Ból brzucha po jedzeniu może oznaczać poważne schorzenia. Kiedy ten objaw powinien nas zaniepokoić?

Spożycie dużej porcji jedzenia w krótkim czasie bardzo często prowadzi do niestrawności, nieprzyjemnego uczucia pełności, nudności, a nawet silnego bólu brzucha. Jeśli jednak skurcze i bolesność towarzyszy nam nawet podczas zjadania niewielkich porcji posiłków, symptomy te mogą świadczyć o poważnych problemach medycznych. Jakie schorzenia mogą objawiać się bólami brzucha, zwłaszcza po posiłku? Kiedy powinniśmy zwrócić się z taką dolegliwością do lekarza?

Spis treści

1. Objawy i rodzaje bólu brzucha
2. Jakim schorzeniom twarzyszy ból brzucha nasilający się po posiłku?
3. Co jeszcze może powodować bóle brzucha?
4. W jaki sposób diagnozowane są bóle brzucha?
5. Leczenie bólu brzucha

Sporadyczne bóle brzucha najczęściej nie powinny stanowić powodu do obaw. Jeśli skurcze i bolesność brzucha towarzyszy nam nawet podczas zjadania niewielkich porcji posiłków, symptomy te mogą świadczyć o poważnych problemach medycznych. Jeżeli takie incydenty się powtarzają, warto skontaktować się z gastroenterologiem, immunologiem lub internistą. Przyczyna z pozoru błahego problemu może okazać się bardzo poważna.

Objawy i rodzaje bólu brzucha

Istnieje wiele różnych rodzajów bólu i rozstroju żołądka. Odczucie bolesności może być często powiązane z innymi symptomami występującymi równolegle, takimi jak:

• mdłości,
• wymioty,
• twardość powłok brzucha,
• odbijanie kwaśną treścią żołądka,
• ból w klatce piersiowej,
• pieczenie w podbrzuszu,
• biegunka,
• wzdęcia lub ucisk w jamie brzusznej,
• gazy.

Powyższe objawy należą do mało specyficznych, i mogą być wywołane przez szereg nie związanych ze sobą schorzeń lub nadwrażliwości danego organizmu. Dlatego zawsze w miarę zaostrzenia stanu zdrowia chorego niezbędna jest dokładna diagnostyka, która pomoże ustalić właściwą przyczynę problemu. Jakim schorzeniom można potencjalnie przypisać ból brzucha nasilający się po posiłku?

Jakim schorzeniom twarzyszy ból brzucha nasilający się po posiłku?

Alergie pokarmowe

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe mogą towarzyszyć alergiom na niektóre pokarmy, kiedy organizm „myli” określoną żywność ze szkodliwymi, obcymi substancjami. W takiej sytuacji układ immunologiczny reaguje produkcją przeciwciał, aby z nimi walczyć. Poza bólem brzucha lub skurczami, przy alergiach pokarmowych występują też symptomy typowe dla innych typów alergii:

• pokrzywka kontaktowa,
• obrzęk języka lub gardła,
• obrzęk górnych dróg oddechowych,
• duszności.

Warto zaobserwować, po których pokarmach nasilają się nieprzyjemne objawy. Do najbardziej typowych produktów alergizujących należą:

• orzechy (najczęściej arachidowe),
• jaja,
• owoce morza,
• mleko,
• soja,
• pszenica.

Jeśli objawy są niewielkie, stany te mogą pozostać niezdiagnozowane przez lata! Nie wolno jednak bagatelizować problemu, ponieważ silne reakcje na dany pokarm mogą doprowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego i śmierci. Przy powtarzających się dolegliwościach, warto prześledzić historię rodzinną, ponieważ alergie pokarmowe mają podłoże dziedziczne.

Prawidłową diagnostykę właściwych alergii pokarmowych utrudnia fakt, że zbliżone objawy mogą wywoływać także sztuczne dodatki do żywności (popularne konserwanty lub barwniki) a także pleśnie lub toksyny wytwarzane przez bakterie.

Dlatego bardzo ważne jest odpowiednie przechowywanie produktów spożywczych w warunkach domowych. Wszelkie ślady pleśni, zmiana smaku lub zapachu powinna być dla nas przesłanką do wyrzucenia danego artykułu. Usuwanie lub odkrajanie zarodników pleśni z powierzchni dżemu lub sosu niestety nie usuwa toksyn uwalnianych przez drobnoustroje w głąb produktu. Jego spożycie może być potencjalnie niebezpieczne, zwłaszcza dla dzieci lub osób o słabszej odporności.

