Dłuższe życie z cukrzycą dzięki leczeniu

W Polsce już ponad 3 mln osób ma cukrzycę, a ponad 5 mln stan przedcukrzycowy. O tym jakie działania należy bezzwłocznie podjąć, aby polski pacjent z cukrzycą był leczony kompleksowo, mówi prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak, kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Spis treści

1. Edukacja diabetologiczna lekarzy POZ (Podstawowa Opieka Zdrowotna)
2. Silny pion diabetologicznej opieki pielęgniarskiej
3. Lepszy dostęp do lekarzy specjalistów
4. Szerszy dostęp do leków refundowanych
5. Narodowy Program Walki z Cukrzycą jako element strategii państwowej

Edukacja diabetologiczna lekarzy POZ (Podstawowa Opieka Zdrowotna)

Z ponad 3 mln osób z cukrzycą w Polsce, aż 80 proc. stanowią chorzy z cukrzycą typu 2, ok. 17 proc. chorzy z cukrzycą typu 1, a pozostałe 3 proc. osoby z innymi typami cukrzycy, np. cukrzycą ciążową lub cukrzycą polekową. W zależności od typu cukrzycy, dorośli chorzy są obecnie leczeni albo przez specjalistów diabetologów (głównie chorzy z cukrzycą typu 1 oraz chorzy z cukrzycą typu 2, jeśli włączona jest u nich insulinoterapia), albo przez lekarzy rodzinnych POZ, którzy opiekują się najczęściej chorymi z cukrzycą typu 2, jeśli ich leczenie wymaga zastosowania 1-2 leków doustnych (w tabletkach).

Pod opieką lekarzy POZ znajduje się obecnie ok. 2 mln chorych z cukrzycą typu 2, a więc, jak łatwo obliczyć, znakomita większość pacjentów z tą chorobą. Prowadzą oni pacjentów przez wiele lat, widzą ich na różnych etapach choroby. Konieczna jest więc stała, systematyczna edukacja tej grupy lekarzy. Muszą tak prowadzić pacjenta, by nie ograniczać się jedynie do obniżenia u niego poziomu glukozy we krwi, ale także odpowiednio wcześniej wykrywać powikłania sercowo- naczyniowe, które są najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmierci chorych z cukrzycą. Dobrze przygotowany diabetologicznie lekarz, nie tylko sprawdzi u pacjenta stężenie cukru we krwi, ale także ciśnienie tętnicze, stężenie cholesterolu, kwasu moczowego we krwi oraz wszelkie czynniki ryzyka, a następnie będzie potrafił umiejętnie pokierować jego leczeniem.

Lekarze POZ odgrywają także niezmiernie ważną rolę interwencyjną we wczesnym diagnozowaniu cukrzycy typu 2, zanim u pacjenta dojdzie do takich powikłań jak – zawał serca, udar mózgu, retinopatia, uszkodzenie nerek czy zespół stopy cukrzycowej. To jest bardzo trudne zadanie, bo cukrzyca typu 2 w pierwszej fazie nie daje takich objawów, które pacjenta mogą zaniepokoić i skłonić do leczenia. A już minimalny wzrost glikemii, ma wpływ na naczynia krwionośne i nerwy obwodowe. Nie możemy dopuszczać do takich sytuacji , że pacjent dowiaduje się o tym, że ma cukrzycę typu 2 kiedy leży już z zawałem na oddziale kardiologicznym. Musimy doprowadzić do tego, aby cukrzyca typu 2 była rozpoznawana jak najwcześniej.

Silny pion diabetologicznej opieki pielęgniarskiej

Przy tak dużej liczbie pacjentów z cukrzycą lekarze POZ będą mogli skutecznie działać tylko przy wsparciu pielęgniarek/pielęgniarzy pełniących rolę edukatorów diabetologicznych. To prawda, że polskie pielęgniarki mogą robić specjalizację diabetologiczną, ale czynią to niechętnie, bo za tę dodatkową pracę nikt im nie płaci. Nie ma niestety w Polsce silnego pionu pielęgniarskiego, tak jak np. w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii czy Francji, w których pacjent, także z cukrzycą, udaje się do pielęgniarki jak do lekarza. Od lat postulujemy o utworzenie w Polsce ośrodków edukacji diabetologicznej z profesjonalnymi edukatorami diabetologicznymi, ale jak dotąd nasze wnioski są odrzucane przez instytucje publiczne.

