i przy braku przeciwwskazań mogą wrócić do całkowitego żywienia doustnego. Usunięcie przetok i cewników to krótki zabieg nie wymagający hospitalizacji.

Żywienie dojelitowe - gdzie?

Żywienie dojelitowe stosuje się u chorych w różnej kondycji – zarówno mniej lub bardziej aktywnych, jak i leżących wymagających stałej opieki. Żywienie dojelitowe może być prowadzone w:

• szpitalach,
• w domu pacjenta,
• placówkach opieki długoterminowej (np. domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych),
• hospicjach.

Żywienie dojelitowe w warunkach domowych jest refundowane przez NFZ. Refundacja obejmuje kompleksową opiekę żywieniową (w tym szkolenia dla pacjentów), a także sprzęt i specjalistyczne mieszanki żywieniowe. Obecnie, programem żywienia dojelitowego w domu objętych jest w Polsce ok. 6 tysięcy pacjentów.

Żywienie dojelitowe - przeciwwskazania

Żywienia dojelitowego nie stosuje się u chorych:

• z niedrożnością wielopoziomową - np. w chorobie nowotworowej,
• z masywnym wodobrzuszem,
• z popromiennym zapaleniem jelita cienkiego,
• z niewydolnością jelit objawiającą się zaburzeniami wchłaniania,
• we wstrząsie,
• nie wyrażających zgody na terapię żywieniową dojelitową.

Magdalena Gajda