Nietolerancje pokarmowe

Nietolerancje pokarmowe, choć również mogą powodować bóle brzucha i problemy jelitowe, są wywoływane przez inne mechanizmy niż reakcje alergiczne. Zwykle, wynikają one z niemożliwości metabolizowania danego składnika pokarmowego, np. z powodu braku lub niedoboru konkretnego enzymu.

Najpowszechniej występujące nietolerancje pokarmowe to:

• Nietolerancja laktozy

Wynika ona z niedoborów enzymu rozkładającego naturalny cukier znajdujący się w mleku lub produktach mlecznych – laktazy. Niestrawione mleko, po około godzinie od spożycia, zaczyna fermentować w przewodzie pokarmowym, co wywołuje szereg dolegliwości: wzdęcia, gazy, skurczowe bóle brzucha lub biegunkę.

Największa aktywność enzymu laktazy notowana jest u noworodków, co jest naturalnym przystosowaniem do trawienia mleka matki. Zmniejszenie aktywności laktazy wraz z wiekiem jest u człowieka zjawiskiem bardzo powszechnym i nazywane jest wtórną nietolerancją laktozy. Ta powstać nietolerancji może często towarzyszyć innych chorobom układu pokarmowego (np. Leśniowskiego-Crohna lub celiakii), jednak przy podjęciu leczenia można ją unormować.

Inna postacią jest natomiast pierwotna nietolerancja laktozy, która jest uwarunkowana genetycznie. Szacuje się że w Polsce nawet około 40% osób dorosłych może cierpieć na pierwotną nietolerancję laktozy.

• Nietolerancja glutenu

Nazywana jest też celiakią, enteropatią glutenozależną lub chorobą trzewną. U chorych na tę postać nietolerancji, spożycie glutenu – czyli mieszaniny roślinnych białek, zawartych w zbożach (życie, jęczmieniu lub pszenicy) – wywołuje odpowiedź układu immunologicznego skierowaną przeciwko własnym tkankom.

W obrębie jelita cienkiego powstają przewlekłe stany zapalne, które powodują uszkodzenia błony śluzowej, a dalszej kolejności zanik kosmków jelitowych. Upośledzenie struktury tkanki jelita szybko przekłada się na zaburzenia funkcji wchłaniania substancji odżywczych.

Zmianom tym towarzyszą objawy, takie jak powtarzające się bóle brzucha, zaparcia, tłuszczowe lub wodniste biegunki, chudnięcie czy anemia.

Do niedawna sądzono, że celiakia jest schorzeniem dotykającym głównie małe dzieci i mijającą wraz z dojrzewaniem. Niestety, dziś coraz więcej wyników badań wskazuje, że choroby tej nie da się wyleczyć, może być też wykrywana niemal w każdym wieku.

Nietolerancja glutenu ma podłoże genetyczne, wykazuje też związek z występowaniem innych chorób autoimmunologicznych. Wykazano że kobiety chorują na celiakię niemal dwukrotnie częściej, niż mężczyźni.

Jedynym skutecznym sposobem leczenia celiakii jest przestrzeganie rygorystycznej, bezglutenowej diety przez całe życie. Zaniedbania w leczeniu i nieprzestrzeganie diety mogą skutkować zwiększonym ryzykiem nowotworów przewodu pokarmowego, niedożywieniem oraz szeregiem innych groźnych powikłań.

Zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome)

Choroba ta, określana też jako jelito spastyczne, jest częstym i przewlekłym schorzeniem, które atakuje jelito grube (okrężnicę). Szacuje się, że IBS dotyka około 10–15% ludzi w krajach rozwiniętych.

Patologia ta objawia się mało specyficznymi symptomami, jak bóle i skurcze brzucha, biegunki o zmiennej konsystencji, wzdęcia czy uczucie niepełnego wypróżnienia. Dolegliwości występują często latami, a zdiagnozowanie schorzenia bywa długotrwałe i skomplikowane. W poważniejszych przypadkach choroba może prowadzić do wycieńczenia organizmu, depresji a nawet zaburzeń lękowych.

Do końca nie wiadomo, czym spowodowany jest zespół jelita drażliwego. Obserwacje naukowców wskazują, że na występowanie początkowych objawów wpływ może mieć stresujący tryb życia, czynniki genetyczne, lub silna infekcja żołądkowo-jelitowa. Początek choroby pojawia się najczęściej przed 45. rokiem życia i staje się mniej powszechna wraz z wiekiem.

