Świąd odbytu - wstydliwa dolegliwość, którą łatwo wyleczyć

Silne swędzenie okolicy odbytu to dolegliwość, która dotyczy ponad 5 proc. populacji na świecie. Ze statystyk wynika, że  świąd odbytu częściej dokucza mężczyznom niż kobietom. U większości osób dolegliwości nasilają się latem. Uczucie swędzenia, palenia, pieczenia odbytu uniemożliwia pracę, wypoczynek, przerywa sen i nierzadko jest powodem zaburzeń emocjonalnych. Chory ma niską samoocenę i ogranicza kontakty towarzyskie. Jak wyleczyć świąd odbytu?

Świąd odbytu rozpoznawany jest bez konieczności wykonania badań laboratoryjnych. Lekarzowi wystarczy rozmowa z pacjentem i obejrzenie krocza - skóra w tym miejscu jest zaczerwieniona lub mocno przekrwiona, pogrubiała, często sączy się z niej płyn surowiczy.

Trudniejszym zadaniem jest identyfikacja czynnika prowokującego wystąpienie świądu. Przeważnie wymaga to przeprowadzenia wielu badań ogólnych i specjalistycznych w kierunku potencjalnych przyczyn świądu.

W trakcie diagnostyki i leczenia internista powinien kierować chorego na konsultacje do chirurga, ginekologa i dermatologa.

Spis treści

1. Swędzenie odbytu: przyczyny
2. Świąd odbytu: leczenie
3. Świąd odbytu - co robić?

Swędzenie odbytu: przyczyny

W środowisku medycznym trwają spory o to, co jest przyczyną świądu odbytu.

Niektórzy lekarze twierdzą, że dolegliwość ta częściej pojawia się u osób, które spożywają duże ilości czekolady, żółtego sera, owoców cytrusowych, alkoholu, kawy, ostrych przypraw, piwa, napojów typu cola czy mleka. Świądowi podobno sprzyja też niedobór witaminy A i witaminy D.

Jednak to nie wyczerpuje listy możliwych sprawców dolegliwości. Jest ona naprawdę długa. Aby więc ułatwić diagnozowanie i leczenie, przyczyny świądu odbytu podzielono na miejscowe i ogólnoustrojowe.

Przyczyny miejscowe to wszystkie schorzenia prowokujące wzmożoną wilgotność odbytu, np.:

• przetoka odbytu
• szczelina odbytu
• hemoroidy
• choroby zapalne jelita grubego
• nowotwory
• wypadanie śluzówki odbytu

Do przyczyn miejscowych zalicza się również:

• zaniedbania higieniczne
• nadmierne pocenie się
• zapalenie skóry spowodowane alergią na mydło lub płyny do kąpieli, proszki do prania, dezodoranty, bieliznę z włókien sztucznych

W tej grupie są też choroby kobiece z obfitą wydzieliną z pochwy i zakażenia okolic odbytu, np. grzybica.

Przyczyny ogólnoustrojowe świądu odbytu:

• cukrzyca
• żółtaczka
• alergie
• łuszczyca
• dna moczanowa
• przewlekłe choroby wątroby
• przewlekłe choroby nerek
• zaburzenia wewnątrzwydzielnicze tarczycy, trzustki, jajników, w tym zaburzenia hormonalne (np. związane z przekwitaniem)
• choroby układu krwiotwórczego (białaczka, ziarnica złośliwa)
• schorzenia wywołane przez pasożyty, np. owsica, świerzb, wszawica

Jednak nie zawsze udaje się ustalić powód dolegliwości. Gdy po przeprowadzeniu wszelkich możliwych badań oraz testów ostateczna przyczyna pozostaje nieznana, mówi się o świądzie samoistnym. Jest on  trudny do leczenia. Podobnie trudny do zidentyfikowania jest świąd o podłożu nerwowym.

Świąd odbytu: leczenie

Jeżeli powodem świądu odbytu okaże się choroba ogólnoustrojowa, np. cukrzyca, trzeba zacząć ją prawidłowo leczyć.

Kobietom w okresie okołomenopauzalnym ulgę przyniesie zastępcza terapia hormonalna.

Gdy przyczyny mają charakter miejscowy, zwykle podaje się leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe w postaci maści lub żelu.

Gdy świąd ma podłoże psychiczne, trzeba przyjmować leki uspokajające.

W skrajnych przypadkach można przeprowadzić zabieg polegający na przecięciu drobnych nerwów skórnych znajdujących się w okolicy odbytu.

Inną metodą zniesienia czucia jest ostrzykiwanie tych okolic alkoholem etylowym.

Świąd odbytu - co robić?

8 zasad, których powinny przestrzegać wszystkie osoby cierpiące na świąd odbytu:

• Dbaj o czystość okolicy odbytu, podmywaj się po każdym oddaniu stolca, a także rano i wieczorem.
• Nie używaj zwykłego mydła, ostrej gąbki. Myj się pod bieżącą wodą, najlepiej dłonią lub kawałkiem miękkiej tkaniny, np. tetry. Krocze osuszaj (nie wycieraj) delikatnym ręcznikiem frotté lub jednorazowym papierowym. Jeśli możesz sobie na to pozwolić, po kąpieli połóż się z rozchylonymi nogami, aby dobrze osuszyć (wywietrzyć) skórę.
• Używaj delikatnych chusteczek higienicznych do wycierania pupy (jak dla niemowląt), które są nasączone lanoliną.
• Unikaj zawilgocenia okolic odbytu w ciągu dnia. Nie noś zbyt ciasnej bielizny, a przede wszystkim bielizny z włókien sztucznych, ponieważ sprzyja to przegrzewaniu i zapoceniu okolic odbytu. Zabronione jest noszenie stringów. Unikaj ubrań obciskających i zawierających lycrę.
• Nie używaj pudrów ani talku, aby chronić się przed otarciami i odparzeniami.
• Stosuj tylko te maści i kremy, które zaleci lekarz na podrażnioną okolicę. Nie przykładaj (z własnego wyboru) maści ze sterydami, bo mogą stać się przyczyną rumienia lub zaniku skóry wokół odbytu.
• Dbaj o regularne wypróżnianie. Stolec powinien być miękki, aby jego oddawanie odbywało się bez nadmiernego wysiłku i parcia. Żeby to osiągnąć, w diecie powinno być dużo błonnika, warzyw i owoców. Jedz tarte, surowe jabłka z jogurtem lub kefirem. Po konsultacji z lekarzem możesz stosować preparaty rozluźniające stolec.
• Gdy objawy świądu ustąpią, nadal przestrzegaj właściwej diety i nie zaniedbuj higieny. Przede wszystkim pamiętaj, aby mechanicznie nie podrażniać wrażliwej skóry odbytu, np. szorstkim papierem toaletowym. Unikaj też drapania się. Jeśli świąd się nasila, przyłóż do odbytu chłodny kompres, a odczujesz ulgę.

Czytaj też:

• Odbyt: budowa, funkcje, choroby
• Rak odbytu - przyczyny, objawy i leczenie raka odbytu
• Swędzenie pochwy - przyczyny. Jak wyleczyć swędzenie pochwy?

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: lek. med. Grzegorz Borstern