Powikłania cukrzycy: wczesne (ostre) i późne (przewlekłe)

Powikłania cukrzycy dzieli się na wczesne (ostre) i późne (przewlekłe). Dla osób chorych na cukrzycę, u których poziom cukru we krwi nie jest wyrównany, największe zagrożenie stanowią choroby sercowo-naczyniowe, ponieważ mogą doprowadzić do inwalidztwa lub śmierci. Diabetycy mogą się zmagać także z częstymi infekcjami i problemami seksualnymi. Sprawdź, jakie jeszcze mogą być powikłania cukrzycy.

Spis treści

1. Ostre (wczesne) powikłania cukrzycy
2. Cukrzyca - powikłania późne. Udar mózgu, zawał serca
3. Cukrzyca - powikłania późne. Uszkodzenie nerek
4. Cukrzyca - powikłania późne. Uszkodzenie nerwów
5. Cukrzyca - powikłania późne. Utrata wzroku
6. Cukrzyca - powikłania późne. Amputacja nogi
7. Cukrzyca - powikłania późne. Częste infekcje
8. Cukrzyca - powikłania późne. Choroby zębów i dziąseł
9. Cukrzyca - powikłania późne. Problemy seksualne
10. Cukrzyca - powikłania. Komplikacje w ciąży
11. Cukrzyca  - powikłania. Rak

Powikłania cukrzycy dzieli się na wczesne (ostre) i późne (przewlekłe). Do ostrych powikłań cukrzycy zalicza się kwasicę i śpiączkę ketonową, kwasicę mleczanową, hiper- i hipoglikemię. Z kolei do przewlekłych powikłań cukrzycy należą zmiany w naczyniach oraz nerwach, które prowadzą do ich uszkodzenia. Konsekwencją mogą być choroby sercowo-naczyniowe, np. udaru mózgu lub zawał serca. Diabetycy, u których poziom cukru we krwi nie jest wyrównany, są zagrożeni także niewydolnością nerek, utratą wzroku, amputacją nogi czy problemami seksualnymi. Poza tym niewłaściwie leczona cukrzyca osłabia układ odpornościowy, co objawia się uciążliwymi, trudnymi do wyleczenia i często nawracającymi infekcjami.

Ostre (wczesne) powikłania cukrzycy

• kwasica ketonowa - zwykle jest konsekwencją nieleczonej lub źle leczonej cukrzycy (ominięcie dawki insuliny, przyjęcie zbyt małej dawki leku, przerwanie leczenia, nierozpoznanie cukrzycy). Może wystąpić każdym jej typie, jednak najczęściej stanowi zagrożenie dla życia chorych na cukrzycę typu I. Jej objawy to bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle głowy, zmęczenie, nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu. Charakterystyczny jest także zapach z ust, który przypomina woń zgniłych jabłek. Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, dojdzie do śpiączki cukrzycowej, nawet do śmierci
• kwasica mleczanowa - jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się mleczanów w organizmie. Kwasica mleczanowa może wystąpić m.in. u osób chorych na cukrzycę, choć zdarza się to bardzo rzadko, i zwykle jest skutkiem ubocznym przyjmowania metforminy lub biguanidy (leków przeciwcukrzucowych), w warunkach nieprzestrzegania przeciwwskazań (m.in. niewydolność nerek, miażdżyca)
• hipoglikemia - to obniżenie się ilości cukru we krwi. U chorych na cukrzycę hipoglikemię może spowodować zbyt duża dawka wstrzykniętej insuliny. Z doustnych leków przeciwcukrzycowych hipoglikemię mogą wywołać leki starej generacji – zwłaszcza pochodne sulfonylomocznika (jednak rzadziej niż insulina). Leki nowej generacji - gliptyny - są "inteligentne" i obniżają poziom cukru we krwi tylko wtedy, gdy jest zbyt wysoki.
• hiperglikemia - to zwiększenie się ilości cukru we krwi powyżej normy. U diabetyków hiperglikemia najczęściej jest skutkiem źle leczonej cukrzycy, tj. przyjęcia niewłaściwych leków, źle dobranej dawki insuliny, użycia insuliny nieaktywnej, pominięcia dawki leków przeciwcukrzycowych. Do hiperglikemii może także dojść w wyniku zaniechania leczenia (odstawienia insuliny lub doustnych leków hipoglikemizujących).