Chociaż zespół jelita drażliwego nie wpływa na długość życia ani nie prowadzi do innych poważnych chorób, choroba może powodować wiele niedogodności w życiu codziennym. Leczenie polega głównie na stosowaniu diety i probiotyków, a także łagodzeniu biegunek lub zaparć.

Zapalenie żołądka

Zapalenie żołądka spowodowane jest stanem zapalnym i obrzękiem błony śluzowej żołądka. Może być spowodowane infekcją Helicobacter pylori, nadużywaniem leków przeciwbólowych (NLPZ), urazami mechanicznymi (np. po spożyciu ostrych lub nieprzeżutych pokarmów) albo nadużywaniem alkoholu.

Zapalenie żołądka najczęściej objawia się bólami brzucha o różnym nasileniu i lokalizacji, nudnościami, wymiotami oraz osłabieniem. Stan ten może wystąpić jako krótkotrwały epizod (po zjedzeniu konkretnych produktów spożywczych lub wysokoprocentowych napojów), może także trwać długo, przez wiele miesięcy.

Powikłania nieleczonego zapalenia żołądka mogą obejmować krwawienia z przewodu pokarmowego, wrzody i guzy żołądka. Dodatkowo, na skutek regularnej utraty krwi i niedoborów witaminy B12, może wystąpić niedokrwistość.

Podczas diagnostyki zapalenia żołądka niezmiernie ważne jest wykonanie testu na obecność zakażenia bakterią Helicobacter pylori. W przypadku wyniku pozytywnego, pierwszym etapem leczenia będzie kuracja antybiotykowa w celu pozbycia się patogenu. W późniejszych etapach leczenia stosuje się leki zobojętniające sok żołądkowy lub inhibitory pompy protonowej.

Nieswoiste zapalenia jelit (ang. Inflammatory Bowel Disease, IBD)

Nieswoiste zapalenie jelit to całą grupa przewlekłych chorób zapalnych przewodu pokarmowego, głównie jelita grubego lub cienkiego. Zalicza się do nich takie stany jak choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

• Choroba Leśniowskiego-Crohna - atakuje jelito cienkie i grube, ale również jamę ustną, przełyk, żołądek i odbyt. Objawy często obejmują ból brzucha i skurcze, krwawe biegunki, gorączkę, wzdęcia oraz utratę wagi. W wyniku przewlekłych stanów zapalnych może dojść do niedrożności jelit, choroba powoduje także zwiększone ryzyko zapadalności na raka okrężnicy i raka jelita cienkiego. Dokładne przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna nie są znane, jednak największe znaczenie odgrywa w niej najprawdopodobniej nadmierna odpowiedź układu immunologicznego, który ulega pobudzeniu w odpowiedzi na zakażenie bakteryjne u osób podatnych genetycznie. Schorzenie jest nieuleczalne, a leczenie polega głownie na łagodzeniu objawów i ścisłej diecie.
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego - dotyczy przede wszystkim okrężnicy i odbytnicy, nie dotyka natomiast jelita cienkiego. Choroba ta występuje w formie zaostrzeń i okresów remisji dolegliwości o różnych długościach. Towarzyszące jej objawy to podobnie jak w innych nieswoistych zapaleniach jelit – bóle brzucha, przewlekłe zaparcia lub biegunki, osłabienie. W odróżnieniu jednak od choroby Leśniowskiego-Crohna, w tej postaci zapalenia dość rzadko powstają w jelitach zmiany ropiejące czy przetoki okołoodbytnicze, rzadziej też dochodzi do perforacji.

Co jeszcze może powodować bóle brzucha?

Pamiętajmy, że ból brzucha to naturalna reakcja organizmu na kontakt z ciężkostrawnym lub nieświeżym jedzeniem. Jeśli towarzyszy mu gorączka i wymioty, możliwe, że doszło do zatrucia pokarmowego. W wielu przypadkach mogą go spowodować nasze zaniedbania lub błędy dietetyczne, a niekoniecznie poważna choroba.

W czasach, kiedy na półkach supermarketów królują produkty wysokoprzetworzone, bogate w sól i konserwanty, nasz przewód pokarmowy staje przed poważnym wyzwaniem aby poradzić sobie z obcymi związkami zawartymi w pożywieniu. Nagły skurcz żołądka może być spowodowany:

• zbyt tłustym, ciężkostrawnym posiłkiem
• niekontrolowanym objadaniem się
• daniami obfitującym w barwniki, konserwanty, polepszacze smaku i zapachu
• spożyciem wysokoprocentowego alkoholu
• spożywaniem posiłków w pośpiechu, w skurczonej pozycji
• niewystarczającym gryzieniem i przeżuwaniem kęsów pokarmu

Na posiłek warto przeznaczać przynajmniej kilkanaście minut, tak aby spokojnie przeżuć i nawilżyć każdy kęs dania. To ważne dla dokładnego trawienia makroskładników, których rozkład rozpoczyna się już w jamie ustnej. Zbyt duże fragmenty pożywienia, które trafią do żołądka, będą w nim zalegać, powodując podrażnienie błony śluzowej, nadkwasotę oraz bolesność.

