Skąd bierze się zgaga w nocy i jak sobie z nią poradzić?

Weryfikacja

Autor: Aleksandra Żyłowska-Mharrab

Większość osób przynajmniej raz w życiu doświadczyła zgagi. Statystyki mogą naprawdę zaskoczyć. 1 na 10 osób dorosłych odczuwa zgagę co najmniej raz w tygodniu. 1 na 3 – każdego miesiąca, a 10-20% cierpi na przewlekłą zgagę. Uczucie pieczenia w przełyku, kwaśny smak w ustach, czasem ból w okolicy mostka promieniujący do gardła, nudności i odbijanie. Zgaga może być objawem różnych chorób przewodu pokarmowego, ale zwykle wynika ze stylu życia. Często jest objawem refluksu żołądkowo-przełykowego.

Spis treści

1. Skąd bierze się zgaga w nocy?
2. Zgaga a osłabiony zwieracz przełyku
3. Zgaga przy przepuklinie rozworu przełykowego
4. Zgaga wywołana nieodpowiednią dietą
5. Zgaga spowodowana zbyt późnym jedzeniem
6. Zgaga a otyłość
7. Zgaga w ciąży
8. Jak radzić sobie ze zgagą w nocy?

Tak, zgaga i refluks to nie to samo. Refluks jest zaburzeniem przewodu pokarmowego z występującym osłabieniem zwieracza przełyku i zarzucaniem kwaśnej treści żołądka do przełyku, a zgaga to subiektywne odczucie pieczenia. Refluks może, ale nie musi objawiać się zgagą. A zgaga może świadczyć o innych problemach niż refluks. 

Przez wiele osób zgaga odczuwana jest wieczorem przed snem i w nocy. Może występować wyłącznie wtedy lub nasilać się nocą. Nocnej zgagi doświadczają 4 na 5 osób, które na co dzień zmagają się ze zgagą lub refluksem. 

Skąd bierze się zgaga w nocy?

Przyczyn zgagi w nocy może być kilka. Zgaga w nocy może być wywołana czymś tak prozaicznym jak jedzenie zbyt późno przed snem, ale jej źródeł należy szukać także w stylu życia, chorobach,  przyjmowanych lekach oraz... zbyt ciasnych spodniach. Tak, obcisłe ubrania, bielizna wyszczuplająca, czy sztywne jeansy wbijające się w brzuch zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej i są jedną z przyczyn zgagi. 

Zgaga w nocy nie bierze się z innych przyczyn niż zgaga w dzień, ale nocą jest bardziej dokuczliwa ze względu na leżącą pozycję. Żołądek i przełyk znajdują się na tym samym poziomie, treść z żołądka łatwiej przelewa się do przełyku niż w pozycji siedzącej. Leżąc w łóżku nie ma co liczyć na pomoc grawitacji, która ściąga treść żołądka w dół mimo występującego w jamie brzusznej ciśnienia. 

Zgaga a osłabiony zwieracz przełyku

Bezpośrednią przyczyną zgagi w wielu przypadkach jest niedomykający się zwieracz przełyku. Ale nie jest to przyczyna sama w sobie. Za osłabienie zwieracza przełyku odpowiadają takie czynniki jak:

• palenie tytoniu,
• nadużywanie alkoholu,
• przewlekły stres (w ostatnich latach jest to coraz bardziej powszechna przyczyna zgagi w nocy, często bagatelizowana i trudna do zdiagnozowania),
• leki, których skutkiem ubocznym jest rozluźnienie zwieracza przełyku, m.in. leki rozszerzające oskrzela, przeciwcukrzycowe, antydepresyjne, skopolamina, leki rozkurczowe, środki stosowane w chorobie Parkinsona, antykoncepcja hormonalna, czy niektóre środki przeciwbólowe, choćby popularny ibuprofen.

Zgaga przy przepuklinie rozworu przełykowego

Przepuklina rozworu przełykowego może prowadzić do występowania zgagi, ponieważ sprawia, że żołądek i dolny zwieracz przełyku przemieszczają się powyżej przepony mięśniowej, co ułatwia przemieszczanie się soków żołądkowych w górę do przełyku.

Zgaga wywołana nieodpowiednią dietą

Powiązanie zgagi z dietą wydaje się oczywiste. W końcu chodzi przecież o przewód pokarmowy. Niektóre produkty spożywcze powodują zgagę u tak wielu osób, że można uznać je za żywieniowe wyzwalacze zgagi. Żywność, która sprzyja występowaniu zgagi w nocy to:

• pomidory, sos pomidorowy, keczup,
• owoce cytrusowe,
• ostre przyprawy i pikantne dania,
• cebula i czosnek,
• mleko i nabiał,
• produkty bogate w tłuszcz, np. chipsy, smażone frytki, smażone mięso czerwone,
• żywność fast food,
• mięta (stosowanie herbatek miętowych na zgagę może być zwodnicze. Mięta kojarzy się z orzeźwieniem, mentolowym posmakiem i może się wydawać, że łagodzi zgagę, a jest wprost przeciwnie),
• czekolada,
• woda gazowana i napoje gazowane,
• kawa i herbata.

