Kamienie żółciowe, czyli złogi w WORECZKU ŻÓŁCIOWYM

Możesz podejrzewać, że w twoim woreczku żółciowym utworzyły się kamienie, jeśli często pobolewa cię wątroba, miewasz nudności, wzdęcia. Gdy dolegliwości woreczka żółciowego zdarzają się rzadko i nie są silnie, można się ratować środkami rozkurczającymi i przeciwzapalnymi. Jeśli jednak bóle nawracają i utrzymują się długo należy się skonsultować z lekarzem.

Spis treści

1. Dolegliwości świadczące o kamicy woreczka żółciowego
2. Kiedy potrzebna jest konsultacja lekarska
3. Kamienie w woreczku żółciowym - jakie badania
4. Wycięcie woreczka żółciowego - kiedy jest konieczne
5. Kamień żółciowy w przewodzie
6. Dieta po operacji usunięcia woreczka żółciowego
7. Zasady diety wątrobowej
8. 6 sposobów na pozbycie się kamieni żółciowych
9. Wycinać woreczek żółciowy czy nie wycinać?

Pęcherzyk żółciowy, popularnie nazywany woreczkiem żółciowym, magazynuje żółć potrzebną nam do trawienia tłuszczów. Podczas procesów trawiennych jest ona transportowana drogami żółciowymi z woreczka do dwunastnicy. W trakcie tej wędrówki mogą się wytrącać kryształki cholesterolu i soli żółciowych, które zbijają się w grudki. Bywają wielkości ziarnka piasku, ale i włoskiego orzecha. Są to kamienie żółciowe.

Dolegliwości świadczące o kamicy woreczka żółciowego

Często kamienie podrażniają błonę śluzową woreczka, zaburzając jego pracę. Ciężar, uczucie pełności czy gniecenia w okolicy prawego podżebrza to niektóre sygnały tego, że nasz woreczek szwankuje. Dolegliwości takie są zwykle wynikiem błędu dietetycznego - wystarczy zjeść coś tłustego lub ciężkostrawnego, albo po prostu zjeść za dużo.

Czasami kamienie nie dają żadnych dolegliwości. Mogą być wykryte przypadkiem, np. podczas USG jamy brzusznej. Gdy jednak kamień zablokuje odpływ żółci z woreczka do dróg żółciowych, dochodzi do ostrego zapalenia pęcherzyka. Wtedy mamy bardzo silne bóle (kolkę) z prawej strony nadbrzusza, które często promieniują w kierunku prawej łopatki albo pleców. Zwykle kolce towarzyszą nudności lub wymioty, wzdęcia. Czasem pojawia się gorączka.

Na skutek zablokowania woreczka gromadzi się w nim coraz więcej tkankowego płynu zapalnego. Pęcherzyk powiększa się i jest twardy. Ponieważ barwniki żółciowe są systematycznie wchłaniane do krwi, w końcu w woreczku pozostaje wodnisty płyn. Taki stan określany jest przez specjalistów jako wodniak pęcherzyka żółciowego. Jeśli dojdzie do zakażenia zawartości (treści) pęcherzyka, tworzy się w nim ropniak.

Kiedy potrzebna jest konsultacja lekarska

Jeśli dolegliwości pęcherzyka żółciowego przytrafiają się sporadycznie i nie są silne, można ratować się środkami rozkurczającymi (np. No-spą) oraz żółciopędnymi i przeciwzapalnymi z sylimaryną (m.in. Sylimarolem, Legalonem, Liverinem) albo preparatami ziołowymi o podobnym działaniu (np. Raphacholinem C, Terpicholem, Cholegranem).

Jeżeli bóle nawracają albo gniecenie w okolicach wątroby długo się utrzymuje należy skonsultować się z lekarzem. Szybkiej wizyty u specjalisty wymaga także pojawienie się żółtaczki (świadczy ona o poważnych zaburzeniach pracy wątroby). Natomiast jeżeli napad kolki trwa dłużej niż trzy godziny, trzeba natychmiast wezwać pogotowie. Bowiem utrzymujące się ostre zapalenie pęcherzyka może doprowadzić do groźnych powikłań, np. zapalenia trzustki czy otrzewnej.

Kamienie w woreczku żółciowym - jakie badania

Na podstawie klasycznych objawów - charakterystyczny ból i powiększony woreczek, który daje sprężysty opór przy uciskaniu - lekarz stawia wstępną diagnozę. Ale decydujące dla rozpoznania są badania radiologiczne i analizy biochemiczne krwi.