Istotną rolę w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego i jego perystaltyki odgrywa też pora spożywania posiłku. Obfite biesiadowanie (np. grillowanego mięsa serwowanego z alkoholem) tuż przed snem niemal na pewno nie pomoże nam w spokojnej regeneracji, a u wielu osób skończy się dolegliwościami żołądkowymi. Warto również pamiętać, że nawet zdrowe, białkowo-tłuszczowe posiłki trawią się długo. Dietetycy zalecają spożywanie ostatniego posiłku na 2 godziny przed snem.

Posiłki dużo lepiej rozdzielać na kilka mniejszych (pięć do sześciu) w ciągu dnia. Nie wolno zapominać także o spożywaniu dużej ilości napojów, najlepiej czystej, niegazowanej wody, która jest niezbędna m.in. dla prawidłowego trawienia.

Zwłaszcza latem, w porze upałów dorosły człowiek powinien pić średnio około 3 litrów wody dziennie, aby nie narazić się na skutki odwodnienia. O dodatkowe nawodnienie powinny zadbać dzieci, osoby starsze, sportowcy oraz pracownicy fizyczni.

W ich przypadku ilość spożywanej wody może sięgnąć nawet 5 litrów dziennie. Należy zdawać sobie sprawę, że picie dużych ilości mocnej herbaty lub kawy nie działa w analogiczny sposób. Wręcz przeciwnie, może nawet doprowadzić do dalszego podrażnienia błony śluzowej żołądka.

Jeśli już spożyliśmy tłuste, ciężkostrawne danie, bóle i skurcze brzucha można łagodzić domowymi sposobami. Skuteczne w takich przypadkach są preparaty ziołowe, np. z mięty, melisy lub kopru włoskiego, które poprawiają perystaltykę i regulują wydzielanie soku żołądkowego. Można przyrządzić je w formie herbaty lub roztworu z dodatkiem kilku kropel stężonej nalewki (tzw. kropel żołądkowych). Przy skurczach w obrębie jamy brzusznej pomocne mogą być także preparaty rozkurczające dostępne bez recepty.

W jaki sposób diagnozowane są bóle brzucha?

Bole brzucha nasilające się po jedzeniu są objawem mało specyficznym, mogącym świadczyć zarówno o delikatnym, przejściowym stanie zapalnym, jak i poważnych dysfunkcjach przewodu pokarmowego. Jeśli problem się powtarza, poza badaniami krwi, niezbędne będzie przeprowadzenie pogłębionej diagnostyki.

Do bardziej inwazyjnych badań, zleconych przez specjalistę należą metody endoskopowe:

• gastroskopia
• lub kolonoskopia.

W niektórych przypadkach można wykonać także badanie z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego (MRI) lub tomografii komputerowej.

Dużą wartość diagnostyczną w ocenie dolegliwości gastrycznych ma też pobieranie próbek kału – na krew utajoną lub obecność ewentualnych patogenów.

Leczenie bólu brzucha

Leczenie dolegliwości bólowych brzucha będzie zależeć od przyczyny, jaka je powoduje. Pamiętajmy, ze ból jest sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego, a jego tłumienie nie rozwiązuje przyczyny problemu. Z tego powodu leki przeciwbólowe można stosować jedynie doraźnie.

Cykl leczenia i kolejność postępowania przy konkretnym schorzeniu powinien zawsze ustalać lekarz specjalista. Leczenie na własną rękę może bardzo często prowadzić do zaostrzenia problemu a nawet groźnych komplikacji.

Bardzo ważnym elementem leczenia przy większości dysfunkcji żołądkowo- jelitowych jest odpowiednio dobrana dieta. Przy nietolerancjach pokarmowych lub alergiach, eliminacja produktów powodujących stany zapalne i podrażnienia w większości wypadków prowadzi do złagodzenia objawów, a z czasem do powrotu do normalnego funkcjonowania.

Po zdiagnozowaniu przewlekłych stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit zakazane jest spożywanie alkoholu, produktów tłustych lub przetworzonych oraz ostrych przypraw.