Ból przy przełykaniu (odynofagia) - przyczyny

Ból przy przełykaniu to inaczej odynofagia. Ból przy przełykaniu pojawia się najczęściej w klatce piersiowej, w mostku. Pacjenci skarżą się często także na ból gardła przy przełykaniu śliny. Odynofagia może być objawem wielu chorób, często bardzo poważnych, dlatego nigdy nie należy lekceważyć żadnych zaburzeń związanych z procesem połykania. Sprawdź, jakie są przyczyny odynofagii (bólu podczas przełykania).

Spis treści

1. Ból przy przełykaniu (odynofagia) - przyczyny
2. Ból przy przełykaniu (odynofagia) - przyczyny
3. Objawy odynofagii
4. Ból przy przełykaniu (odynofagia): leczenie
5. Rokowania w odynofagii
6. Ból przy przełykaniu - jak radzić sobie z odynofagią?

Ból przy przełykaniu to inaczej odynofagia. Ból przy przełykaniu pojawia się najczęściej w klatce piersiowej, w mostku. Pacjenci skarżą się często także na ból gardła przy przełykaniu śliny. Odynofagia jest objawem chorób przełyku. Dotknąć może każdego, ale z reguły osoby starsze, chore neurologicznie oraz pacjentów z nowotworami głowy i szyi. Odynofagia pojawia się podczas przemieszczania się kęsa pokarmu z jamy ustnej do gardła albo podczas przesuwania się pokarmu już przez przełyk. Przełykanie jest odruchem kontrolowanym przez ośrodkowy układ nerwowy, zatem zależy w dużej mierze właśnie od niego, ale także od:

• pracy mięśni przewodu pokarmowego
• budowy anatomicznej przełyku
• umiejscowienia lub zmian w sąsiadujących narządach

Ból przy przełykaniu (odynofagia) - przyczyny

Odynofagia może być powodowana nieprawidłową pracą ośrodkowego układu nerwowego, ale także jakimiś wadami anatomicznymi. Wśród przyczyn wyróżnić można:

• choroby OUN (guzy mózgu, udar, choroby rdzenia, stwardnienie rozsiane, niedokrwienie)
• choroby układu mięśniowego okolicy gardła, a także nerwów obwodowych (cukrzyca, zapalenie mięśni)
• guzy krtani, choroby tarczycy przebiegające z jej powiększeniem
• uchyłki w górnej części przełyku, w których zalega treść pokarmowa
• nowotwory jamy ustnej

Ból przy przełykaniu (odynofagia) - przyczyny

Jeśli ból przy przełykaniu następuje już po przełknięciu kęsa, problem nie dotyczy działania OUN (bo mechanizm połykania jest prawidłowy), tylko budowy przełyku oraz połączenia przełyku z żołądkiem i regulacji nerwowo-mięśniowej. Przyczyną tego stanu mogą być:

• przeszkoda mechaniczna (rak przełyku, utkwienie ciała obcego, zwężenie powstałe w konsekwencji poparzenia lub w wyniku intubacji)
• efekt uboczny niektórych leków, np. stosowanych w leczeniu osteoporozy
• choroby nerwowo-mięśniowe, np. miastenia, choroby neuronu ruchowego, choroba Parkinsona, pląsawica Huntingtona, sarkoidoza

Objawy odynofagii

Podstawowym objawem choroby jest ból podczas połykania - początkowo normalnego, pogryzionego pokarmu, a z czasem także rozdrobnionego, papkowatego, a w końcu nawet wody. Temu problemowi towarzyszy zwykle krztuszenie się, dławienie, wydostawanie się pokarmu przez nos podczas jedzenia. Objawami towarzyszącymi mogą być:

• chrypka
• kaszel
• czkawka
• zgaga
• świszczący oddech
• nieprzyjemny zapach z ust
• łzawienie oczu
• dyzartria
• odruchy wymiotne
• wrażenie zatrzymywania się kęsa pokarmowego w gardle lub przełyku
• uczucie rozpierania w klatce piersiowej w trakcie jedzenia

Odynofagia może doprowadzić do odwodnienia lub niedożywienia chorego oraz związanych z tym nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych.

