Uchyłek Meckela - objawy, diagnostyka, leczenie

Uchyłek Meckela stanowi najczęstszą wrodzoną wadę przewodu pokarmowego. Najczęściej jego obecność nie wywołuje żadnych dolegliwości i jest on – jeżeli w ogóle – wykrywany przypadkowo, czasami jednak zdarza się, że u pacjenta posiadającego ten uchyłek występują krwawienia z przewodu pokarmowego czy dolegliwości bólowe. Czym dokładnie jest uchyłek Meckela, dlaczego występuje on u niektórych osób i jakie problemy mogą pojawiać się u pacjentów, którzy go posiadają?

Uchyłek Meckela (inaczej uchyłek jelita krętego, ang. Meckel’s diverticulum) to najczęstsza wrodzona nieprawidłowość dotycząca przewodu pokarmowego – ogólnie szacuje się, że posiada go około 2% populacji. Nazwa tego tworu wzięła się od nazwiska Johana Friedricka Meckela, który co prawda nie był odkrywcą uchyłka, ale to ten właśnie anatom po raz pierwszy dokładnie opisał jego strukturę, jak i pochodzenie embriologiczne.

Uchyłek Meckela występować może zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn – w przeszłości sądzono, że częściej spotyka się go u przedstawicieli płci męskiej. Obecnie wiadomo już, że najprawdopodobniej tego rodzaju wada u przedstawicieli obojga płci występuje z podobną częstością. U mężczyzn istnienie uchyłka – z niewiadomych przyczyn - częściej prowadzi do występowania różnych dolegliwości, dlatego też u nich obecność uchyłka Meckela jest po prostu wykrywana częściej.

Spis treści

1. Uchyłek Meckela: embriologia
2. Uchyłek Meckela: anatomia
3. Uchyłek Meckela: objawy i choroby
4. Uchyłek Meckela: diagnostyka
5. Uchyłek Meckela: leczenie

Uchyłek Meckela: embriologia

W trakcie rozwoju embrionalnego z prajelita wyodrębniają się trzy części:

• jelito przednie,
• środkowe
• i tylne.

Drugie z wymienionych, czyli jelito środkowe, poprzez przewód żółtkowy łączy się z pęcherzykiem żółtkowym – pomiędzy 2. a 5. tygodniem życia płodowego tą właśnie drogą transportowane są do zarodka substancje odżywcze.

Po krótkim czasie funkcję odżywczą przejmuje łożysko i w prawidłowych warunkach dochodzi do zamknięcia przewodu żółtkowo-jelitowego. Wtedy, gdy nie nastąpi to pomiędzy 7. a 8. tygodniem życia płodowego, dochodzić może do powstania różnych wad wrodzonych, takich jak m.in. przetoka pępkowo-jelitowa czy właśnie uchyłek Meckela.

Uchyłek Meckela: anatomia

Uchyłek Meckela jest uchyłkiem prawdziwym, co oznacza, że tworzą go wszystkie trzy ściany jelita. Położony jest w końcowym odcinku jelita krętego, zazwyczaj około 60 cm od zastawki krętniczo-kątniczej (odległość ta może jednak sięgać od 30 do 100 cm). Typowo długość uchyłka Meckela wynosi około 5 cm, może ona jednak wynosić nawet i 50 cm.

We wnętrzu uchyłka znajdować się mogą typowe komórki jelitowe, jak i różnego rodzaju ektopowe tkanki – tego rodzaju sytuacja ma miejsce nawet w 60% przypadków.

Najczęściej obcą błoną śluzową w obrębie uchyłka Meckela jest nabłonek żołądkowy, drugim co do częstości występowania ektopowym utkaniem są komórki trzustkowe. 

Uchyłek Meckela: objawy i choroby

U większości, bo od 60 do 85% osób, obecność uchyłka Meckela nie wywołuje żadnych dolegliwości. Pewne jednak problemy, niestety, jak najbardziej mogą wystąpić. Najczęstszą dolegliwością w tym przypadku są krwawienia z przewodu pokarmowego – szczególnie predysponowane do nich są te osoby, u których w obrębie uchyłka znajduje się ektopowa tkanka żołądkowa.

Nabłonek ten – poprzez produkcję kwasu solnego – może prowadzić do rozwoju owrzodzeń, których konsekwencją mogą być właśnie krwawienia.

Drugim co do częstości występowania problemem związanym z uchyłkiem Meckela jest niedrożność jelit. Dochodzić do niej może w związku ze skrętem pętli jelitowych wokół uchyłka, jak i wtedy, gdy uchyłek Meckela zostanie uwięźnięty w przepuklinie pachwinowej.

Typowymi dla tego stanu objawami są ból brzucha, nudności, wymioty oraz zatrzymanie gazów i stolca.

Wśród innych, zdecydowanie rzadszych powikłań obecności uchyłka Meckela, wymieniane są perforacja oraz zapalenie uchyłka Meckela. Bardzo rzadko uchyłek ten stanowi lokalizację pierwotną jakiegoś guza nowotworowego.

Warto tutaj wspomnieć o tym, iż ryzyko powikłań wynikających z posiadania uchyłka Meckela zależne jest od wieku. Dolegliwości najczęściej pojawiają się u dzieci, z wiekiem ryzyko pojawienia się komplikacji stopniowo coraz to bardziej maleje.

Uchyłek Meckela: diagnostyka

U osób, u których uchyłek Meckela nie generuje żadnych dolegliwości, jego obecność stwierdzana jest przypadkowo (np. podczas jakiejś operacji) lub wcale. Inaczej bywa już u pacjentów, u których wystąpią jakieś objawy, np. silny ból brzucha czy krwawienie z przewodu pokarmowego.

U nich uchyłek zazwyczaj zostaje stwierdzony, aczkolwiek od razu trzeba tutaj zaznaczyć, że również ma to raczej miejsce przypadkowo – dolegliwości związane z obecnością uchyłka są niespecyficzne i sugerują raczej inne choroby, takie jak np.

• choroba wrzodowa żołądka,
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• czy choroba uchyłkowa jelit.

Uchyłek Meckela zazwyczaj uwidoczniony zostaje podczas zabiegu operacyjnego (np. wtedy, gdy chory operowany jest z powodu podejrzenia zapalenia wyrostka).

Niską skuteczność w wykrywaniu istnienia uchyłka mają niestety badania obrazowe (twór może zostać uznany za część prawidłowego jelita). W literaturze wspomina się jednak o użyteczności scyntygrafii w rozpoznaniu uchyłków Meckela posiadających ektopową tkankę żołądkową.

Uchyłek Meckela: leczenie

Tak jak istnienie u pacjenta uchyłka Meckela może być przyczyną bardzo różnych dolegliwości, tak w leczeniu stosowana jest raczej jedna tylko metoda. Mowa o resekcji uchyłka, która przeprowadzona może być laparoskopowo.

Czytaj też:

• Uchyłki w jelicie grubym. Przyczyny i objawy choroby uchyłkowej jelit
• Dieta w uchyłkowatości jelita grubego