Ospałość, zmęczenie, bóle mięśni. Czy to może być szkorbut?

Szkorbut, zwany chorobą żeglarzy , jest chorobą spowodowaną niedoborem witaminy C (kwasu askorbinowego). Szkorbut został opisany przez Hipokratesa (ok. 460 p.n.e. - 380 p.n.e) a ziołowe lekarstwa na tę chorobę były znane w wielu rodzimych kulturach od czasów prehistorycznych. Jakie są objawy szkorbutu i jak przebiega leczenie? Czy szkorbut jest zaraźliwy?

Spis treści

1. Szkorbut - objawy
2. Szkorbut: jak zapobiegać?
3. Leczenie szkorbutu

Szkorbut (gnilec, cynga, łac. scorbutus) najczęściej występował wśród żeglarzy, piratów, a także żołnierzy, którzy narażeni na brak świeżych owoców i warzyw, żywili się peklowaną żywnością, suszonymi nasionami i solonym mięsem, pozbawionym tego właśnie składnika.

Choroba często zabijała członków załogi na rejsach długodystansowych. Naukowcy mieli wiele teorii na temat przyczyn choroby, często opartych na słabych lub braku danych doświadczalnych. Przełom nastąpił w 1932 r., kiedy to dokonano izolacji witaminy C i przedstawiono bezpośrednie dowody, że szkorbut jest powiązany z niedoborami żywieniowymi.

W dzisiejszych czasach niedobory kwasu askorbinowego występują rzadko. Mogą być skutkiem głodu (kraje trzeciego świata), niedożywieniem spowodowanym alkoholizmem, złą dietą, podeszłym wiekiem, zaburzeniami psychicznymi (głodzenie się, wstręt do jedzenia), zaburzeniami wchłaniania np. choroba Leśniowskiego-Crohna.

Szkorbut - objawy

Pierwsze objawy to:

• ospałość
• nadmierne zmęczenie
• utrata apetytu

Po kilku miesiącach może się pojawić

• duszność
• bóle w klatce piersiowej
• bóle kości
• bóle mięśniowe

Dochodzi do utrudnień w uwapnieniu kości i wchłanianiu żelaza.

Pojawiają się zmiany na skórze:

• czerwono-niebieskie plamki wokół mieszków włosowych, przypominające niewielkie siniaki
• łatwo powstają zasiniaczenia
• wybroczyny
• występuje utrudnienie w gojeniu się ran

Choroby dziąseł mogą prowadzić do obluzowania i utraty zębów.

Mogą się pojawić zmiany emocjonalne, suchość spojówek (podrażnienie, nadwrażliwość na światło, krwotok podspojówkowy), czy śluzówek jamy ustnej. W późnych stadiach dochodzą:

• żółtaczka
• ogólny obrzęk
• skąpomocz
• zaburzenia neurologiczne
• gorączka
• drgawki
• ciężkie zakażenia mogące prowadzić do sepsy, a ostatecznie śmierci

Szkorbut: jak zapobiegać?

Zalecane spożycie witaminy C dla dorosłego człowieka wynosi od 45 do 90 mg na dobę. W zapobieganiu szkorbutowi wystarcza odpowiednia dieta, bogata w owoce, warzywa, które są zasobne w tą witaminę. Głównie to owoce cytrusowe, np.:

• cytryna
• pomarańcze

ale też inne, jak:

• porzeczki
• guawa
• kiwi
• papaja
• pomidory
• truskawki

warzywa, takie jak:

• marchew
• brokuły
• ziemniaki
• kapusta
• szpinak
• papryka

Świeże mięso ze zwierząt, które tworzą własną witaminę C (co większość zwierząt potrafi robić) zawiera tyle witaminy C, aby zapobiec szkorbutowi, a nawet częściowo go leczyć. W obecności zrównoważonej diety zbędna jest dodatkowa suplementacja witaminy C, jednak istnieją suplementy diety zawierające dawkę znacznie przekraczającą dobowe zapotrzebowanie na witaminę C.

W dzisiejszych czasach wiele produktów, nawet takich jak napoje, cukierki, są wzbogacone o tę witaminę jako środek konserwujący. Proces pasteryzacji niszczy kwas askorbinowy. Ulega ona rozkładowi w procesie gotowania.

Leczenie szkorbutu

Choroba, jeśli jest nieleczona, zawsze skutkuje śmiercią. Jednak w dzisiejszych czasach rzadko do tego doprowadza. Dobrze zdiagnozowana choroba jest łatwa do wyleczenia - wymaga podaży witaminy C zarówno doustnie - tabletki, dieta (owoce, warzywa), jak i pozajelitowo – kroplówki.

• Do czego służy nam witamina C?

Kwas askorbinowy w organizmie człowieka służy do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i przysadki mózgowej (jest potrzebny do produkcji hormonów steroidowych). Jest niezbędny do syntezy kolagenu, który stanowi składnik ścięgien, występuje w tkance podskórnej, chrząstkach stawowych, tkankach tworzących błony śluzowe i wnętrze żył oraz tętnic, odpowiada za elastyczność skóry, wypełnia także rogówkę oka.

Bierze udział we wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego zapobiegając niedokrwistości oraz działaniu ochronnym wobec witaminy E. Ma znaczenie w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych. Posiada właściwości bakteriobójcze, bakteriostatyczne oraz bierze udział w niszczeniu rodnika tlenowego, hydroksylowego, tlenu singletowego oraz nadtlenków.

• Czy można przedawkować witaminę C?

Witamina C w krótkookresowym przedawkowaniu nie jest toksyczna. Jej nadmiar jest wydalany z moczem. Może jednak wywoływać dolegliwości ze strony układu pokarmowego:

• nudności
• biegunkę
• wymioty
• bóle brzucha
• wysypkę

Przy dłuższym nadmiernym stosowaniu nadmiar kwasu askorbinowego może prowadzić do powstawania kamieni w nerkach i powodować częstsze oddawanie moczu.

Sprawdź, jakie produkty zawierają najwięcej witaminy C

Zobacz galerię 20 zdjęć