Każdy z tych objawów dodatkowych jest niezwykle ważny podczas diagnostyki choroby podstawowej. Np.:

• chrypka może wskazywać na refluks, ale także na raka krtani, przełyku czy rak płuca, czasem tylko na zapalenie krtani albo przełyku
• czkawka bywa objawem przepukliny rozworu przełykowego, raka przełyku lub raka żołądka
• nieprzyjemny zapach z ust, ale także kaszel mogą świadczyć o uchyłkach przełyku
• kaszel pojawia się także w chorobie refluksowej; jeśli towarzyszy mu cofanie się treści pokarmowej do gardła może to wskazywać na zaburzenia czynności skurczowej przełyku
• zgaga pojawia się najczęściej przy refluksie
• świszczący oddech może być objawem guza oskrzeli lub śródpiersia
• ból podczas przełykania - odynofogia - świadczyć może o obecności guza w przełyku, ale bywa także tylko objawem podrażnienia lekami lub zapalenia gardła

Ból przy przełykaniu (odynofagia): leczenie

Ból przy przełykaniu, który pojawił się nagle, najczęściej świadczy o tym, że w przełyku utknęło ciało obce. Pacjent zwykle kojarzy takie zdarzenie – np. gdy się zakrztusił kością, orzechem itp. Ale odynofagia postępująca powoli i objawiająca się z coraz większym natężeniem może już oznaczać rozwijający się niebezpieczny stan, dlatego nigdy nie należy lekceważyć problemów z przełykaniem nawet, jeśli są one jeszcze niewielkie, bo to może być początek poważnej choroby.

Jeśli przyczyną odynofagii jest zalegające ciało obce lekarz stwierdzi to na podstawie zdjęcia RTG. Następnie należy endoskopowo usunąć przeszkodę, a po krótkim czasie rekonwalescencji pacjent odzyska normalną funkcję przełykania.

Odynofagię może też powodować stosowanie niektórych leków. W tym przypadku trzeba je odstawić i wprowadzić inne.

Jeśli jednak przyczyną odynofagii jest jakaś choroba, trzeba wdrożyć odpowiednie leczenie. W tym przypadku również diagnostykę rozpoczyna się zwykle od badania RTG, czasem z kontrastem. Następnie wykonuje się ezofagoskopię, czyli badanie, które polega na oglądaniu wewnętrznych ścian przełyku za pomocą specjalnego wziernika. Lekarz może pobrać wycinki tkanek do badań histopatologicznych lub próbek do badań mikrobiologicznych. Powinna także być wykonana fluoroskopowa ocena żucia oraz połykania pożywienia o różnej konsystencji, od płynów, po łykowate mięso. Jeśli są wskazania, zlecana jest także tomografia komputerowa śródpiersia.

Rokowania w odynofagii

Wyleczenie odynofagii uzależnione jest od pierwotnej przyczyny, która wywołuje ból podczas przełykania. Jeśli jest nią ciało obce zalegające w przełyku, czy np. to konsekwencja udaru, odynofagia może minąć całkowicie. Także po wyleczeniu innych chorób podstawowych odynofagia może się już nie pojawiać. Ale z kolei jeśli ból przy przełykaniu jest spowodowany chorobą neurologiczną, może utrzymywać się na stałe.

Ból przy przełykaniu - jak radzić sobie z odynofagią?

Gdy problemy z przełykaniem utrzymują się, potrzebna jest pomoc terapeuty karmienia, który nauczy pacjenta jak jeść, by minimalizować ryzyko zakrztuszenia się. Np. cofnięcie żuchwy przed połknięciem wspomaga zamknięcie krtani i otworzenie górnej części przełyku. Bardzo ważna jest też odpowiednia – wyprostowana, pionowa – pozycja przyjmowana podczas jedzenia.

W najtrudniejszych przypadkach dysfagii rozważa się założenie sondy do żołądka, a następnie wykonanie przezskórnej endoskopowej gastrostomii.

Osoby mające problem z połykaniem powinny jeść częściej, ale w mniejszych porcjach – by nie doszło do niedożywienia. Trzeba też dostosować konsystencję pokarmu do możliwości chorego. Często niezbędne jest wyeliminowanie pokarmów twardych i suchych, a np. pieczywo czy biszkopty mogą być podawane wyłącznie po namoczeniu. Dla innych pacjentów największym wyzwaniem są napoje. Chorym, którzy dławią się podczas picia, napoje zagęszcza się specjalnymi preparatami. Łatwiej też pije się przez słomkę niż bezpośrednio ze szklanki.

Marta Uler