Cukrzyca - powikłania późne. Udar mózgu, zawał serca

Najczęstszym powikłaniem cukrzycy i główną przyczyną zwiększonej śmiertelności są więc choroby układu sercowo-naczyniowego, głównie choroba niedokrwienna serca spowodowana  przedwczesnym rozwojem zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych. Szacuje  się, że z powodu choroby wieńcowej umiera ponad 50 proc. chorych na cukrzycę. Obecnośćcukrzycy i choroby wieńcowej zwiększa 2–3-krotnie ryzyko zgonu u mężczyzn i aż 3–5-krotnie u kobiet.

Do przewlekłych powikłań cukrzycy należą zmiany w naczyniach oraz nerwach obwodowych, które prowadzą do ich uszkodzenia.

Cukrzyca zwiększa także ryzyko zawału serca. Badania wykazały, że ryzyko śmierci sercowej w grupie chorych na  cukrzycę, którzy nie przebyli zawału serca, jest podobne, jak u chorych bez cukrzycy po przebytym zawale.

Obok choroby niedokrwiennej serca i zawału, do najcięższych powikłań cukrzycy zalicza się udar mózgu, który prowadzi często do trwałego kalectwa lub przedwczesnej śmierci. Jedne z badań wykazały, że cukrzyca zwiększa ryzyko udaru o 3 proc. z każdym rokiem. Z kolei u osób, które chorują na cukrzycę od ponad 10 lat prawdopodobieństwo udaru rośnie aż trzykrotnie.

Cukrzyca - powikłania późne. Uszkodzenie nerek

Podwyższony poziomu cukru we krwi może doprowadzić do cukrzycowej choroby nerek (nefropatia cukrzycowa), czyli uszkodzenia nerek, które może się skończyć ich niewydolnością. W wyniku hiperglikemii dochodzi m.in. do zwiększenia przepływu krwi przez kłębuszki nerkowe i gromadzenia się w kłębuszkach i naczyniach krwionośnych nerek różnych substancji, co zaburza ich pracę.

Choroba początkowo nie daje żadnych objawów. Można ją wykryć jedynie wykonując badanie moczu (wówczas stwierdza się nadmierne wydalanie albumin z moczem). Dopiero w zaawansowanym stadium rozwoju pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak ogólne osłabienie, łatwe męczenie się, obrzęki, wysokie ciśnieniem tętnicze i szaroziemisty kolor skóry. Jeśli nerki są bardzo niewydolne, konieczna jest dializoterapia.

Jak wynika z badań, ryzyko uszkodzenia nerek u chorych na cukrzycę jest 12–17 razy większe niż u osób, które nie są diabetykami.

Cukrzyca - powikłania późne. Uszkodzenie nerwów

U diabetyków z niewyrównanym poziomem cukru we krwi istnieje podwyższone ryzyko uszkodzenia nerwów (neuropatia cukrzycowa). W cukrzycy typu 2 neuropatia rozwija się stopniowo. Przy cukrzycy typu 1 -  błyskawicznie, często zaraz po ujawnieniu się choroby, a po 2-3 latach zatrzymuje się lub dalej rozwija bardzo wolno. Jednak w obu przypadkach objawy neuropatii są takie same. Początkowo chory czuje mrowienia stóp i rąk, zmniejsza się także wrażliwości na temperaturę, lekki dotyk czy delikatne ukłucie. Nieco później pojawia się drętwienie oraz naprzemienne odczuwanie zimna lub gorąca. Skóra piecze lub intensywnie swędzi. Chory ma wrażenie, że stąpa po ostrym podłożu, np. ściernisku lub owczej wełnie.

Cukrzyca - powikłania późne. Utrata wzroku

Zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi może doprowadzić do niekorzystnych zmiany w siatkówce oka. W terminologii medycznej stan taki to retinopatia cukrzycowa, inaczej cukrzycowa choroba oczu. Retinopatia cukrzycowa to bardzo podstępna choroba, ponieważ we wczesnej fazie rozwoju nie daje żadnych objawów - pacjent nie obserwuje pogorszenia widzenia czy dolegliwości bólowych. Dopiero później dochodzi do stopniowego pogorszenia się ostrości wzroku. Dodatkowo mogą się pojawić „męty” w polu widzenia czy zaburzenia widzenia. Retinopatia u chorujących na cukrzycę jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku.

Cukrzyca - powikłania późne. Amputacja nogi

W przebiegu cukrzycy może dojść do uszkodzenia m.in. nerwów kończyny dolnej, co - razem z niedokrwieniem - prowadzi do zespołu stopy cukrzycowej. Pod tym pojęciem kryje się owrzodzenie (rany) głębokich tkanek oraz osłabienie struktury kości i stawów, a dalej deformacja stopy uniemożliwiająca chodzenie.