Lepszy dostęp do lekarzy specjalistów

Niezwykle ważny jest dostęp nie tylko do diabetologów, ale także do lekarzy innych specjalności, np. okulistów, kardiologów, chirurgów, co jest niezwykle ważne w kontekście leczenia powikłań cukrzycy. Dostęp pacjentów do tych specjalistów jest lepszy w dużych miastach, z silnymi ośrodkami akademickimi, a gorszy w mniejszych miejscowościach. To niestety wynika m.in. ze złej dystrybucji środków finansowych na ośrodki diabetologiczne w różnych regionach kraju.

Konieczne jest więc takie rozmieszczenie ośrodków diabetologicznych, aby wszyscy pacjenci mieli do nich łatwy dostęp i nie musieli szukać specjalistów wiele kilometrów od miejsca zamieszkania. Ważne jest także zapewnienie tym ośrodkom możliwości sprawnego działania, aby miały one możliwość leczenia wieloletnich chorych z cukrzycą z powikłaniami np. kardiologicznymi.

Szerszy dostęp do leków refundowanych

Wczesne wykrywanie cukrzycy typu 2 to jeden filar systemu. Drugim jest zapewnienie zdiagnozowanym chorym odpowiedniego leczenia. Od ponad 10 lat dostępne są leki, które oprócz tego, że obniżają poziom cukru, to również zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, pomagają odsunąć w czasie wprowadzenie insulinoterapii, wspierają redukcję masy ciała u pacjentów z cukrzycą oraz nadwagą lub otyłością. Niestety nie są one refundowane. Cóż z tego, że wyedukowany lekarz przepisze je pacjentowi, gdy ten ich nie wykupi, bo nie będzie go na nie stać. Obecnie leki przeciwcukrzycowe o udowodnionym korzystnym wpływie na układ krążenia (inhibitory SGLT-2, agoniści receptora GLP-1) stały się podstawowymi preparatami w terapii cukrzycy 2, zgodnie z aktualnymi zaleceniami powinny być szeroko stosowane, gdyż po prostu przedłużają chorym życie. W Polsce ogromna większość pacjentów jest pozbawiona możliwości korzystania z tych terapii ze względu na ich cenę.

Narodowy Program Walki z Cukrzycą jako element strategii państwowej

W Polsce funkcjonuje system opieki nad chorymi na cukrzycę, ale rzecz w tym, że jest on mocno niedoskonały, co przekłada się na ogromną liczbę pacjentów niezdiagnozowanych albo zdiagnozowanych zbyt późno. Instytucje publiczne szukają w diabetologii takich rozwiązań, które przyniosą szybkie i spektakularne efekty, a takich nie ma. Inwestycje w leczenie cukrzycy przynoszą rezultaty, ale po minimum 10-15 lat. Nie ma instytucjonalnego zrozumienia dla faktu, że cukrzyca to nieuleczalna choroba cywilizacyjna i że plan walki z nią nie może być li tylko i wyłącznie spisem doraźnych działań związanych bezpośrednio z samą cukrzycą. Narodowy Program Walki z Cukrzycą powinien być częścią kompleksowej strategii zdrowotnej państwa i powiązany z m.in. takimi elementami jak np. wyższe opodatkowanie żywności z dużą zawartością cukrów prostych, czy innymi działaniami pomagającymi Polakom zmienić styl życia.

Artykuł powstał w ramach ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej pt. „Dłuższe życie z cukrzycą”, której celem jest podnoszenie świadomości na temat cukrzycy – w tym cukrzycy typu 2 oraz zagrożeń związanych z tą chorobą, ze szczególnym uwzględnieniem powikłań sercowo-naczyniowych. Organizatorem kampanii jest firma Boehringer Ingelheim, a partnerami: Stowarzyszenie Aktywni z Cukrzycą, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków i portal mojacukrzyca.org.

Magdalena Gajda