• USG jamy brzusznej. W czasie tego badania lekarz ocenia wielkość pęcherzyka żółciowego, grubość jego ścian, lokalizację i wielkość kamieni oraz drożność przewodów żółciowych. W większości przypadków udaje się wykryć nawet najdrobniejsze złogi. Obraz może być nieczytelny w przypadku dużej otyłości albo gdy w jelitach zgromadzi się duża ilość gazów.
• Tomografia komputerowa. Robi się ją, jeśli lekarz ma wątpliwości co do zlokalizowania kamieni lub np. podejrzewa nowotwór woreczka. Zmiany nowotworowe nie są widoczne w badaniu USG.
• Próby wątrobowe. Tak mówi się o badaniu poziomu enzymów wątrobowych we krwi. Istotny dla potwierdzenia diagnozy jest poziom fosfatazy zasadowej (norma wynosi 38-126 IU/L) oraz bilirubiny (0,2-1,3 mg%). Podwyższone wartości świadczą o chorobie. Normy mogą się nieznacznie różnić między sobą - zależą m.in. od aparatury i odczynników użytych do analizy.

Wycięcie woreczka żółciowego - kiedy jest konieczne

By definitywnie pozbyć się kamieni, trzeba wyciąć pęcherzyk żółciowy. Samo usunięcie złogów daje krótkotrwały efekt, ponieważ po jakimś czasie wytworzą się nowe.

Operację wykonuje się natychmiast w przypadku wodniaka i ropniaka woreczka. Natomiast ostre zapalenie najpierw próbuje się wyleczyć za pomocą silnych środków rozkurczowych, przeciwbólowych i przeciwzapalnych podawanych dożylnie. Dopiero po ustąpieniu stanu zapalnego proponuje się operację - najczęściej polega ona na usunięciu woreczka.

Kamień żółciowy w przewodzie

Czasem kamienie przedostają się z pęcherzyka do dróg żółciowych i je blokują (rzadko tworzą się w nich pierwotnie). Jeżeli lekarz podejrzewa, że w przewodzie tkwi kamień, zleca wykonanie endoskopowej cholangiopankreatografii wstępującej (ECPW). Badanie polega na wprowadzeniu przez usta endoskopu (światłowodu) do miejsca, w którym drogi żółciowe uchodzą do dwunastnicy i - po podaniu kontrastu - obserwowaniu przewodu żółciowego na ekranie. Jeśli przypuszczenia się potwierdzą, tą samą drogą wprowadza się koagulator (elektryczny nóż chirurgiczny), za pomocą którego przecina się zwieracz przewodu żółciowego. Na skutek tego jego ujście gwałtownie się rozszerza i kamień, pod wpływem ciśnienia żółci, wypada do dwunastnicy, a następnie zostaje wydalony z kałem. Czasami kamień jest tak duży, że nie chce sam „wyskoczyć”. Wtedy wyjmuje się go za pomocą tzw. koszyczka Dormia.

Zabiegi przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Natychmiast przynoszą ulgę. Nie rozwiązuje to jednak problemu, bo wciąż istnieje ryzyko, że kolejne kamienie mogą zablokować drogi żółciowe. Gdy ustąpią objawy zapalenia (zwykle po tygodniu od zabiegu), usuwa się więc pęcherzyk z pozostałymi w nim złogami. Operację robi się też, gdy nie ma w nim złogów, bo pęcherzyk, który raz wyprodukował kamienie, wcześniej czy później wytworzy następne.

Dieta po operacji usunięcia woreczka żółciowego

Zanim organizm przystosuje się do tego, że żółć płynie bezpośrednio z wątroby do dwunastnicy, przez 4-6 tygodni po operacji trzeba być na diecie wątrobowej (czytaj niżej). Potem można stopniowo poszerzać jadłospis, obserwując, jak zachowuje się organizm. Większość osób po usunięciu pęcherzyka wraca do normalnej diety. Na skutek bezpośredniego przepływu żółci z wątroby do dwunastnicy czasem dochodzi do żółciowego zapalenia błony śluzowej żołądka. Zgaga, gorzkie odbijanie, biegunki to niektóre jego symptomy. Jeśli dolegliwości się utrzymują, lepiej skonsultować się z lekarzem. Zaleci wówczas leki łagodzące stan zapalny śluzówki, zobojętniające kwas solny i przyspieszające opróżnianie żołądka z żółci.

6 sposobów na pozbycie się kamieni żółciowych

W zależności od zaawansowania choroby i ogólnego stanu zdrowia pacjenta lekarz wybiera sposób usunięcia złogów z pęcherzyka żółciowego. Często trzeba usunąć cały pęcherzyk.

