KWASICA MLECZANOWA - przyczyny, objawy i leczenie

Kwasica mleczanowa to zaburzenie metaboliczne, które jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się mleczanów w organizmie. Kwasica mleczanowa może wystąpić m.in. u osób chorych na cukrzycę, choć zdarza się to bardzo rzadko. Jeśli jednak dojdzie do jej rozwoju u diabetyka, stanowi ona bardzo duże zagrożenie dla jego życia, gdyż śmiertelność sięga wówczas nawet 50 proc. Jakie są przyczyny i objawy kwasicy mleczanowej? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Kwasica mleczanowa - przyczyny
2. Kwasica mleczanowa - objawy
3. Kwasica mleczanowa - diagnoza
4. Kwasica mleczanowa - leczenie

Kwasica mleczanowa to stan zwiększonej kwasowości krwi (gdy pH krwi spada poniżej wartości 7,30), który jest wynikiem nagromadzenia kwasu mlekowego we krwi powyżej normy, czyli powyżej 5 mmol/l. Kwas mlekowy to związek powstający w mięśniach podczas ich pracy, a konkretnie w procesie tzw. beztlenowej glikolizy, czyli spalania glukozy, która jest głównym źródłem energii dla pracujących mięśni, w warunkach niedoboru tlenu.

Kwasica mleczanowa - przyczyny

Kwasica mleczanowa najczęściej jest wynikiem ciężkiego niedotlenienia tkanek (typ A kwasicy mleczanowej), do którego może dojść w przebiegu

• wstrząsu septycznego, kardiogennego
• ostrego zawału serca
• udaru mózgu
• sepsy
• ostrej i przewlekłej niewydolności oddechowej (m. in. ciężkie zapalenie płuc, zatorowość płucna, odma)

Typ A kwasicy mleczanowej może się rozwinąć także u osób, które straciły dużą ilość krwi, np. w wyniku urazu bądź zaostrzenia choroby (np. pękniętego tętniaka aorty lub innych dużych naczyń), a także u chorych z ciężką niedokrwistością.

Typ B kwasicy mleczanowej występuje z innych przyczyn niż niedotlenienie. Może do niej dojść w wyniku zatrucia alkoholem etylowym, metylowym, glikolem, dużymi dawkami salicylanów, cyjankami, tlenkiem węgla. Występuje także u pacjentów zmagających się z niewydolnością wątroby czy chorobami rozrostowymi.

Na ten typ kwasicy mleczowej narażone są także osoby chore na cukrzycę. Kwasica mleczanowa rzadko występuje u diabetyków. Jeśli jednak dojdzie do jej rozwoju, charakteryzuje się znacznie większą śmiertelnością (sięgającą nawet 50 proc.) niż w kwasica ketonowa, która jest częstym powikłaniem cukrzycy. Kwasica mleczanowa w przebiegu cukrzycy zwykle jest skutkiem ubocznym przyjmowania metforminy lub biguanidy (leków przeciwcukrzucowych), w warunkach nieprzestrzegania przeciwwskazań (m.in. niewydolność nerek, miażdżyca).

Kwasica mleczanowa - objawy

• objawy ze strony układu pokarmowego - nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka;
• objawy ze strony układu oddechowego - duszności, przyśpieszony i pogłębiony oddech – tzw. oddech kwasiczy (oddech Kussmaula);
• hipotermia (obniżenie temperatury ciała);
• obniżenie ciśnienia;
• skąpomocz;
• objawy odwodnienia (m.in. uczucie silnego pragnienia, głęboki szybki oddech, obniżone ciśnienie tętnicze, suchość w ustach, bóle głowy);
• zaburzenia świadomości, majaczenie, senność;

Jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, może dojść do rozwoju tzw. śpiączki mleczanowej.

Kwasica mleczanowa - diagnoza

W przypadku podejrzenia kwasicy mleczanowej przeprowadza się badania krwi. Stwierdza się obniżenie pH krwi (< 7,30), zwiększenie stężenia mleczanów w osoczu (> 5 mmol/l), lukę anionową (różnica między stężeniem sodu a sumą stężeń chloru i wodorowęglanów: > 16 mmol/l), obniżone stężenie wodorowęglanów (< 10 mmol/l) i zwiększenie stężenia potasu. Nie zmienia się za to stężenie sodu i glukozy we krwi (choć w niektórych przypadkach glikemia może być umiarkowanie podwyższona).

Jeśli podejrzewa się, że przyczyną kwasicy może być metformina, należy oznaczyć w surowicy także stężenie kreatyniny.

Kwasica mleczanowa - leczenie

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego leczenie kwasicy mleczanowej obejmuje:

• przeciwdziałanie wstrząsowi, poprzez wyrównanie stanu odwodnienia i hipowolemii (zmniejszenie objętości krwi krążącej), umiarkowane podawanie leków obkurczających naczynia obwodowe;
• przeciwdziałanie hipoksemii (niedobór tlenu we krwi) i hipoksji (niedobór tlenu w tkankach) poprzez podaż tlenu i ewentualnie wspomaganie oddychania;
• przeciwdziałanie nadmiernemu powstawaniu kwasu mlekowego poprzez wlew glukozy i insuliny pod kontrolą glikemii;
• alkalizacja, czyli zobojętnienie kwaśnego pH krwi, za pomocą wodorowęglanu sodu (podaje się go dożylnie);
• w uzasadnionych przypadkach konieczne jest leczenie nerkozastępcze - hemodializa (w celu usunięcie kwasu mlekowego, a tym samym wyrównania równowagi kwasowo-zasadowej i zaburzeń elektrolitowych);

Poza tym w przypadku niedociśnienia (hipotensji) pacjentowi podaje się aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina, dobutamina). Jeśli lekarz zdiagnozuje zatorowość, oprócz leków przeciwkrzepliwych może rozważyć leczenie trombolityczne. W przypadku dużej utraty krwi lub niedokrwistość stosuje się preparaty krwiozastępcze bądź przetaczanie krwi.

Monika Majewska