W wyniku uszkodzenia nerwów dochodzi do zaniku odczuwania bólu, dlatego drobne i większe skaleczenia nie powodują żadnych dolegliwości i mogą przez długi czas pozostawać niezauważone przez chorego. Wówczas szybko może dojść do zakażenia. Z kolei niedokrwienie kończyny dolnej upośledza cały proces gojenia. W związku z tym zespół stopy cukrzycowej w krótkim czasie możne doprowadzić do utraty kończyny.

Cukrzyca - powikłania późne. Częste infekcje

Osoby, u których cukrzyca jest leczona nieprawidłowo, są w znacznym stopniu narażone na zakażenia z powodu zaburzenia mechanizmów obronnych organizmu. Wysokie stężenie cukru sprzyja rozwojowi zwłaszcza zakażeń grzybiczych, głównie w obrębie jamy ustnej. W przebiegu kandydozy jamy ustnej na błonie śluzowej policzków, języka, podniebienia są widoczne białawe naloty. Pacjenci często skarżą się na uczucie pieczenia błony śluzowej jamy ustnej, a szczególnie na pieczenie języka. Diabetycy mogą się też skarżyć na uporczywe zajady. Również wysokie poziomy glukozy w wydzielinie z dróg rodnych u kobiet chorujących na cukrzycę sprzyjają rozwojowi zakażeń grzybiczych. Choroba może być uporczywa, przewlekająca się lub z częstymi nawrotami.

Cukrzyca - powikłania późne. Choroby zębów i dziąseł

Osoby z cukrzycą, u których poziom cukru we krwi nie jest wyrównany, mają większą podatność do stanów zapalnych dziąseł, przyzębia i rozwoju próchnicy niż ludzie zdrowi. W przebiegu cukrzycy zmianie ulega budowa naczyń krwionośnych. W konsekwencji pogarsza się ukrwienie dziąseł, czego następstwem może być osłabienie dziąseł i sąsiadującej z nimi tkanki kostnej oraz większa podatność na infekcję. Poza tym u diabetyków dochodzi do zmian w składzie śliny (zwiększa się stężenia glukozy w ślinie, która jest pożywką dla bakterii), która staje się bardziej lepka i jest jej znacznie mniej niż u osoby zdrowej. To idealne warunki do rozwoju próchnicy. Często występuje kserostomia – suchość błony śluzowej jamy ustnej z powodu uszkodzenia ślinianek.

Cukrzyca - powikłania późne. Problemy seksualne

Cukrzyca u mężczyzn może doprowadzić do problemów z erekcją. W przebiegu cukrzycy może bowiem dojść do uszkodzenia naczyń, przez które przepływa krew konieczna do osiągnięcia wzwodu. U mężczyzn chorych na cukrzycę wystąpienie tego problemu jest 3 razy bardziej prawdopodobne niż u panów, którzy mają prawidłowy poziom cukru we krwi. Z kolei u kobiet cukrzyca może być przyczyną wspominanych już infekcji intymnych, np. grzybicy pochwy, które powodują ból podczas stosunku, swędzenie, pieczenie. Natomiast wspomniana już neuropatia cukrzycowa powoduje gorsze odczuwanie bodźców, także z okolic narządów płciowych.

Cukrzyca - powikłania. Komplikacje w ciąży

Cukrzyca w ciąży stanowi zagrożenie zarówno dla dziecka, jak i dla matki. Dziecku grozi rozwój wad rozwojowych, a także wcześniactwo.

Matce grozi zatrucie ciążowe, poronienie, przedwczesny poród, a także nawracające infekcje dróg moczowych. Kiedyś była to głównie utrata wzroku u matki. Dokładniejsze badania w latach 90. wyjaśniły, że znaczne pogorszenie wzroku lub nawet ślepota to skutek zbyt gwałtownego wyrównania glikemii dla potrzeb ciąży.

Cukrzyca  - powikłania. Rak

Osoby chore na cukrzycę są bardziej narażone również na niektóre nowotwory, a czasami są one wykrywane wkrótce po jej zdiagnozowaniu - przekonują naukowcy z University of Toronto (Kanada). Wynika to raczej z tego, że po wykryciu cukrzycy pacjenci są częściej badani, i przy okazji wykrywa się u nich raka, który rozwijał się od lat. Za przykład podają raka jelita grubego. Jak przekonują badacze, za oba nowotwory odpowiada niewłaściwy tryb życia. Ryzyko ich rozwoju zwiększa otyłość, mało ruchliwy tryb życia, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu oraz nieprawidłowa dieta, w tym przede wszystkim zbyt duże spożycie przetworzonego czerwonego mięsa -wyliczają naukowcy.

Monika Majewska