• Laparoskopowo. W ten sposób usuwa się pęcherzyki „łatwiejsze”, kiedy lekarz nie spodziewa się żadnych komplikacji ani powikłań śródoperacyjnych. Nie stosuje się tej metody w stanie ostrego zapalenia woreczka ani u osób bardzo otyłych, gdyż tusza mogłaby uniemożliwić dotarcie narzędzi do chorego pęcherzyka. Przeszkodą mogą być również zrosty po przebytych operacjach. Lekarz uprzedza chorego, że jeśli w czasie operacji okaże się to konieczne, może zmienić metodę na tradycyjną. Przez cztery niewielkie nacięcia skóry na brzuchu wprowadza się do jego wnętrza narzędzia, m.in. laparoskop, przez który lekarz obserwuje na ekranie przebieg operacji. Tętnicę i przewód pęcherzykowy zamyka się, zakładając na nie klipsy wykonane z tytanu (metalu obojętnego dla organizmu); nie podwiązuje się ich tak, jak podczas operacji tradycyjnej. Następnie wycina się i usuwa pęcherzyk żółciowy. Jeśli pęcherzyk ma bardzo cienką ścianę i istnieje groźba jej przerwania, do brzucha wprowadza się prezerwatywę, do której wkłada się pęcherzyk i w niej wyciąga się go na zewnątrz.W dniu operacji można już wstać z łóżka, następnego dnia wolno pić. W drugiej dobie podaje się dietetyczne jedzenie i można opuścić szpital. Gdy minie tydzień, zdejmuje się szwy, a po dwóch tygodniach - wraca się do pracy.
• Tradycyjnie. W ostrych stanach choroby oraz wtedy, kiedy laparoskopia groziłaby powikłaniami, chirurg, aby dostać się do pęcherzyka, wykonuje cięcie pod prawym łukiem żebrowym. Po operacji zakłada na ranę szwy, które zdejmuje się po 7 dniach. Chory pozostaje w szpitalu tylko dzień dłużej niż w przypadku laparoskopii, ale zdrowieje dłużej (ok. 4 tygodni). Dopóki rana pooperacyjna całkowicie się nie zagoi, rekonwalescent odczuwa dokuczliwy ból brzucha, który uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie. Więcej poleguje, płyciej oddycha (gorsza wentylacja sprzyja zapaleniu płuc). Żeby do tego nie dopuścić, trzeba codziennie spacerować i wykonywać ćwiczenia oddechowe.
• Operacja minimalna. W sytuacjach wyjątkowych, kiedy chory jest w bardzo ciężkim stanie i istnieje obawa, że może nie przetrzymać ogólnego znieczulenia (narkozy), wykonuje się zabieg w znieczuleniu miejscowym. Po nacięciu powłok jamy brzusznej i dna pęcherzyka żółciowego, chirurg odsysa złogi tzw. ssakiem, albo kolejno wyjmuje je kleszczykami, nie usuwając samego pęcherzyka.

• Endoskopowo. Jeśli kamień utkwił w przewodzie żółciowym, wówczas, w znieczuleniu ogólnym, wprowadza się przez usta chorego endoskop. Endoskopem można albo przepchnąć kamień, albo go usunąć.
• Rozpuszczanie. Zwolennicy medycyny niekonwencjonalnej proponują rozpuszczanie kamieni za pomocą preparatów doustnych (można je kupić w niektórych sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością). Podczas takiej kuracji trzeba codziennie zażywać leki i co 1-2 miesiące robić kontrolne USG. Kamienie rozpuszczają się powoli (ok. 1 mm na miesiąc), dlatego leczenie może trwać nawet dwa lata. Udaje się rozpuścić tylko złogi cholesterolowe, bez zwapnień, o średnicy nie większej niż 10-15 mm, ale też nie u wszystkich. Niestety, nawet jeżeli kuracja się powiedzie, nie ma żadnej gwarancji, że nie utworzą się nowe kamienie.
• Kruszenie kamieni. Litotrypsja to zabieg polegający na rozkruszeniu kamieni za pomocą fali ultradźwiękowej. Fala ta wytwarzana jest przez specjalne urządzenie i kierowana na pęcherzyk żółciowy oraz znajdujące się w nim złogi. Zabieg trwa kilkadziesiąt minut i jest bezbolesny. Niestety, grozi poważnymi powikłaniami. Kawałek kamyka może bowiem utkwić w przewodzie żółciowym, zaczopować go i wywołać bolesną kolkę, żółtaczkę mechaniczną, a nawet zapalenie trzustki. Z tego powodu chirurdzy są przeciwni stosowaniu litotrypsji.

Wycinać woreczek żółciowy czy nie wycinać?

Wciąż budzi wątpliwości kwestia, co robić, gdy pęcherzyk pełen złogów nie daje żadnych dolegliwości. Przeważa pogląd, by nie operować. Brakuje bowiem dowodów medycznych na to, że przewlekła kamica żółciowa prowadzi do raka pęcherzyka. Taką hipotezę można jednak wysnuć na podstawie danych statystycznych. Dlatego, aby nie dopuścić do ewentualnego rozwoju tak groźnej choroby, chirurdzy czasem sugerują usunięcie pęcherzyka.

miesięcznik "Zdrowie"