Kwasica ketonowa (cukrzycowa): przyczyny, objawy i leczenie

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) to ostre powikłanie cukrzycy, które stanowi bezpośrednie zagrożenie życia diabetyka. Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki cukrzycowej, a nawet do śmierci. Jakie są przyczyny i objawy kwasicy ketonowej? Jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku jej wystąpienia? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - przyczyny
2. Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - objawy
3. Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - pierwsza pomoc
4. Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - diagnoza
5. Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - leczenie

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) to zagrażające życiu powikłanie cukrzycy. Może wystąpić w każdym jej typie, jednak najczęściej stanowi zagrożenie dla życia chorych na cukrzycę typu 1.

Do kwasicy ketonowej dochodzi wskutek niedoboru lub braku insuliny. Ten wytwarzany przez trzustkę hormon umożliwia komórkom organizmu pobieranie krążącego we krwi cukru (glukozy), by mogły go potem wykorzystać jako źródło energii.

W przypadku niedoboru lub braku insuliny pobranie glukozy z krwi jest niemożliwe. Wówczas gromadzi się on w nadmiarze we krwi (hiperglikemia) i jednocześnie brakuje go w komórkach. W związku z tym szukają one alternatywnych źródeł energii, które znajdują w tkance tłuszczowej.

Wtedy dochodzi do rozkładu tłuszczów, czyli lipolizy (u diabetyków jest to proces bardzo intensywny), którego produktem ubocznym są tzw. ciała ketonowe (wytwarzane przez wątrobę), gromadzące się w organizmie.

Jest to bardzo niebezpieczny stan, ponieważ ciała ketonowe mają odczyn kwaśny i zaburzają normalne funkcjonowanie procesów życiowych. Zaburzenie tych procesów to właśnie kwasica ketonowa.

Należy zaznaczyć, że nie zawsze zwiększenie stężenia glukozy we krwi prowadzi do kwasicy cukrzycowej. W takich sytuacjach podanie dawki korekcyjnej insuliny powoduje powrót poziomu cukru we krwi do normy. Dochodzi do niej zwykle wtedy, gdy podwyższony poziom cukru, tj. >250 mg/dl (14 mmo/l). Najczęściej jednak pojawia się przy znacznie wyższych poziomach. Utrzymuje się przez kilka godzin.

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - przyczyny

Kwasica ketonowa zwykle jest konsekwencją nieleczonej lub źle leczonej cukrzycy (ominięcie dawki insuliny, przyjęcie zbyt małej dawki leku, przerwanie leczenia, nierozpoznanie cukrzycy).

Ryzyko kwasicy ketonowej wzrasta u pacjentów korzystających z osobistej pompy insulinowej. Jej zepsucie (pęknięty dren, zagięte wkłucie, niesprawna bateria itp.) może doprowadzić do niedostarczenia insuliny do organizmu w odpowiednich ilościach.

Inne przyczyny niedoboru insuliny, który prowadzi do rozwoju kwasicy ketonowej, to:

• ostre zapalenie trzustki
• różnego rodzaju infekcje
• stany zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, np. zawał serca, udar mózgu
• nadużywanie alkoholu
• ciąża (u kobiet chorych na cukrzycę typu I nawet niewielka zwyżka poziomu cukru we krwi może stymulować szybkie tworzenie ciał ketonowych)

WARTO WIEDZIEĆ>> Planowanie ciąży a cukrzyca. Prowadzenie chorej na cukrzycę w czasie przygotowań oraz w ciąży.

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - objawy

1. Pierwsze objawy kwasicy ketonowej to zwykle objawy zatrucia pokarmowego lub infekcji dróg pokarmowych:

• bóle brzucha
• nudności
• wymioty

2. Odwodnienie, które objawia się:

• suchością jamy ustnej
• osłabieniem i zmęczeniem
• bólami głowy
• nadmiernym pragnieniem
• częstym oddawaniem moczu

Dzieje się tak, ponieważ organizm, chcąc obronić się przed nadmiernym stężeniem glukozy we krwi, pobudza ośrodek pragnienia w mózgu i zwiększa oddawanie moczu, chcąc wydalić jak największe ilości zbędnego cukru. Jednak zwykle ilość oddawanego moczu jest większa niż ilość przyjmowanych przez chorego płynów, co prowadzi do odwodnienia organizmu.

3. Zapach acetonu z ust

Do ciał ketonowych należy aceton, który organizm próbuje usunąć przez płuca. Stąd charakterystyczny zapach z ust, który przypomina woń zgniłych jabłek.

4. Oddech kwasiczy, nazywany oddechem Kussmaula, czyli naprzemiennie przyśpieszony i głęboki, a potem płytki.

5. Zaczerwienienie policzków – rumieniec kwasiczy (w wyniku kwasicy ketonowej dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych).

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - pierwsza pomoc

Należy jak najszybciej wezwać pogotowie. Jeśli chory jest przytomny, należy mu podawać płyny, najlepiej wodę z cytryną, gdyż ma właściwości odkwaszające i wyrównuje poziom jonów w organizmie.

Należy ją podawać choremu w małych ilościach, łyżeczką. Wypicie całej szklanki naraz może być przyczyną wymiotów.

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - diagnoza

Po przyjeździe do szpitala zostają wykonane badania krwi, w tym oznaczenie glukozy i gazometria (pozwala wykryć zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej).

W przypadku kwasicy ketonowej gazometria wynosi pH<7,3 lub HC03 (stężenie wodorowęglanów w osoczu) <15 mmol/l, a poziom glukozy we krwi wynosi >250 mg/dl (14 mmo/l).

Ponadto wykonuje się badania moczu, aby ocenić obecność ciał ketonowych.

Kwasica ketonowa (cukrzycowa) - leczenie

Leczenie zawsze odbywa się w szpitalu. Uzupełnia się niedobór insuliny podawanej dożylnie w pompie i  w konsekwencji wyrównuje glikemię (może to trwać nawet 2 dni). Równocześnie konieczne jest uzupełnienie  dożylne płynów oraz elektrolitów.

 Przy dużych zburzeniach kwasowo – zasadowych podaje się doraźnie dwuwęglan sodu pod kontrolą gazometrii krwi

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Następne pytanie

Monika Majewska

Konsultacja: Dr n. med. Jacek Walewski