Warto wiedzieć, że zgaga może być też wywołana przez produkty powodujące alergie i nietolerancje pokarmowe. 

Czytaj też:

• Alergia pokarmowa czy nietolerancja pokarmowa? Poznaj różnice

Zgaga spowodowana zbyt późnym jedzeniem

Jedzenie dużych posiłków zbyt późno, bez zachowania czasu niezbędnego na trawienie często skutkuje zgagą w nocy. Na to, aby posiłek całkowicie opuścił żołądek, potrzeba co najmniej 2-3 godzin. Jest to minimalny czas, który powinien zostać zachowany od jedzenia do położenia się spać. W przeciwnym wypadku duże ilości treści pokarmowej i soków trawiennych nadal znajdują się w żołądku. W pozycji leżącej łatwiej o ich cofanie do przełyku i wywoływanie uczucia zgagi. Kładzenie się tuż po posiłku, niezależnie od jego pory, również nie jest najlepszym pomysłem. Pozycja siedząca lub stojąca grawitacyjnie pomaga w schodzeniu zawartości żołądka w dół. W pozycji leżącej lub nawet półleżącej zawartość żołądka ma większe szanse na cofanie się, szczególnie przy osłabionym zwieraczu przełyku. 

Zgaga a otyłość

Nadmierna masa ciała sprawia, że na jamę brzuszną wywierany jest większy nacisk. Może to zwiększać ryzyko zgagi w nocy. Osoby z nadwagą i otyłe są bardziej narażone na występowanie zgagi, szczególnie jeśli mają do czynienia z otyłością brzuszną. 

Zgaga w ciąży

Występowanie nocnej zgagi w ciąży dotyczy nawet 45% ciężarnych. Wpływa na to kilka czynników – zmniejszająca się przestrzeń na narządy wewnątrz jamy brzusznej, czasem zbyt duży przyrost masy ciała, często stres. Zgaga w tym okresie wiąże się też ze zmianą produkowanych przez organizm hormonów. W ciąży wzrasta wydzielanie progesteronu, który rozluźnia mięśnie przewodu pokarmowego, w tym zwieracza przełyku. Z tego powodu treść żołądka łatwiej dostaje się do przełyku w pozycji leżącej.

Jak radzić sobie ze zgagą w nocy?

Aby pozbyć się zgagi w nocy, najlepiej wyeliminować jej przyczynę – nie jeść przed snem, unikać produktów spożywczych wywołujących zgagę, rzucić palenie (u palaczy, którzy rzucili papierosy występowanie zgagi zmniejsza się nawet o 44!), ograniczyć alkohol... Jednak nie w każdej życiowej sytuacji da się wpłynąć na przyczynę problemów z palącym nocami przełykiem. Niektórych leków nie można odstawić. Zmienianie życia na mniej stresujące to często długotrwały proces. Ciążę trzeba donosić, aby zgaga minęła.

Jak zatem radzić sobie ze zgagą w nocy, gdy nie ma możliwości wyeliminowania jej bezpośredniej przyczyny lub trudno ją ustalić?

• Śpij na lewym boku. Spanie na lewym boku może poprawić przepływ kwasu i innych treści z przełyku do żołądka.
• Śpij z głową i klatka piersiową nieco powyżej żołądka. W pozycji leżącej żołądek i przełyk są na tym samym poziomie, co ułatwia przelewanie się kwaśnych treści żołądkowych do przełyku.
• Prowadź dzienniczek żywieniowy. Notuj dokładnie wszystko, co zjadasz i kiedy pojawia się zgaga. Jeśli to żywność jest przyczyną zgagi, przy odrobinie dokładności i cierpliwości uda się wyłapać nieoczywiste produkty spożywcze, które ją powodują.
• Noś luźne ubrania. Jeśli nie wiesz, z czego wynika twoja nocna zgaga lub nie masz możliwości wyeliminowania jej przyczyny, unikaj po południu i wieczorem ciasnych ubrań, które dodatkowo zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej i nasilają zgagę. 
• Jedz w spokoju. Jedzenie posiłków na szybko i w stresie nasila wydzielanie kwaśnych soków żołądkowych.
• Pozostań w wyprostowanej pozycji po jedzeniu. Pozwól grawitacji działać. Unikaj także schylania się lub napinania podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Ekspert

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk

Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Aleksandra Żyłowska-Mharrab